70_pyta z nauki o adm..doc

1. Nauka administracji w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym.

Nauka administracji w ujęciu podmiotowym (organizacyjnym) jest to ogół podmiotów administracyjnych, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej.

Nauka administracji w ujęciu przedmiotowym (materialnym) jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracji, albo zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.

2. Rodzaje administracji.

Administracja publiczna w Polsce występuje jako struktura dwóch części :
- administracja rządowa złożonej z organów działających na szczeblu centralnym i obejmującym zasięgiem swego działania terytorium całego państwa oraz organów działających na terenie województwa, których zasięg działania ogranicza się do terytorium województwa
- administracja samorządowa złożona z organów pochodzących z wyboru działających na terenie gminy, powiatu lub województwa i realizującej zadania o charakterze lokalnym, zaskakującej lokalne potrzeby bądź działającej w ramach zleconych jej przez państwo zadań
Administracja państwowa jest jedną z podstawowych form działalności państwa, polegająca na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji jego zadań na podstawie przepisów prawnych, które określają te zadania i zasady ich realizacji. 
3. Pojęcie interesu publicznego.

Interes publiczny jest czynnikiem zewnętrznym w stosunku do pewnej grupy społecznej, czynnikiem cennym, wartościującym wobec działań administracji. Wyznacza on zakres możliwości ingerencji administracji w stosunki społeczne, gospodarcze oraz prawa i wolności obywateli. Wskazuje też granicę możności dowolnego zachowania się podmiotów administrowanych. Interes publiczny jest nieostrym pojęciem normatywnym; stanowi element systemu prawnego i wpływa na podejmowane przez administrację działania. Na wykładnię tego pojęcia mają wpływ czynniki zewnętrzne, polityczne, społeczne, gospodarcze i konkretyzuje je sytuacja.

4.Definicja negatywna i funkcjonalna administracji publicznej .
W ujęciu funkcjonalnym administracja publiczna oznacza działalność
państwa i samorządów polegająca na organizowaniu pracy i realizacji
zadań określonych w właściwych przepisach prawa
Administrację publiczną w ujęciu negatywnym - jest to ta część
administracji, która nie jest sądownictwem i ustawodawstwem

5. Cele działania administracji (publicznej i prywatnej) .
Administracja prywatna ma na celu wzbogacenie właściciela tejże
struktury np. przedsiębiorstwa, spółki, domu.
Administracja publiczna nie jest nastawiona na zysk finansowy, ma na
celu działanie zmierzające do pełnego zaspokojenia potrzeb społecznych.

6.Zasady działania administracji

1.    Zasada związania administracji prawem. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa.

2.    Zasada kierownictwa. Kierownictwo jest to działanie organu administracji publicznej organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.

3.    Zasada koordynacji. Koordynacja w administracji publicznej sprowadza się do harmonizowania działań różnych organów administracji i urzędów publicznych dla osiągnięcia zamierzonych celów.

4.    Zasada kolegialności. Kolegialność zasadza się na wspólnym podejmowaniu decyzji przez kilka lub nawet więcej równouprawnionych osób.

5.    Zasada jednoosobowości. Jednoosobowość polega na tworzeniu jednoosobowych organów administracji i jednoosobowym podejmowaniu decyzji.

6.    Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu. Zakres działania organu jest określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ. Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję należy rozumieć jako zbiór uprawnień organu administracji publicznej, dotyczącego określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania. Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:

·      właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

·      właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

·      właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.

1.     Zasada decentralizacji. Decentralizacja wiąże się ściśle z budową aparat administracji publicznej i rozłożeniem zadań między poszczególne ogniwa tego aparatu w układzie pionowym.

2.    Zasada nadzoru. Nadzór jest to możliwość wynikająca z przepisów prawa wkraczania w działalność jednostki nadzorowanej środkami instruktywnymi, organizacyjnymi, kontrolnymi i władczymi.

3.    Zasada kontroli. Kontrola administracji sprowadza się do wykonywania czynności sprawdzających działania jednostek administracji publicznej.

