Kaba�a Charles Mopsik Kaba�a Prze�o�y� Adam Szymanowski Wydawnictwo Cyklady Warszawa 2001 Tytu� orygina�u La cabale Copyright � 1988, by Jac�ues Grancher, Editeur Copyright � for the Polish edition by Wydawnictwo Cyklady Wydanie pierwsze, Warszawa 2001 - Redakcja Regina Gromacka Projekt ok�adki Micha� Brzozowski Redakcja techniczna Zbigniew Garwacki Korekta Marzenna K�os Sk�ad i �amanie Bo�ena Rociek ISBN 83-86859-54-7 Wydawnictwo Cyklady Adres do korespondencji: 04-026 Warszawa 50, skr. poczt. 36 tel./faks (22) 810-71-87 e-mail: info@cyklady.com.pl www.cyklady.com.pl SPIS TRE�CI 1. Co oznacza s�owo �kaba�a" i co si� za nim kryje? ......... 7 2. Czy kaba�a jest filozofi�, kultur�, pr�dem my�lowym, czy mistyk�?.................................. 23 3. Czy kaba�a jest doktryn� ortodoksyjn�, heterodoksyjn�, czy mo�e heretyck�? ............................. 31 4. Jak dochodzi si� do kabalistyki? ..................... 33 5. Jakie s� fundamentalne teksty kaba�y? ................ 45 6. Pochodzenie i stawanie si� �wiata wed�ug kaba�y ........ 59 7. Czy En Sof i seflrot to hebrajskie interpretacje greckiej doktryny emanacji? ............................. 73 8. Jak kabalista odczytuje Tor�? ....................... 81 9. Skoro tekst jest �opakowaniem" or�dzia dost�pnego dzi�ki terminowaniu, na czym to terminowanie polega? .... 89 10. Kaba�a przenikn�a do �rodowisk chrze�cija�skich. Czy nie-�yd mo�e by� kabalista? .................... 95 11. Jak kabalista postrzega religi� i dogmat? .............. 107 12. J�zyk hebrajski jest dla kabalisty �surowcem" dzie�a stworzenia. Czy kabalistyczne podej�cie do j�zyka hebrajskiego mo�na przenie�� na j�zyk w og�le? .......... 117 13. Od czego trzeba zacz��, kiedy chce si� studiowa� kaba��? ... 123 14. Czym jest kaba�a praktyczna? ..................... 131 1. CO OZNACZA S�OWO �KABA�A' I CO SI� ZA NIM KRYJE? Ma�y Larousse podaje nast�puj�ce definicje tego s�owa: Od hebrajskiego kabbala, tradycja. U �yd�w mistyczna interpretacja Biblii// Okultystyczna wiedza, kt�ra zapewnia pono� obcowanie z duchami// tajne knowania, intryga: monter une cabale (knu� intryg�). Bez w�tpienia przedmiotem naszego zainteresowania b�dzie pierwsza z tych definicji. Jak widzimy, samo s�owo ma na Zachodzie swoj� burzliw� histori�. �wiat chrze�cija�ski pozna� je za po�rednictwem renesansowych erudyt�w i humanist�w (Reuchlin, Pico delia Mirandola, Wilhelm Postel itd.) i najpierw by�o synonimem tajemnicy i magii, by w ko�cu sta� si� r�wnoznacznikiem spisku i konspiracji*. Przypisanie s�owu �kaba�a" takiego a nie innego znaczenia wi��e si� jednak nie tylko z tym, �e w oczach ludzi Zachodu, teolog�w czy historyk�w, uchodzi�o za dziwne - chodzi wszak o tradycj� ezoteryczn�, czyli tajemn�- ale i z tym, �e kaba�a ma swoj� stron� praktyczn�, kt�ra jest pokrewna magii. Trzeba jednak unika� mylenia magii z teurgi�. Kaba�a wyznacza wa�kie miejsce temu, co zwykli�my nazywa� teurgi�, to jest sztuk� si�gania do tego co boskie lub doprowadzania do okre�lonych skutk�w w sferze boskiej, ale wy��cznie w celach odkupicielskich, nie za� egoistycznie osobistych, jak to jest na og� w przypadku magii. Istot� kaba�y jest pewna teozofia, m�wi�ca o naturze bosko�ci doktryna, dzi�ki kt�rej mo�na znale�� klucze do pe�nej wiedzy o �wiecie, zar�wno o cz�owieku, jak i o naturze, w celu