Sandemo Matt - Mitologia celtycka.doc

Parę słów na początek

Niestety dysponujemy niewieloma dokumentami, które mogłyby przybliżyć mitologię Celtów. Wiąże się to, z tym, że Celtowie przekazując je opierali się na przekazie ustnym. Jedyne starożytne źródła to źródła rzymskie, ale ze względu na wojny, jakie Rzym prowadził z Celtami, na terytorium dzisiejszej Francji, jest to obraz nieprzychylny i niezupełnie prawdziwy. Celtowie są tu przedstawieni jako prymitywny i wrogo nastawiony naród, składający ofiary z ludzi. O wiele bardziej godne zaufania są legendy wchodzące w skład irlandzkich i walijskich zarówno poetyckich jak i epickich zbiorów, pochodzących odpowiednio z XIII i XIV wieku. Wyróżnia się tu cztery główne cykle:

- losy Tuatha De Danann, "Plemion bogini Danu". Głównym bóstwem, o którym jest w nim mowa jest syn Danu, Dagda, właściciel magicznego kotła, przy pomocy, którego potrafił przywracać zmarłych ludzi do życia.

- o przygodach irlandzkich herosów z Ulsteru, w szczególności Cuchulainna, półboskiego wojownika, ulubieńca całej Irlandii.

- dzieje legendarnych irlandzkich królów oraz historie wojen przez nich prowadzonych.

- o przygodach Finna Mac Cumhaila, zwanego też Finnem Mac Coolem, przywódcy Fianów, grupy wypróbowanych i zaufanych wojowników.

Oczywiście prócz legend pochodzących z Irlandii mamy tzw. "mity arturiańskie", znane w całej średniowiecznej Europie, gdyż to na Rycerzach Okrągłego Stołu opierano właśnie ówczesny wzorzec rycerza. Mitom arturiańskim poświęcono wiele poematów i pieśni.

Jak Artur stał się królem...

Artur był nieślubnym dzieckiem Uthera Pendragona i Igierny, małżonki kornwalijskiego księcia Gorloisa. Wychowywał się z dala od rodziców pod opieką czarownika Merlina. Po śmierci Uthera Pendragona rycerze i możnowładcy łamali sobie głowę nad tym, kto powinien zostać nowym królem. Postanowili udać się do Merlina. Czarownik powiedział im, że poznają następcę Uthera, gdy ten wyciągnie miecz, magiczną siłą utkwiony w skale, który wcześniej z niewyjaśniony sposób pojawił się w Londynie. Wielu rycerzy próbował wyrwać miecz ze skały, ale nie mogli go nawet ruszyć. Po kilku latach Artur przybył do Londynu, by po raz pierwszy obejrzeć turniej rycerski. Rycerz, którego Merlin wyznaczył na strażnika chłopca miał wziąć udział w turnieju, ale zorientował się, że nie ma miecza, posłał, więc Artura, żeby mu jakiś przyniósł. Nie zdając sobie sprawy ze znaczenia miecza tkwiącego w skale, Artur wyciągnął go i wręczył zdumionemu rycerzowi. W ten sposób znalazł się następca Uthera Pendragona. Nawet wtedy byli jednak rycerze, którzy nie chcieli zaakceptować Artura jako króla. Tylko dzięki pomocy Merlina młody władca zdołał pokonać przeciwników i przywrócić pokój w Brytanii. Bardzo wcześnie Artur przekonał się, w jak wielkim stopniu zależny jest od magii. Gdy kiedyś bez powodu dobył miecza przeciw jednemu ze swoich rycerzy, z przerażeniem stwierdził, że głownia jest strzaskana. Merlin uratował go, zsyłając na rycerza sen, gdyż w innym razie Artur byłby bezbronny. Pogrążony w rozpaczy król szedł brzegiem jeziora, gdy ku swemu zaskoczeniu ujrzał wynurzającą się z wody rękę trzymającą inny zaczarowany miecz.