4.    Zasada odpowiedzialności. Wyróżniamy:

·      odpowiedzialność kierownicza - dotyczy osób pełniących kierownicze funkcje w administracji publicznej,

·      odpowiedzialność karna - odpowiedzialność sprawcza indywidualna,

·      odpowiedzialność majątkowa - wiąże się ze szkodami wyrządzonymi przez urzędnika w procesie realizacji funkcji administrowania,

·      odpowiedzialność służbowa - jest to odpowiedzialność pracowników względem przełożonych za uchybienia wobec obowiązków służbowych.

PYTANIE  7  Rządy prawa, liberalna koncepcja funkcjonowania państwa, zgodnie z którą całe życie społeczne powinno być podporządkowane normom prawnym. Regulacji szczegółowej powinna zostać poddana zwłaszcza wszelka aktywność państwa. Za jej twórcę uważa się Monteskiusza. Współcześnie koncepcja związana z ideą państwa prawa.

PYTANIE 8  Państwo prawne

Termin „ państwo prawne „ jest określeniem państwa, którego celem jest zabezpieczenie największej wolności człowieka. Ogólnie biorąc państwo prawne charakteryzuje się tym, że prawo stoi nad państwem „...że prawo rządzi państwem, wiąże ono władzę państwową oraz ją sprawujących...’’
Współcześnie przyjmuje się dość powszechnie, że koncepcja państwa prawnego leży u podstaw modelu demokratycznego państwa: państwo prawne stanowi swoisty fundament państwa demokratycznego. Wynika z tego, że państwo demokratyczne to zarazem państwo prawne.

PYTANIE 9  Zasady demokratycznego państwa prawnego

• RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
• Elementy państwa prawnego: zasada podziału władz, zwierzchnictwa konstytucji, niezależności sądów i niezawisłości sędziów
• Pozycję prawną obywatela kształtuje zasada: to co nie jest zabronione, jest dozwolone
• Pozycję prawną organów państwa kształtuje zasada: dozwolone jest tylko to co zostało przez prawo przewidziane.
• Organ państwowy może działać tylko na podstawie i w granicach prawa
• Elementem zasady państwa prawnego są reguły stanowienia prawa (zasady przyzwoitej legislacji)- zasada nakazuje aby organ państwowy traktował obywateli z zachowaniem pewnych reguł uczciwości. Przepisy prawne nie mogą zastawiać pułapek, formułować obietnic bez pokrycia, bądź wycofywać się ze złożonych obietnic.
• Trybunał Konstytucyjny sformułował zasady stanowienia prawa, które muszą być przestrzegane w demokratycznym państwie prawa:
- zakaz działania prawa wstecz
- nakaz zachowania odpowiedniego okresu dostosowawczego przy wprowadzaniu nowych norm prawnych (vacatio legis)
- zasada ochrony praw nabytych (uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane)
- zasada określoności prawa ( przepisy muszą być formułowane w sposób na tyle jasny, aby adresat mógł bez trudności określić prawne konsekwencje swojego postępowania)
• elementem demokratycznego państwa prawnego jest oparcie systemu źródeł prawa na zasadzie hierarchicznej budowy
- nadrzędność konstytucji
- zwierzchnictwo ustawy (podporządkowanie ustawie całokształtu prawodawstwa pochodzącego od władzy wykonawczej)
- wykonawczego charakteru regulacji podejmowanych przez organy rządowe

PYTANIE 10  Sens administracji publicznej

W rozważaniach prawniczych termin ten bez żadnego kwalifikatora używany jest w znaczeniu takim samym, jak w języku potocznym i wtedy przeciwstawiany może być rządzeniu - jako działalności o szerszym i ogólniejszym zakresie. Wtedy również może on być używany do określenia osób sprawujących funkcje kierownictwa oraz zarządu i organów te funkcje spełniających zarówno państwowych bez określenia ich rodzaju, jak i podmiotów prywatnych. Dołączenie kwalifikatora zmienia sytuację. Przez wskazanie, że chodzi o administracje prywatną czy też administracje publiczną, czy państwową, dokonuje się istotnego zacieśnienia znaczenia tego słowa, przymiotniki: państwowy, publiczny i prywatny, wiążą czynności, osoby i struktury z określonymi układami zależności, interesami, przesłankami działania i założeniami polityki (J. Borkowski 1977).
W najbardziej potocznym ujęciu pojęcie administracji występuje w trzech znaczeniach:
- w pierwszym z nich administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych,
- w drugim oznacza określoną i o specjalnych cechach działalność podejmowaną w ramach realizacji celów o charakterze publicznym,
- w trzecim oznacza ludzi zatrudnionych (powołanych, nominowanych, wybieranych, przyjętych do pracy w oparciu o umowę cywilną) w strukturach wyodrębnionych w pierwszym znaczeniu.

