Praca zaliczeniowa z wprowadzenia do pracy socjalnej.doc

Bartłomiej Stopyra

Socjologia — Praca Socjalna

Rok pierwszy — grupa 4

Tryb zaoczny

Praca zaliczeniowa

z „Wprowadzenia do pracy socjalnej”

Traktuj człowieka tak, jakim jest, a pozostanie sobą.

Traktuj człowieka tak, jakim być może,

a będzie stawał się takim, jakim może i powinien być”

Goethe

Katowice, 2004

Założeniem niniejszej pracy zaliczeniowej jest teoretyczne zorganizowanie bloku pięciu spotkań z grupą potencjalnych kandydatów na studia wyższe o specjalności Praca Socjalna. Moim celem jednak będzie nie tyle zaprezentowanie grupie docelowej zawodu pracownika socjalnego (spotkanie pierwsze), co przekazanie wiedzy, którą można zastosować również w praktyce dnia codziennego.

Pragnę zaznaczyć, że moimi odbiorcami są osoby młode, które kilka tygodni przed przystąpieniem do egzaminu dojrzałości wyrażają chęć kontynuowania nauki, dlatego program i sposób prowadzenia zajęć będzie zakładał u odbiorców niewielką wiedzę z dziedziny Praca Socjalna i innych nauk społecznych - stąd duży nacisk na praktyczne zaprezentowanie zawodu pracownika socjalnego (szczególnie w spotkaniu pierwszym).

Zakładam, że spotkania odbędą się w niewielkiej sali wykładowej jednej ze szkół średnich w Zabrzu. Liczba uczestników nie powinna przekroczyć 30 osób. Spodziewam się, że największe zainteresowanie wśród młodzieży wzbudzi pierwsze spotkanie – jako, że nie składa się ono
z ćwiczeń wymagających głębszej koncentracji, liczba uczestników może być większa niż pierwotnie zakładana.

Czas każdego ze spotkań nie powinien przekraczać 60 minut.

Spotkanie pierwsze

Wstęp — zaznajomienie grupy z programem bloku pięciu spotkań.

„Kim jest pracownik socjalny?”

Przebieg i treść spotkania:

1)     Próba stworzenia definicji pracownika socjalnego.

Wprowadzenie: „W obecnych czasach tempo życia stało się niesłychanie szybkie.
W natłoku pracy i obowiązków rodzinnych coraz mniej uwagi poświęcamy innym ludziom. Mijając ich na ulicach, zajęci sobą, nie zauważamy, że wielu z nich jest w potrzebie: mają oni problemy zdrowotne, natury materialnej bądź są ofiarami przemocy w rodzinie. Są jednak osoby, które pomagają innym na co dzień — np. pomogą wypełnić odpowiednie druki, napisać podanie, zdobyć pieniądze, porozmawiają z komornikiem. Pracują w domach opieki społecznej. Są nimi pracownicy socjalni, pracujący w pogotowiach opiekuńczych i ośrodkach pomocy społecznej.

Jak sądzicie, na podstawie własnych obserwacji i przeżyć, jakie konkretne zadania realizuje, bądź powinien realizować, pracownik socjalny? Jaką spełnia rolę w życiu społecznym?”

Dyskusja — wyrażenie indywidualnych opinii koncentrujących się wokół powyższego zagadnienia. Wskazanie wizji idealnego pracownika socjalnego.

2)     Przeprowadzenie wspólnej rozmowy z zaproszonym pracownikiem socjalnym, który potrafi umiejętnie zaprezentować wykonywany przez siebie zawód.

Prezentacja zawodu od strony praktycznej:

Praca w charakterze pracownika socjalnego koncentruje się na pracy z klientami, którzy zgłaszają się po pomoc. Czynności zawodowe sprowadzają się nie tylko do przygotowania odpowiedniej dokumentacji, na podstawie której można zaplanować świadczenie pomocy.