Był to słynny Ekskalibur, który zgodnie ze słowami Pani Jeziora, wręczającej go Arturowi, miał stać się niezawodnym oparciem dla króla. Odzyskawszy broń i pewność siebie, Artur został wielkim królem. Pokonał anglosaskich najeźdźców, pomógł szkockiemu królowi Leodegranceowi w jego zmaganiach z przybyszami z Irlandii. W zamian za pomoc Leoderganceowi Artur mógł zaręczyć się z jego córką Guinevere. Początkowo Merlin sprzeciwiał się temu małżeństwu, ponieważ wiedział, że Guinevere kochała Lancelota, najprzystojniejszego z rycerzy Okrągłego Stołu. Później jednak pobłogosławił małżonków i - według jednej wersji mitu - dał Arturowi w prezencie ślubnym Okrągły Stół. Jednakże królowa i Lancelot wkrótce zostali kochankami i gdy Artur dowiedział się o zdradzie swej żony, Lancelot uciekł do Bretanii. Artur ruszył w pościg za Lancelotem i obległ jego twierdzę. Oblężenie nie zostało jednak przerwane, bowiem do króla dotarły wieści, że jego siostrzeniec Mordred, zajął zamek w Camelocie i, rozsiewając pogłoski o śmierci króla w trakcie wyprawy do Bretanii zmusił nawet Guinevere do poślubienia go. Po powrocie do Brytanii Artur zwołał swych rycerzy do bitwy przeciw buntownikom. Zanim do niej doszło, uzgodniono, że król i jego siostrzeniec spotkają się między liniami obu wojsk, aby przedyskutować możliwość utrzymania pokoju. Ponieważ jednak nie ufali sobie wzajemnie, każdy z nich wydał swym wojskom rozkaz ataku, gdy tylko ujrzą, że ktoś dobywa miecza. Gdy jeden z rycerzy wyciągnął miecz, aby zabić węża, rozgorzała straszliwa bitwa, w której poległ kwiat brytyjskiego rycerstwa. Tylko dwaj rycerze Artura pozostali przy życiu na polu usłanym trupami i konającymi. Król Artur odniósł wprawdzie zwycięstwo, ale z powodu odniesionych ran musiał być zniesiony z pola bitwy przez owych rycerzy. Wiedząc, że zbliża się jego koniec, kazał wrzucić Ekskalibur z powrotem do jeziora, gdzie ramię w białym złotogłowiu zręcznie chwyciło miecz i znikło w wodzie. Następnie Artur wsiadł na zaczarowaną łódź i zniknął. W ostatnich słowach wyjaśnił, że rusza do Awalonu, gdzie wyleczy swe rany, zaś pewnego dania powróci, by jeszcze raz poprowadzić swój lud.

Ważne osoby związane z mitem arturiańskim:

Guinevere - (Ginewra; jej walijskie imię Gwenhwyfar znaczy prawdopodobnie " Biały Duch "), małżonka króla Artura i potajemnie kochanka Lancelota. Afera miłosna z Lancelotem osłabiła wspólnotę rycerzy Okrągłego Stołu. Jej uroda wzbudziła też zainteresowanie siostrzeńca Artura, Mordreda, który pod nieobecność króla zajął zamek w Camelocie i zmusił Ginewrę do małżeństwa. Starcie między wojskami Artura i Mordreda w bitwie pod Camlan oznaczało krwawy koniec złotego wieku brytyjskiego rycerstwa, gdyż nikt nie przeżył tej bitwy. Śmiertelnie ranny Artur został zabrany do Awalonu, Ginewra zaś wstąpiła do klasztoru Amesbury, gdzie po latach zmarła. Zdaniem niektórych została ona pochowana w Glastonbury, niedaleko grobu króla Artura.

Merlin - arcymag Brytanii; główny doradca i opiekun Artura, uzdrowiciel. Pochodzenie Merlina nie jest pewne. Merlina wiąże się z legendą o Ninianie, kobiecie z Zaświatów, która podstępem skłoniła go, by odkrył przed nią tajemnice swej magii. Ukryła go następnie w szklanej wieży.

Graal

Graal (wg mitologii celtyckiej) jest świętym kielichem, z którego miał pić Jezus Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy a po przebiciu mu boku włócznią po ukrzyżowaniu miała być tam zebrana jego krew. Jak już łatwo się domyślić Graal potrafił leczyć wszelkie rany.