Najogólniej mówiąc chodzi o to że pojęcie administracji pochodzi od łacińskiego słowa „ministrare” czyli służyć.

- Administrację określić można najogólniej jako planowaną i stałą działalność dla zaspokojenie potrzeb.

- Administracja to działalność mająca na celu załatwianie czyichś spraw, swoich lub cudzych

PYTANIE 11  Administracja a prawo oraz zasada legalności działania administracji

Administracja a prawo:

Jednym z czynników kształtujących administracje publiczną jest prawo. Administracja publiczna w odróżnieniu od administracji prywatnej jest kształtowana według konkretnych schematów. W momencie powstania państwa prawnego przyjęto, że działalność administracji musi być uregulowana prawem. Wskazuje to Konstytucja RP w artykule 7 „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.
Działanie administracji publicznej zgodnie z prawem jest istotnym elementem ustroju państwa prawa. Prawo określa zadania administracji, organizuje aparat administracyjny, oraz formy czynności podejmowanych prze organy administracji i jej aparat. Poza stosowaniem prawa przez administracje może ona także je tworzyć ale tylko prawo typu wykonawczego. Według nauki o administracji wynikają z tego powodu problemy. Jednym z problemów jest to , jak daleko może posunąć się prawodawca w działalności administracji państwowej lub publicznej. Chodzi o to czy działalność administracji ma być „twórcza” czy „swobodna” a administracja ma się kierować względami celowości byleby tylko działała w ramach ustawy. Zbytnie sformalizowanie działalności administracji może powodować skrępowanie jej działalności. Np.: zasłanianie się niemożliwością wykonania zadania gdyż przepisy na to nie pozwalają. Potrzebna jest kontrola administracji i legalności jej działania. Pozostawienie jej zbytniego „luzu” mogło by spowodować utrudnienie kontroli przez sądy administracyjne.
Innym z problemów jest technika jaka należy przyjąć w prawodawstwie dla administracji. Chodzi o to czy przepisy maja mieć charakter ogólny tak by przepis był trwały i nie wymagał ciągłych zmian, czy też tworzyć przepisy szczegółowe regulujące działania administracji, ale szybciej ulegające dezaktualizacji. Problemem także jest kto będzie stosował przepisy: wykwalifikowany urzędnik który poradzi sobie ze stosowaniem przepisów ogólnych i będzie je umiał zastosować , czy tez urzędnik o niższych kwalifikacjach, który nie poradzi sobie z przepisami ogólnymi i będzie je stosował w innych celach niż te, dla których przepis ustalono
Z założeń demokratyzmu płynie dyrektywa ograniczająca administracyjne prawodawstwo. Oznacza to konieczność określenia przez parlament granic regulacji administracji. Postulat ten oznacza że powinno się eliminować lawinę przepisów administracyjnych, które powodują że administracja jak i podmioty na które one oddziaływują nie wiedzą jaki w danym czasie obowiązuje przepis. W dzisiejszych czasach to ograniczenie jest raczej niemożliwe. Można jedynie postulować ograniczenie do rozsądnych granic a jednocześnie szukać sposobów na ograniczenie liczby przepisów wydawanych przez administrację publiczną.
Możliwość tworzenia prawa czyli inicjatywę ustawodawczą zawiera Konstytucja w artykule 118. Określa ona kto może wystąpić z inicjatywa ustawodawczą. Przez prawo został określony sposób tworzenia aktów administracyjnych. Gotowe akty powinny być ogłoszone w dzienniku ustaw lub dzienniku urzędowym a następnie zaewidencjonowane dla lepszej możliwości korzystania z nich.
W momencie tworzenia przepisów należy brać zamierzone i niezamierzone skutki jakie wywoła wydanie aktu normatywnego. Chodzi tu o konieczność przewidywania jak zachowa się adresat przyszłego aktu prawnego np.: czy zastosuje się do nakazów i zakazów normy i jakie będą sankcje za złamanie przepisu. Z tego też powodu należy tworzyć przepisy które maja szanse realizacji i będą przestrzegane.

