Wyjaśnienie Dyrektora Departamentu Spraw Socjalnych i Rekonwersji w sprawie organizacji służby bhp i kwalifikacji pracowników bhp.
Warszawa, dnia 27.04.2005 r.
MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
Departament Spraw Socjalnych i Rekonwersji
------------------------------------------------------------------
Al. Niepodległości 218, 00-911 Warszawa
Nr 1109/4
z dnia 28.04.2005 r.
DOWÓDCA WOJSK LĄDOWYCH
00-909 WARSZAWA
Dotyczy: organizacji służby bhp i kwalifikacji pracowników bhp.
W związku z licznymi nieprawidłowościami w zakresie organizacji służby bezpieczeństwa i higieny pracy w jednostkach organizacyjnych resortu, zgodnie z § 32 ust. 2 zarządzenia Ministra Obrony Narodowej Nr 5/MON z dnia 20 lutego 2002 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. U. MON Nr 3, poz. 20 z późn. zm.), w załączeniu przedkładam wyjaśnienie w przedmiotowej sprawie, z uprzejmą prośbą o spowodowanie przekazania niniejszych informacji dowódcom podległych jednostek.
Załączniki: 1 na 3 ark.
DYREKTOR
o/p
p. o. Stanisław ZAWADA
Załącznik
Z dniem 1 lipca 2004 r. do żołnierzy zawodowych oraz żołnierzy zasadniczej służby wojskowej stosuje się wprost, w związku z art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 210, poz. 2036) oraz art. 73 a ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (T. J. Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 205 z późn. zm.), przepisy art. 23711 Kodeksu pracy oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bhp (Dz. U. Nr 109, poz. 704.
W związku z powyższym, przy tworzeniu służby bhp w jednostkach organizacyjnych resortu uwzględnia się nie tylko stan zatrudnionych pracowników wojska (jak to miało miejsce do 30 czerwca 2004 r,), ale również liczbę pełniących w nich służbę żołnierzy, zarówno zawodowych jak i zasadniczej służby wojskowej.
W jednostkach, których stan osobowy pracowników, żołnierzy zawodowych i żołnierzy służby zasadniczej (zw. dalej „stanem osobowym”) przekracza 100 osób, dowódca zobowiązany jest, zgodnie z art. 23711 § 1 Kodeksu pracy, do zatrudnienia pracowników służby bhp. Przy czym w jednostkach, których stan osobowy:
· wynosi od 100 do 600 osób – można zatrudnić pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy;
· przekracza 600 osób – należy zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 osób.
Ustalając liczbę pracowników tej służby należy brać pod uwagę – zgodnie z § 1 ust. 2 ww. rozporządzenia Rady Ministrów – oprócz stanu osobowego, również występujące w jednostce warunki pracy (służby) i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. Oznacza to, że dowódcy jednostek charakteryzujących się wysokim poziomem zagrożenia zawodowego oraz wysokimi wskaźnikami częstotliwości wypadków[1], powinni zatrudnić większą liczbę pracowników służby bhp (zatrudnić pracownika bhp w pełnym wymiarze czasu pracy), niż to wynika z przedstawionych (minimalnych) wymogów wynikających ze stanu osobowego jednostki. Nakaz taki może ponadto wydać – na mocy art. 23711 § 4 Kodeksu pracy – właściwy (ze względu na miejsce stacjonowania jednostki) inspektor Państwowej Inspekcji Pracy (nie dotyczy żołnierzy).
Jedynie w jednostkach, których stan osobowy nie przekracza 100 osób, dowódca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi (żołnierzowi zawodowemu) zatrudnionemu przy innej pracy (tzw. „nieetatowemu” inspektorowi bhp).
Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę na wymagania kwalifikacyjne[2], jakie powinny spełniać osoby zatrudnione na stanowiskach służby bhp oraz osoby wykonujące zadania służby bhp.
W aktualnym stanie prawnym np. osoby zatrudnione na stanowisku inspektora bhp lub wykonujące zadania tej służby (90 % ogółu stanu osobowego służby bhp w resorcie) muszą legitymować się minimum wykształceniem średnim, co najmniej dwuletnim stażem pracy (ogółem) oraz ukończeniem (min. 153 godzinnego) szkolenia podstawowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla służby bhp.