Nie ograniczają się do odwiedzania podopiecznych w ich domach, a następnie opisania zastanej sytuacji, lecz do wskazania, ukierunkowania, pomocy w dojściu do konkretnego celu. Wykorzystuje się do tego odpowiednie metody pracy socjalnej i zdobytą wiedzę
z różnych dziedzin nauki. Zatem pracownik socjalny, wykorzystując własne środki, możliwości, informując o uprawnieniach, ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu problemów klientów przez nich samych. Zadanie to nie jest łatwe, ponieważ ludzie często oczekują konkretnych rozwiązań.

Istotne jest uświadomienie, iż istnieje ogromna różnorodność problemów, które mogą szokować, oraz reakcji klientów na podejmowane działania, które nie zawsze są przyjemne (narażenie na krytykę, nawet agresję słowna).

3)     Rozmowa z doradcą zawodowym.

Umiejętne prowadzenie rozmowy, pośrednictwo między specjalistą w swej dziedzinie
a uczestnikami spotkania, w taki sposób, by uzyskać odpowiedź na następujące pytania:

a)      Jakie predyspozycje, umiejętności powinien posiadać kandydat na pracownika socjalnego?

Pracownik socjalny to jedna z tych profesji, w której cechy osobowości, temperament, konstytucja psychofizyczna są bardzo istotne, jeżeli nie ważniejsze od wyuczonych umiejętności, bowiem one w największym stopniu determinują istnienie w zawodzie — umiejętność szybkiego reagowania na zaskakujące sytuacje, podejmowania decyzji, nawiązywania komunikacji z każdą grupą społeczną, rozpoznawania, analizowania
i podsumowywania problemu (konsekwencja w działaniu). Ponadto wśród wartości i zasad zawodowych w działaniu praktycznym znajdują się umiejętność kontrolowania zaangażowania emocjonalnego, samostanowienie, postawa nie oceniająca, obiektywizm, afirmacja i celowe wyrażanie uczuć

b)     Jakie jest zapotrzebowanie na rynku pracy na pracowników socjalnych?

Istnieje nieograniczone drzewo ludzkich nieszczęść, dlatego popyt na pracowników socjalnych na rynku pracy nie zmniejszy się. Przeciwnie — prognozuje się, iż będzie rósł, bowiem sukcesywnie rośnie liczba osób poszukujących pomocy.

Obecnie w Polsce pracuje ponad 36 tys. osób w opiece społecznej. W ubiegłym roku skorzystało z niej ponad 2 mln osób.

Wg szacunków ekspertów zapotrzebowanie na pracowników socjalnych zwiększy się nie tylko w Polsce, ale również w krajach Unii Europejskiej. Taka sytuacja będzie np.
w Finlandii, gdzie wyliczono, że w latach 2010-15 ponad połowa pracowników socjalnych odejdzie na emeryturę. Jest to duża szansa, zwłaszcza dla młodych Polaków. Jednak należy przygotować się do pewnych trudności związanych z podjęciem pracy za granicą. Należy nauczyć się języka narodowego (a przynajmniej jednego - w przypadku dwujęzyczności narodu) oraz zapoznać się ze szczegółami rozwiązań prawnych dotyczących tego zawodu. Niewątpliwie łatwiejsza będzie sytuacja opiekunek do dzieci, pracowników w domach opieki, domach spokojnej starości czy dla niepełnosprawnych. Ambasadorzy krajów nadbałtyckich deklarują, iż zapotrzebowanie na tego typu zawody będzie rosło.

Ponadto eksperci przewidują, iż z upływem lat będzie wzrastał prestiż pracownika socjalnego. Praca socjalna w krajach Unii Europejskiej jest ważnym elementem polityki społecznej. Przewiduje się, iż podobne podejście do etosu pracy będzie również w Polsce, co wiąże się z wyrównywaniem poziomu płac.

c)      Jak można zostać pracownikiem socjalnym?

Istnieją dwie możliwości, aby zostać pracownikiem socjalnym.

