Planowanie przestrzenne.doc

Planowanie przestrzenne

WYKŁAD 1.

Przestrzeń – trójwymiarowy obszar ograniczony długością, wysokością, szerokością (wszystko co nas otacza).

Mówi się o czwartym wymiarze przestrzeni → czas (dodatkowy element).

Cechy przestrzeni (wg Malisza – 3 cechy i 6 atrybutów):

·         zróżnicowanie( istnienie w przestrzeni różnorodnych cech naturalnych i antropogenicznych);

·         ograniczoność (tzn., że ma swój wymiar);

·         opór (przyczynia się do zwiększenia kosztów i czasu trwania zagospodarowania danego terenu, np. opór wynikający ze środowiska przyrodniczego: skały, bagno, opór przestrzeni przyjmowania zanieczyszczeń).

Atrybuty:

·         wielkość (odnosi się do samej przestrzeni jak i do elementów przestrzeni);

·         wypełnienie;

·         wyłączność (dane miejsce może zajmować tylko jeden przedmiot);

·         odległość;

·         sąsiedztwo;

·         kierunek.

Przestrzeń jest określana jako dobro ekonomiczne.

Dla planowania i gospodarki przestrzennej istotne będą cechy przestrzeni:

·         ograniczoność;

·         publiczny charakter;

·         wartość wynika z ograniczoności.

Rodzaje przestrzeni:

·         ekonomiczna/gospodarcza (przestrzeń + człowiek, przestrzeń zagospodarowana, wykorzystywana przez człowieka, zaspokaja swoje potrzeby, przestrzeń, w której żyjemy);

·         przyrodnicza (wszystko to co wytworzyła natura, abiotyczne + biotyczne);

·         społeczna (przestrzeń, w której żyje człowiek jako istota społeczna);

·         kulturowa (wytwory związane z kulturą, historią narodu – zabytki).

Wszystkie przestrzenie będą się przenikały z wyjątkiem przyrodniczej, którą można wyodrębnić.

Nałożenie się na siebie cech naturalnych i antropogenicznych, które dają w rezultacie nieprzeliczoną mnogość różnorodnych cech.

Pięć podstawowych funkcji bytów społecznych, które człowiek realizuje w przestrzeni:

·         funkcja zamieszkania;

·         funkcja produkcji;

·         funkcja usług;

·         funkcja rekreacji;

·         funkcja władzy.

Struktura przestrzeni –wszystkie elementy naturalne i antropogeniczne tworzące przestrzeń (stanowią o jej strukturze).

Elementy tworzące strukturę przestrzeni:

·         punktowe, np. budynek, drzewo, miasto (największy element punktowy);

·         strefowe, np. jeziora, lasy, uprawy, rolnicze;

·         liniowe, np. ciągi komunikacyjne, linie energetyczne.

Funkcje bytów społecznych:

·         władza – element porządkujący, umożliwiający zapewnienie prawidłowego funkcjonowania pozostałych elementów.

Przestrzeń ma dwie wartości wynikające z cech i struktury:

·         wartość ekonomiczna;

·         wartość przyrodnicza.

Gospodarka przestrzenna jest to gospodarowanie przestrzenią w przestrzeni, tzn. wykorzystywanie komponentów środowiska przyrodniczego, osiedlanie się ludności w przestrzeni oraz organizowanie się ludności i prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej i społecznej oraz osiedlanie się ludności.

Wszystkie podmioty gospodarcze, osoby indywidualne, gospodarstwa domowe będą gospodarować w przestrzeni.

Przestrzenią gospodarują organy władzy, głównie gmina (wójt, burmistrz, prezydent miasta, rada gminy).

Elementy gospodarki przestrzennej:

a.       bierne – wszystkie elementy poddające się procesom gospodarczym przez człowieka, elementy stałe;

b.       czynne – tym elementem jest tylko człowiek.

W strukturze gospodarki przestrzennej wyróżnia się 5 elementów:

1.       środowisko przyrodnicze, np. budowa systemów komunikacyjnych w wyniku melioracji, wycinanie lasów;

2.       Ludność;

3.       System osadniczy – wpływa na zwiększone zapotrzebowanie na przestrzeń;

4.       System produkcji;

5.       Usługi;

6.       System powiązań przestrzennych (łączy wszystkie pozostałe).

Powiązania przestrzenne – wszelkie urządzenia, ciągi, które służą do przepływu informacji.

Podmioty gospodarki przestrzennej:

·         Władza (decyduje o gospodarce przestrzennej);

·         Przedsiębiorcy;

·         społeczność lokalna.

W ramach gospodarki przestrzennej zajmować się będziemy:

·         poszukiwaniem lokalizacji;

·         Określenie funkcji przestrzeni;

·         Kontrola wykorzystania przestrzeni;

·         Wykorzystanie i kontrola wykorzystania majątku trwałego (np. budynki, ławki, elementy infrastruktury).

Wśród cech przestrzeni mających najistotniejsze znaczenie dla gospodarki przestrzennej należy wymienić:

·         ograniczoność – dysponujemy tylko przestrzenią, tylko dlatego, że jest ograniczona;

·         wartość – wyznacza funkcje dla przestrzeni;

·         publiczny charakter – można użytkować bez zakłócania ogólnego porządku.

Znaczenie gospodarki przestrzennej w ostatnich czasach wynika z:

·         rosnącej liczby mieszkańców i ich koncentracji w skupiskach miejskich;

·         intensyfikacji wykorzystania przestrzeni (intensywności zabudowy);

·         chaosu w zagospodarowaniu przestrzennym;

·         rosnące zapotrzebowanie na przestrzeń;

·         rosnące konflikty przestrzenne, np. o przebieg obwodnicy Augustowa.