wywierania na nie * W j�zyku polskim ma tylko to pierwsze znaczenie (przyp. t�um.). CHARLES MOPSIK KABA�A po��danego wp�ywu. M�wimy tu o pe�nej wiedzy, nie chodzi bowiem o wiedz� typu naukowego, gdy� ta jest zawsze cz�ciowa i zale�na od �wiata zjawisk. Kabalist�w interesuje to, co kryje si� za zjawiskami, ich racjami, kt�re nie ujawniaj� si� w �wiecie natury, a przez to tkwi� korzeniami w boskim kosmosie. Chodzi zatem o medytacj� i intuicyjne dociekanie oparte na tradycyjnym nauczaniu przekazywanym od najdawniejszych czas�w przez staro�ytnych m�drc�w, kt�rzy �yli w czasach, kiedy powstawa�a Biblia. Kaba�a pojawia si� na scenie w dwunastowiecznej Prowansji, ale u �r�de� tego ezoterycznego ruchu mo�na znale�� podsk�rne tradycje, po kt�rych zosta�o nam niewiele �lad�w. �redniowieczni kaba-li�ci zawsze twierdzili, �e s� powiernikami sekretnych nauk maj�cych zwi�zek nie z w�tkiem historycznym opowie�ci biblijnych, ale takich nauk, kt�re ujawniaj� pozahistoryczny, duchowy sens tych opowie�ci. Oto podstawowa zasada ka�dego kabalisty: Wszystko, o czym opowiada tekst Biblii, Tora, nawet to, co mo�e wydawa� si� nam anegdotyczne, m�wi nam w zaszyfrowany, symboliczny spos�b o istnieniu �wiat�w wy�szych ni� nasz, tak �e, na przyk�ad, postacie biblijne na�laduj� po prostu modele czy archetypy wyst�puj�ce w �wiecie sefirot. Tym ostatnim terminem b�dziemy musieli zaj�� si� obszerniej. Sefira (w liczbie mnogiej sefirot) to kluczowe s�owo kaba�y. Oznacza ono po hebrajsku po prostu liczb�, z tym �e kabali�ci wzbogacili je znaczeniami teozoficznymi i mistycznymi. Ju� w staro�ytno�ci pitagorejczycy opracowali system filozoficzny, wed�ug kt�rego podstawowym elementem wszystkiego, co istnieje, w pewnym sensie cegie�kami tworz�cymi dzi�ki rozmaitym zestawieniom wszystkie mo�liwe formy rzeczywisto�ci, s� w�a�nie liczby. Wed�ug kabalist�w istnieje dziesi�� mediacji czy �wiat�w po�rednich, sefirot, kt�re s� jakby mostem ��cz�cym dwa brzegi przepa�ci. Na jednym z tych brzeg�w znajduje si� to co nieznane, niedost�pne i nie-wys�owione - En Sof, Niesko�czono�� bez imienia, na drugim za� kosmos, kt�rego zaledwie cz�stk� jest nasz �wiat. Dziesi�� sefirot to w��kna, kt�re pozwalaj� pokona� otch�a�. Kabali�ci opisuj� szczeg�owo skomplikowan� sie� relacji mi�dzy tymi subtelnymi w��kienkami i ca�o�ci� �wiat�w, �wiata emana-cji, �wiata boskiego tronu, �wiata anio��w i uniwersum materialnego. Do tych wa�nych sk�adnik�w rozwini�tej w kabale wizji �wiata wr�cimy poni�ej. Teraz uchwycimy istot� kabalistyki, to, co stanowi jej �rodek ci�ko�ci, a mianowicie poznanie struktur mediacyjnych mi�dzy naszym �wiatem i tajemniczym za�wiatem. Kabali�ci nie wychodz� poza ramy �ydowskiego monoteizmu, kt�ry uznaje jedynego Boga stworzyciela �wiata, objawiaj�cego Prawo Izraelowi i �wiatu. Jednocze�nie oddalaj� si� oni od tradycyjnych czy te� powszechnie przyj�tych wyobra�e�, poniewa� na sw�j w�asny spos�b, z teozoficznego punktu widzenia, podchodz� do artyku��w wiary judaizmu. B�g, kt�ry objawi� si� na Synaju i prorokom, kt�ry stworzy� �wiat i kt�ry dzia�a w historii, nie jest ukryt� Jedno�ci�, lecz jej emanacjami czy te� jawnymi formami. Wszelka boska interwencja jest teofani�, a wszelka teofania, ujawniaj�c jaki� aspekt bezimiennego absolutu, otacza go jednocze�nie zas�on�. Ten fundamentalny paradoks najlepiej