ü      można podjąć naukę w szkole policealnej pracowników służb społecznych (na ogół 2,5-letnie) — najważniejsze z nich znajdują się w: Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Katowicach, Krakowie, Olsztynie, Poznaniu, Toruniu, Warszawie i w Wrocławiu. Najczęściej kończy się egzaminem dyplomowym bądź licencjackim, lub

ü      ukończyć wyższe studia w kierunkach — pedagogika, resocjalizacja, socjologia, czy psychologia — na terenie miast: Białystok, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin, Warszawa, Wrocław, Zielona Góra.

4)     Zaznajomienie uczestników z zasadami rekrutacji w Uniwersytecie Śląskim oraz
z programem studiów w kierunku Praca Socjalna na w/w uczelni. Wskazanie strony internetowej i innych źródeł, z których można skorzystać w celu dokładniejszego zaznajomienia się z programem studiów oraz wyjaśnienie, dlaczego obejmuje on tak duży wachlarz nauk, z którymi przyszły student i pracownik socjalny powinien się zapoznać.

Wyższe Zawodowe Studia Socjologiczne (WZSS) o specjalności: Praca Socjalna to studia zawodowe, których celem jest wyposażenie absolwentów w wiedzę i umiejętności niezbędne w pracy socjalnej z jednostkami, grupami i społecznościami. Absolwenci WZSS: Praca Socjalna przygotowani są cło pracy w szeroko rozumianej pomocy społecznej,
w organizacjach pozarządowych, jak również w administracji rządowej i samorządowej, odpowiedzialnej za realizację zadań polityki społecznej w skali lokalnej i regionalnej. Ponadto są w stanie samodzielnie przeprowadzić i opracować diagnozy problemów społecznych oraz konstruować strategie ich rozwiązywania.

Nauka trwa 3 lata i kończy się uzyskaniem dyplomu licencjata. Dla osób zainteresowanych kontynuowaniem nauki istnieje możliwość podjęcia uzupełniających studiów magisterskich na specjalności socjologia ogólna lub zarządzanie pracą socjalną. Studia zawodowe o specjalności praca socjalna prowadzone są w dwóch trybach: studiów stacjonarnych i studiów zaocznych.

Program studiów obejmuje swym zasięgiem m.in. następujące dziedziny nauki:

ü      praca socjalna (w tym: historia pracy socjalnej, teorie i metody pracy socjalnej),

ü      socjologia (w tym socjologia ogólna, medycyny, problemów społecznych, organizacji i zarządzania),

ü      psychologia (w tym psychologia społeczna, kliniczna),

ü      filozofia z elementami etyki,

ü      demografia z elementami statystyki,

ü      pedagogika społeczna,

ü      wybrane zagadnienia prawa i administracji,

ü      rozwój człowieka w cyklu życia,

ü      polityka społeczna.

Powyższy program został opracowany ze względu na to, iż pracownik socjalny funkcjonuje w wielu rolach zawodowych równocześnie. Ich rozkład zależny jest od specyficznych zadań, jakie ów pracownik realizuje wobec klienta pomocy społecznej, instytucji pomocy społecznej oraz społeczności lokalnej. Mowa tu o następujących rolach zawodowych (np.):

ü      planista (udział w procesie planowania i podejmowania decyzji mających na celu zaspokojenie potrzeb klientów),

ü      badacz (badanie i diagnozowanie sytuacji pojedynczych jednostek lub rodzin, bądź całościowe badanie określonej grupy społecznej lub określonego terenu),

ü      administrator (prowadzenie dokumentacji niezbędnej przy planowaniu
i wprowadzaniu w życie programów świadczeń na poziomie instytucji lub społeczności lokalnej),

ü      konsultant (dostarczanie pomocy w rozwiązywaniu problemów zawodowych innych pracowników socjalnych, w celu podwyższenia skuteczności i trafności świadczonej pomocy),

ü      nauczyciel (przekazywanie wiedzy klientom i kształceniu ich umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami oraz dostarczanie wiedzy innym profesjonalistom od pomagania lub studentom odbywającym praktyki zawodowe i kształcenie ich umiejętności),