Niektóre sprawy wymagają uregulowania sprawy aktem normatywnym np.: posiadanie gaśnic w samochodzie, ale także są przepisy które wydawane są niepotrzebnie i budzą tylko kontrowersje. Na skuteczno stosowania prawa wpływa tworzenie jasnych i zrozumiałych przepisów, rozpowszechnianie ich oraz ich realizacja. W kierunku przestrzegania prawa działa w administracji cały zespól organów kontroli, które dzielimy na kontrolę oficjalna , oraz niesformalizowaną (kontrola przez społeczeństwo). Obywatel przestrzega przepisów prawnych ustanowionych przez administracje dlatego, że inni tak postępują, a także przed sankcjami organu administracyjnego lub innego organu państwa np: sąd. Motywy którymi kierują się adresaci przy przestrzeganiu norm prawa, zależy też w dużej mierze od tego, jakie sprawy reguluje to prawo. Człowiek stosuje lub nie stosuje normy prawa kierując się motywami ekonomicznymi, aby osiągnąć największe korzyści przy najmniejszych nakładach.
Przy tworzeniu prawa przez administrację publiczną chodzi o to by służyło ono realizacji wartości akceptowanych przez społeczeństwo . Zazwyczaj chodzi tu o wartości typu politycznego (demokratyzm działania), ekonomicznego model gospodarki), czy wartości uznawane przez związki wyznaniowe. Podsumowując należy podkreślić, że prawo jest ściśle połączone z administracją. Istnieje między nimi silna zależność. Administracja publiczna w nie mogła by istnieć bez uregulowań prawnych. Zapewniają one ład i porządek w działaniu samej administracji jak i wydawaniu przez nią aktów normatywnych.

zasada legalności działania
Treść zasady legalizmu określa art. 7 Konstytucji, który brzmi ?Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa?. Dotyczy ona zarówno organów administracji państwowej jak i samorządowej.
Istotą tej zasady jest działania za pomocą prawa, czyli każde podjęte działanie przez organy administracji musi być zgodne z przyjętymi normami i obowiązującym prawem. Brak takich norm lub ich nieważność powodują niemożność podjęcia decyzji.
Organy administracji muszą również działać ?w granicach prawa?. Można ten aspekt interpretować dwojako. Po pierwsze istniej narzucone prze ustawodawcę ograniczenie przestrzeni działania organów władzy. Po drugie organy mogą działać tylko w formach i trybie przewidzianym przepisami prawa.
Wymóg działania organów administracji? na podstawie i w granicach prawa? sprawia, że działania podejmowane bądź ?bez podstawy prawnej, bądź poza granicami prawa? pozbawione są założonych skutków prawnych.

PYTANIE 12  Funkcje administracji publicznej

1.       Funkcja porządkowo - reglamentacyjna związana z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Zwana czasem po prostu reglamentacyjną, dotyczącą regulowania życia obywateli (np. kodeksem drogowym).

2.       Funkcja świadcząca, czyli świadczenia usług publicznych lub ich świadczenia za pośrednictwem instytucji świadczących, należących do sektora publicznego (przedsiębiorstw użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych). W ramach tej funkcji organy administracji publicznej zaspokajają potrzeby społeczne, np. utrzymując szpitale.

3.       Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego przejawiającej się w zastosowaniu klasycznych instrumentów policyjnych i reglamentacyjnych w postacie zezwoleń, kontyngentów, ceł, a także udziale państwa w zarządzaniu gospodarką narodową. Administracja publiczna może nie tylko ingerować w życie gospodarcze interwencjonizm), ale i samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą (etatyzm).

4.       Funkcja organizatorska, w ramach której organy administracji podejmują działania twórcze, samodzielne i kreatywne, np. gdy urzędnicy gminni starają się zdobyć fundusze unijne.

5.       Funkcja wykonawcza, polegająca na wykonywaniu przepisów. Organy i instytucje administracji muszą przestrzegać prawa, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami legalizmu, państwa prawa, państwa prawnego, państwa praworządnego.

6.       Wykonywanie prawa ma miejsce nie tylko w ramach prawa administracyjnego materialnego (gdy urzędnik w sposób władczy reguluje prawa i obowiązki obywateli), ale i na gruncie prawa proceduralnego (gdy organ wydaje decyzję administracyjną na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego). Czasem urzędnicy mogą opierać swoje decyzje na podstawie uznania administracyjnego (swobodnego uznania).