Cele gospodarki przestrzennej:

·         nadrzędnym celem jest osiągnięcie ładu przestrzennego (stan do którego będziemy dążyć stale).

Cel 1 – go rzędu:

·         nastawiony na jak najlepsze warunki do życia i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka

Cele 2 – go rzędu:

·         poprawa warunków życia mieszkańców;

·         poprawa warunków funkcjonowania podmiotu gospodarczego;

·         tworzenie warunków dla rozwoju społeczno – gospodarczego.

Uwarunkowania gospodarki przestrzennej:

·         przyrodnicze (wynikają z tego, co daje nam środowisko, np. ukształtowanie terenu, zasoby, klimat, poziom nasłonecznienia);

·         gospodarcze/ekonomiczne (układy finansowe);

·         społeczne (system osadniczy);

·         komunikacyjno-infrastrukturalne (gospodarka łatwiejsza tam, gdzie są media);

·         prawne (wynikają z przepisów krajowych i europejskich).

WYKŁAD 2.

Zagospodarowanie przestrzenne – to proces uzdatniania, przystosowywania przestrzeni do użytkowania poprzez wprowadzenie do tejże przestrzeni (celowe) trwałych elementów. Ma to miejsce, gdy budujemy domy, drogi, sadzimy las. Jest to wprowadzanie do przestrzeni pewnych elementów.

Systemy zagospodarowania przestrzennego:

·         środowisko przyrodnicze (geograficzne) – potrzebne człowiekowi, ponieważ zasoby, np. węgiel, torf, rośliny jadalne oraz do pozbycia niepotrzebnych dla niego odpadów powstałych w procesach produkcyjnych, poza tym wszystkie działania prowadzone są w środowisku (przestrzeni);

·         ludność i osadnictwo – system, gdzie powstają skupiska ludzi ma pierwszeństwo przed pozostałymi;

·         produkcja – obejmuje całą działalność człowieka od rolnictwa, łowiectwa do przemysłu ciężkiego, obejmuje też usługi;

·         infrastruktura – jest to zespół urządzeń i instytucji o charakterze publicznym służący do prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej oraz zapewniający właściwe warunki życia mieszkańców. Cechy infrastruktury:

1.       publiczny charakter;

2.       usługowy charakter;

3.       nie wytwarza dóbr materialnych;

4.       kapitałochłonna;

5.       długi okres użytkowania.

Infrastruktura ma charakter dwudzielny (dychotomiczny) i dzieli się na: infrastrukturę ekonomiczną (techniczną) oraz infrastrukturę społeczną (ma zapewnić właściwe warunki życia; charakter punktowy).

Infrastruktura ekonomiczna obejmuje:

·         układ komunikacyjny (transport, zaplecze, łączność);

·         układ wodno – kanalizacyjny (wodociągi, kanalizacja, melioracje);

·         układ elektro – energetyczny (elektroenergetyka, ciepłownictwo i gazownictwo).

Infrastrukturę społeczną tworzą:

·         układ społeczny (opieka społeczna, szkolnictwo i oświata, handel, usługi, ochrona zdrowia, kultura, sport itp.);

·         układ instytucjonalny (wymiar sprawiedliwości, obrona narodowa, administracja publiczna, instytucje finansowe).

Uwarunkowania gospodarki przestrzennej:

·         prawne (wynikają z przepisów krajowych i europejskich);

·         przyrodniczo – geograficzne;

·         społeczne;

·         ekonomiczne;

·         komunikacyjne – infrastrukturalne.

Polityka przestrzenna jest to dążenie do planowego rozmieszczenia ludności, funkcji bytu społecznego w przestrzeni i kształtowanie systemu infrastruktury.

Zasada konerencji lokalnej:

·         racjonalność polityki przestrzennej gwarantuje zastosowanie konerencji lokalnej;

·         dotyczy z jednej strony jak najbardziej korzystnej lokalizacji dla działalności, a z drugiej działalności dla danego miejsca.

Komponenty polityki przestrzennej:

·         polityka lokalizacyjna – poszukiwanie miejsca w przestrzeni;

·         polityka inwestycyjna – może dotyczyć przedmiotów m. in. publicznych; związana z konkretną realizacją w danym miejscu;

·         polityka użytkowania terenów – związana z gospodarczym wykorzystaniem terenu;

·         gospodarka nieruchomościami – dotyczy gospodarowania nieruchomościami, właściwe ich utrzymanie;

·         Kreowanie wizerunku w przestrzeni, tzw. marketingu terenowego – zachęcanie do inwestycji, a więc wizerunek musi być pozytywny, dobrze się kojarzyć.

Etapy polityki przestrzennej:

1.       diagnoza;

2.       prognostyczny – wyznaczanie kierunków rozwoju, identyfikowanie problemów.

Polityka przestrzenna → długookresowa

Cele polityki przestrzennej:

1.       ekonomiczne – związane z racjonalnością wykorzystania przestrzeni, jak najmniejsze wykorzystanie kosztów alternatywnych działalności (korzyści, koszty, które można by było osiągnąć w wyniku innej działalności).

2.       społeczne – zapewnienie prawidłowych warunków życia (np. zmniejszenie bezrobocia, poprawa warunków przestrzeni infrastruktury). Czym powinna się zająć polityka przestrzenna? Jakie zadania powinna prowadzić:

·         łagodzenie bądź zapobieganie konfliktom przestrzennym;

·         kontrola wykorzystania majątku trwałego;

·         utrzymanie prawidłowej struktury użytkowania terenu;

·         kontrola i nadzór nad wykorzystaniem powierzchni kraju;

·         ...