ü      adwokat (dążenie do zabezpieczenie podstawowych praw klienta, związane z prawem otrzymania takiej pomocy, umożliwienie klientowi uzyskania świadczenia lub jego zmianę na bardziej odpowiednie do potrzeb),

ü      arbiter (badanie faktów i znalezienie optymalnego wyjścia z sytuacji, w której nastąpił konflikt interesów pomiędzy klientem a instytucją np. będącą dysponentem zasobów, o które zabiega klient),

ü      pośrednik (zapewnienie klientowi odpowiednich świadczeń, wyjaśnianie procedur obowiązujących w instytucji oraz dostarczanie wsparcia i pomocy, kiedy procedury są zawiłe i skomplikowane),

ü      mediator,

ü      negocjator,

ü      terapeuta rodzinny (doradca) — realizujący w swej pracy terapię rodzinną
i poradnictwo rodzinne.

Zakończenie

1)     Podsumowanie przebiegu spotkania.

2)     Rozpoznanie stopnia znajomości tematu wśród uczestników po spotkaniu — wnioski uczestników.

Spotkanie drugie:

„Jak porozumiewamy się z ludźmi, posługując się mową?”

Wstęp — wprowadzenie do tematu przewodniego:

Porozumiewanie się z innymi osobami zachodzi we wszystkich dziedzinach naszego życia, we wszystkich grupach społecznych, do których należymy. W dużej mierze właśnie komunikowanie się umożliwiło taki poziom opanowania świata! Porozumiewamy się, przekazując innym informacje - możemy robić to świadomie i intencjonalnie albo niezależnie od naszej świadomej kontroli, mimochodem. Mówimy do innych także i nic nie mówiąc, przy czym zdarza się, że są to niekiedy bardziej wymowne i bardziej czytelnie komunikaty.

Prośba o podanie przykładów na komunikację werbalną i niewerbalną.

Cała tematyka zostanie zaprezentowana na dwóch spotkaniach. Dzisiejsze zostanie poświęcone komunikowaniu, posługując się mową.

Przebieg i treść spotkania:

1)     Co jest konieczne do zaistnienia komunikacji?

Ćwiczenie - etapy:

a)      prośba o głośne dokończenie, w określonej kolejności zdania: „Aby mogła pojawić się komunikacja, niezbędne jest...” (lub „aby ludzie mogli się ze sobą porozumieć...”). Wskazanie, iż istotne jest by nie dbać o styl i przejrzystość swych wypowiedzi, bez długiego zastanawiania. Podczas ćwiczenia słowa należy zapisywać lub nagrywać. Ponadto prowadzący nie powinien dopuszczać do krytyki, głośnego rozważania trafności i zasadności wypowiedzi;

b)     w drugiej części ćwiczenia należy w podobny sposób kończyć zdania sformułowane negatywnie: „Komunikację uniemożliwia” lub „Ludzie nie mogą porozumiewać się, kiedy...”,

c)      praca nad zebranym materiałem — pogrupowanie wymienionych czynników niezbędnych do komunikowania się i nadanie odpowiednich nazw utworzonym kategoriom. Zastanowienie się nad tym, czy nie można zredukować liczebności tych czynników? Czy na pewno wszystkie są rozłączne i ich znaczenia nie pokrywają się? Jakie czynniki muszą współwystępować się, żeby mogła pojawić się komunikacja?

d)     porównanie efektu powyższej pracy z wiedzą specjalistyczną.

Według Jacobsona w komunikacji językowej muszą zaistnieć następujące elementy:

KONTEKST

KOMUNIKAT

NADAWCA……………………………………………………………………...ODBIORCA

KONTAKT

KOD

Nadawca to osoba, która jest autorem „aktu mowy” skierowanego do Odbiorcy.

Kontekst to obszar rzeczywistości, do którego odnosi się akt mowy — to, co nie jest bezpośrednio zawarte w treści określonej wypowiedzi, ale jest potrzebne do jej zrozumienia
i interpretacji.

Kodem...