7.       Funkcja kontrolno - nadzorcza, w ramach której państwo kontroluje i nadzoruje obywateli, np. stowarzyszenia.

8.       Funkcja prognostyczno - planistyczna, dzięki której władza publiczna formułuje, np. prognozy wzrostu zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

13. PODZIAŁY W ADMINISTRACJI (TERYTORIALNY,  FUNKCJONALNY ITD.)

·         TERYTORIALNY: ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej podzielić możemy na :
- organy centralne;
- organy terenowe.
Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród organów centralnych nadrzędną pozycje zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym. Do organów centralnych zaliczamy m.in. Radę Ministrów, Prezydenta RP. Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo, gmina, powiat.

MIEJSCOWY: ( zwany terytorialnym): określa podział spraw i czynności pomiędzy organami równego rzędu, a więc niejako zasięg terytorialny ich kompetencji. Terytorialną strukturę organów rozstrzygających danego rodzaju sprawy regulują wspomniane już przepisy o ustroju tych organów. Przykładowo, znaczna ilość spraw toczy się w organie właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby strony (wnoszącej podanie w bądź pozwanego).

·         RZECZOWY: rozgranicza sprawy i czynności organów różnych rzędów. Dotyczy więc tylko takich systemów prawnych, w których dla określonych spraw powołano więcej niż jeden organ. Przykładowo, drobniejsze sprawy cywilne i karne rozstrzygane są w Polsce przez sądy rejonowe (w tym grodzkie), a ważniejsze – przez sądy okręgowe (sprawy np. z zakresu budownictwa, przemysłu oświaty, zdrowia).

·         INSTANCYJNY:  zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia sprawy.

·         FUNKCJONALNY: to wskazanie kompetencji do czynności procesowych organów różnych instancji, a więc wszędzie tam, gdzie prawo umożliwia wnoszenie środków zaskarżenia.

14. ZASADNICZY I POMOCNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY W ADMINISTRACJI

·         ZASADNICZY: określony w konstytucji i ustawie wskazanej w pkt. 1, składa się z gmin, powiatów i województw. Ukształtowanie struktur administracji publicznej niezgodne z tym podziałem może nastąpić wyłącznie w drodze ustawowej. (tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, mających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc w Polsce- dla terenowych organów administracji rządowej i dla organów samorządu terytorialnego).

·         POMOCNICZY: odnosi się do jednostek o charakterze niesamodzielnym, wspierających jednostki podziału zasadniczego, w szczególności chodzi tu o podział na sołectwa, dzielnice i osiedla (w stosunku do gmin) oraz w administracji rządowej - na delegatury urzędów wojewódzkich oraz wojewódzkich zespolonych służb, inspekcji i straży (Podziałem pomocniczym nazywa się podział dokonywany dla organów pomocniczych w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gminy na osiedla i sołectwa).

15. SZCZEBLOWA  BUDOWA  APARATU  ADMINISTRACJI  PUBLICZNEJ

Na administracje publiczną składają się:  administracja rządowa i samorządowa.

I.                 ADMINISTRACJA RZĄDOWA (państwowa) dzieli się na:

     - Organy naczelne :   Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes RM, ministrowie kierujący działami   administracji      rządowej, kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów kierujący działami administracji rządowej. Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa.

     - Organy centralne :     Komendant Główny Policji, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,   Komendant Główny Straży Granicznej, Główny Państwowy Inspektor Sanitarny, Krajowy Lekarz Weterynarii itd. Są to organy jednoosobowe, podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane, ich właściwość obejmuje teren całego państwa.

      - Organy terenowe :            Działają tylko na ściśle określonym terytorium, dzielą się na:

·                     administracja zespolona : Tworzą ją pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy służb, inspekcji i straży. Wykonują kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody lub własnym: Służba Ochrony Zabytków, Inspekcja Sanitarna, Ochrony Środowiska. Wojewoda jako zwierzchnik zespolonej administracji rządowej kieruje nią i koordynuje jej działalność ponosząc odpowiedzialność za swoje decyzje.

·      administracja niezespolona :  Zwana również administracją specjalną. W przeciwieństwie do administracji zespolonej nie jest podległa wojewodzie tylko bezpośrednio centralnym organom administracji...