Z dniem 1 lipca 2005 r. wymagania kwalifikacyjne dla pracowników służby bhp oraz osób wykonujących zadania tej służby zostaną znacznie podwyższone. Osoby te, zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 246, poz. 2468), będą bowiem musiały spełniać następujące wymagania:
1) inspektor bhp – dyplom technika bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) starszy inspektor bhp:
a) dyplom technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
b) wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) specjalista bhp – wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 1 rok stażu pracy w służbie bhp,
4) starszy specjalista bhp - wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni stażu pracy w służbie bhp,
5) główny specjalista bhp - wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni stażu pracy w służbie bhp,
Osoby zatrudnione w służbie bhp lub wykonujące zadania tej służby w dniu 1 lipca 2005 r., niespełniające wymienionych wymagań kwalifikacyjnych, zachowują – zgodnie z § 2 ww. rozporządzenia (Dz. U. Nr 246, poz. 2468) – prawo do zatrudnienia w służbie bhp i wykonywania zadań przedmiotowej służby jeszcze przez okres 5 lat.
Natomiast osoby, które po dniu 1 lipca 2005 r. zostaną zatrudnione w służbie bhp lub którym zostanie powierzone wykonywanie zadań przedmiotowej służby muszą posiadać stosowne wykształcenie oraz wymagany staż pracy w służbie bezpieczeństwa i higieny pracy.
W związku z powyższym, proszę o uwzględnienie przedstawionych wymagań kwalifikacyjnych przy zatrudnianiu pracowników w służbie bhp oraz wyznaczaniu nieetatowych inspektorów bhp, a także przy zgłaszaniu kandydatów na organizowane przez Departament Spraw Socjalnych i Rekonwersji szkolenia kursowe dla służby bhp.
UWAGA !
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 117, poz. 986) osoby zatrudnione w służbie bhp lub wykonujące zadania tej służby w dniu 1 lipca 2005 r., niespełniające wymienionych wymagań kwalifikacyjnych, zachowują – zgodnie z § 2 ww. rozporządzenia (Dz. U. Nr 246, poz. 2468) – prawo do zatrudnienia w służbie bhp i wykonywania zadań przedmiotowej służby jeszcze przez okres 8 lat.
Opinia Szefa Oddziału Prawnego Dowództwa Wojsk Lądowych w sprawie sposobu realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w jednostkach wojskowych Wojsk Lądowych przez dowódców tych jednostek i inspektorów bhp.
Na niżej postawione pytania Szefa Sekcji BHP Dowództwa Wojsk Lądowych:
Czy na podstawie:
- art. 22, art. 23711 Kodeksu pracy,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704),
- § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 115, poz. 744 z późn. zm.),
- § 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 września 2003 r. w sprawie postępowania w razie wypadku lub ujawnienia choroby, pozostających w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1707) –
1) dowódca jednostki wojskowej może zlecić wykonanie zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (np.: prowadzenie postępowań powypadkowych, opracowanie oceny ryzyka zawodowego, ocenę stanu BHP itp.) – pracownikowi służby BHP zatrudnionemu w innej jednostce wojskowej bez nawiązania z tym pracownikiem stosunku pracy - także w przypadku, gdy jednostka wojskowa, w której pracownik służby BHP jest zatrudniony, jest oddziałem gospodarczym dla dowódcy, o którym wyżej mowa.
2) dowódca jednostki wojskowej, w której jest zatrudniony pracownik służby BHP, może swoim rozkazem dziennym, zlecić pracownikowi służby BHP wykonywanie zadań na rzecz innego dowódcy (pracodawcy).
Szef Oddziału Prawnego Dowództwa Wojsk Lądowych udzielił następującej odpowiedzi:
Warszawa, dnia 23.06.2004 r.
DOWÓDZTWO WOJSK LĄDOWYCH
ODDZIAŁ PRAWNY
SZEF SZTABU – ZASTĘPCA DOWÓDCY
WOJSK LĄDOWYCH
W odpowiedzi na pismo z dnia 15 czerwca br. w sprawie sposobu realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w jednostkach wojskowych Wojsk Lądowych przez dowódców tych jednostek i inspektorów bhp – uprzejmie informuję co następuje:
Zasady tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy zostały generalnie ustalone w art. 23711 kodeksu pracy, a bardziej precyzyjnie w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704) wydanym na podstawie § 5 wymienionego art. 23711 Kodeksu pracy, określającym szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację, liczebność i podporządkowanie służby bhp, a także kwalifikacje wymagane do wykonywania zadań tej służby.
I tak – zgodnie z art. 23711 kp – pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby jeżeli:
1) zatrudnia do 10 pracowników albo
2) zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
I dalej, pracodawca – pracodawca w przypadku braku kompetentnych pracowników – może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne, niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.