uj�� rabbi Moj�esz Kordowero, kabalista z Safed �yj�cy w latach 1522-1570, uznawany za jeden z najwybitniejszych umys��w w tej dziedzinie. Wszelka manifestacja czynnika boskiego jest dysymulacj�, a wszelka dysymulacja jest manifestacj�. Sefirot, czyli kana�y, kt�rymi przekazywana jest boska rzeczywisto�� i przez kt�re ta rzeczywisto�� si� przejawia, s� r�wnie� zas�onami. Gdyby nie te stroje, pod kt�rymi kryje si� Niesko�czony, nic by�my o Nim nie wiedzieli, wszystko bowiem, co istnieje, musi ukazywa� si� nam w okre�lonej formie. Lecz forma jest zawsze manifestacj� ograniczonego aspektu tego, co jest, i to ograniczenie wynikaj�ce z przybierania jakiej� formy zakrywa nam pe�ni� tego, co jest. Jednym s�owem, sefirot ods�aniaj� i jednocze�nie zas�aniaj�, jak lubi� m�wi� kabali�ci, niezg��biony En Sof. Poznanie sefirot, tych paradoksalnych mediacji mi�dzy sko�czo-no�ci� i Niesko�czono�ci�, nie jest jednak jedynym celem kabalist�w, gdy� to poznanie s�u�y okre�lonym potrzebom praktycznym; cz�owiek jako ogniowo w �a�cuchu emanacji nie jest zwyk�ym ob- CHARLES MOPSIK serwatorem mediacji i przej�� od jednego do drugiego stopnia manifestacji, mo�e bowiem u�atwi� te poruszenia albo zagrodzi� im drogi. Kabali�ci wypracowali wi�c co�, co trzeba nazwa� teurgi�, to znaczy sztuk� umo�liwiania przej�cia mi�dzy rozmaitymi szczeblami czy te� �wiatami po�rednimi. Ta koncepcja zosta�a zwi�le uj�ta w formule Zoharu: To co dolne rozbudza to co g�rne. Poniewa� na poziomie rzeczywisto�ci wszystko jest powi�zane - aczkolwiek to powszechne powi�zanie jest przewa�nie niewidoczne - to ka�da rzecz mo�e wp�ywa� na ka�d� inn�. Cz�owiek mo�e zatem wp�ywa� na �wiaty wy�sze i na sefirot - na wszystkich poziomach, na kt�rych �wiat�o Niesko�czonego przybiera form�. Dlatego kabali�ci ca�o�� przykaza� zapisanych w Prawie traktuj� jako wyposa�one w moc teurgiczn� akty, kt�re mog� wp�ywa� w po��dany spos�b na sfery duchowe. I odwrotnie, ka�dy grzech, ka�de uchybienie oddzia�uje w spos�b negatywny, a nawet zgubny w p�aszczyznach wy�szych. Oto wi�c, na czym polega kaba�a: jest poznaniem bosko�ci postrzeganej jako �wiat po�redni mi�dzy niewys�owionym absolutem i naszym �wiatem; zawiera w sobie okre�lon� praktyk� teurgiczn�, kt�ra opiera si� na systemie odniesie� mi�dzy tym po�rednicz�cym kosmosem i cz�owiekiem. Zanim zajmiemy si� bardziej szczeg�owo niekt�rymi ideami ka-balist�w, musimy zapozna� si� z histori� tego, co by�o religijnym i filozoficznym ruchem w obr�bie judaizmu, a potem - przez jaki� czas - w obr�bie chrze�cija�stwa. Sam ju� fakt, �e kaba�a by�a jedynym �ydowskim pr�dem pobiblijnym, kt�ry wywar� wp�yw na chrze�cija�stwo, jest czym� godnym uwagi. Mistycyzm �ydowski nie sprowadza si� do kabalistyki, cho� cz�sto u�ywa si�, nies�usznie, tych s��w jako synonimy. Istnieje stara �ydowska gnoza, kt�r� przyj�o si� okre�la� terminem Mistyka Pa�ac�w, a kt�ra powsta�a pod koniec staro�ytno�ci prawdopodobnie w �rodowiskach palesty�skich powi�zanych w ten czy innym spos�b z ruchem esse�czyk�w. Zawdzi�czamy jej niema�o tekst�w po�wi�conych przede wszystkim ekstatycznemu wznoszeniu si� do nieba i opisom niebia�skiego dworu anio��w otaczaj�cych tron Bo- 10 KABA�A ga. Literatura ta - stanowi�ca po cz�ci przed�u�enie profetycznych wizji Ezechiela i Izajasza, na kt�rych powo�uje ...
Martynka050607