Ustawodawca w przepisach art. 23711, a także w rozporządzeniu używając określenia:
Pracodawca tworzy służbę bhp, powierza wykonywanie zadań służby bhp, nakłada obowiązek istnienia takiej służby w zakładzie pracy. W przypadku braku pracowników w zakładzie (jednostce) pracodawcy, może on nawiązać stosunek pracy ze specjalistą spoza zakładu pracy. Może to być np. umowa o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, czy też inna umowa cywilnoprawna, ale łącząca strony wyraźnym stosunkiem zobowiązaniowym w tym zakresie (art. 22 kodeksu pracy).
Należy też zauważyć i podkreślić, że podniesione aspekty sprawy (sformułowanie pytania) pomimo odniesienia do spraw służby bhp, mają charakter odnoszący się do ogólnych zasad, elementów umowy wynikających z Kodeksu pracy określających stosunek pracy.
„Stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i ryzyko pracodawcy, oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę”. Tak scharakteryzował pojęcie stosunku pracy Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 26 czerwca 1996r., III Apr. 10/96.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 grudnia 1998r. I PKN 517/98 stwierdził, że cechy stosunku pracy powodują, iż opiera się on na zasadzie szczególnego zaufania miedzy stronami, co z kolei prowadzi do wniosku, że do jego powstania konieczne jest osobiste zawarcie umowy o pracę.
Stosunek pracy, jak to już wskazano wyżej, jest stosunkiem zobowiązaniowym. W stosunku tym pracownik jest zobowiązany do świadczenia pracy określonego rodzaju, a więc nie każdej pracy, na rzecz pracodawcy w sposób podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Obowiązkiem pracodawcy wynikającym z nawiązania stosunku pracy jest wypłacenie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Ustalenie wynagrodzenia za pracę jest też niezbędnym elementem nawiązania stosunku pracy.
W związku z powyższym należy odpowiedzieć, na postawione w piśmie pytanie, negatywnie.
W obydwu przypadkach byłaby to ingerencja wykraczająca poza ustalone w umowie prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. Byłaby to także ingerencja w zakres obowiązków ustalonych zarówno dla jednego jak i dla drugiego pracodawcy (dowódcy jednostki wojskowej).
SZEF
ppłk Piotr KUTERNOGA
Polecenie Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej ds. Resortowej Opieki Zdrowotnej w sprawie badań lekarskich żołnierzy zawodowych
PEŁNOMOCNIK
MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
DO SPRAW
RESORTOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ
00-911 Warszawa, Al. Niepodległości 218 według rozdzielnika
Nr 2290 z dnia 02 lipca 2004r.
Szanowni Panowie
W związku z art. 67 ust.2 oraz art. 70 ust.3 ustawy z dnia 11września 2003roku o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750) z dniem pierwszego lipca zmieniają się podstawy prawne badań profilaktycznych żołnierzy zawodowych.
Prawną podstawą dla lekarzy wykonujących badania profilaktyczne w stosunku do żołnierzy zawodowych jest ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. Nr 96 poz. 593 z późn. zm) oraz dział dziesiąty ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy.
W związku z powyższym polecam:
Wykonywać badania profilaktyczne żołnierzy zawodowych na podstawie skierowania zawierającego informację na jakim stanowisku pracuje badany oraz czy występują tam czynniki szkodliwe i uciążliwe ( wzór skierowania załącznik Nr 1).
Założyć dokumentacje medyczną służby medycyny pracy żołnierzom zawodowym zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 15 września 1997r. w sprawie dokumentacji medycznej służby medycyny pracy oraz sposobu jej prowadzenia i przechowywania (Dz. U. Nr 120, poz. 768 z późn. zm).
Przeprowadzać badania profilaktyczne w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69 poz. 332 z późn. zm., załącznik nr 1 do rozporządzenia – wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników).
Badania profilaktyczne kończyć orzeczeniem lekarskim wydawanym w formie zaświadczenia, stwierdzającym brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku lub przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku (wzór zaświadczenia - załącznik nr 2).
Przypominam, że zgodnie z przepisami lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia żołnierza zawodowego.
Jednocześnie informuję Panów, że konsultacje specjalistyczne oraz badania dodatkowe z zakresu medycyny pracy na potrzeby jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej należy wykonywać w zakładach opieki zdrowotnej posiadających kod pomiotu gospodarki narodowej NCAGE.
Zał. 2 na 2 ark.
...
aro-zory