Jest kilka wersji legendy, jedna z nich mówi, że Józef z Arymatei po ukrzyżowaniu i przebiciu boku Jezusa zebrał jego krew do naczynia, z którego pił Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy. Po tym wyruszył do Anglii gdzie pełnił funkcję jednego z pierwszych misjonarzy. Józef chodził od domu do domu i "rozdawał" zdrowie jednak pod wpływem wielu grzechów ludzkich zniknął. Jako za najważniejsze zadanie rycerze Okrągłego Stołu obrali sobie odnalezienie Graala.

Druga wersja mówi, że Graal został znaleziony przez Templariuszy i był bezpiecznie przechowywany. Powstała nawet specjalna straż, która chroniła kielich. Gdy zakon chylił się ku upadkowi kielich został schowany razem z innymi skarbami.

Okrągły stół

Nie dowiadujemy się z mitów ile dokładnie było miejsc przy okrągłym stole - zdaje się że było ich koło 24 z koleji inni sądzą , że było ich 155 a inni 46 - ustalmy jednak że było ich 24. Historia ich rozpoczyna się od Króla Artura który gdy objął tron z pomocą czarownika Merlina powiedział iż będą oni się spotykać w kręgu gdzie każdy będzie sobie równy że nie będzie podziału na kategorie z jakich pochodzą rodzin. Wszyscy rycerze w tym kręgu mieli za zadanie bronić królestwa Camelot . A uprzyjemniać coroczne biesiadowanie miały opowieści które przeżył któryś z rycerzy . Właśnie z tąd powstały słynne przygody Króla Artura i rycerzy okrągłego stołu.

Najsłynniejsi rycerze okrągłego stołu:

Bors de Granis - syn króla Bana z Benoic. Kuzyn Lancelota i jeden z najznamienitszych rycerzy Okrągłego Stołu. Jeden z trójki rycerzy-poszukiwaczy Graala, którym się powiodło.

Galahad - jeden z trzech rycerzy Graala, którym udało się zdobyć to niezwykłe naczynie; nieślubny syn Elaine z Corbenic i Lancelota. Był rycerzem o czystym sercu, niepokonanym w walce. W dokonaniach prześcignął ojca, który przez grzech cudzołóstwa z Guinevere nie był godzien zobaczyć Graala; stanowi niejako duchowe przedstawienie Lancelota. Zmarł, ujrzawszy Graala; został pochowany w Sarras.

Gawain - najstarszy syn Morgause i Lota z Orkney, siostrzeniec Artura. Wiążą się z jego postacią dwie opowieści:

Gromer Somer Joure, potężna magiczna istota, uwięził kiedyś Artura, a w zamian za jego wolność zażądał odpowiedzi na pytanie: "Czego pragnie kobieta najbardziej na świecie?". Pewnej nocy do Artura przyszła do niego okropna stara kobieta i przedstawiła mu się jako Ragnell. Była to siostra Gromera, który zaklął ją właśnie w staruchę. Powiedziała mu, że zna odpowiedź na pytanie, ale powie mu, tylko wtedy, gdy wyjdzie za nią jeden z Rycerzy Okrągłego Stołu. Zgodził się właśnie Gawain. W noc poślubną Gawain pocałował Ragnell i zmieniła się ona w piękną kobietę. Oświadczyła mu, że od niego zależy, czy ma być piękna w nocy i brzydka za dnia, czy piękna za dnia i brzydka w nocy. Gawain nie mógł się zdecydować i poprosił, by sama podjęła decyzję - w ten sposób znalazł właściwą odpowiedź: każda kobieta pragnie władzy albo przeprowadzenia swojej woli.

Zielony rycerz, straszliwa, zielonoskóra postać w zielonym odzieniu. Przybył na dwór Artura i wyzwał biesiadujących rycerzy na niecodzienny pojedynek: niech jakiś śmiałek odrąbie mu głowę jego własnym toporem, a w zamian on zada podobny cios. Gawain przyjął wyzwanie, gdy uderzył w kark zielonoskórego ten jak gdyby nigdy nic złapał za topór i zażądał, aby teraz Gawain dał sobie zadać cios. Za wstawiennictwem Artura Gawain otrzymał odroczenie ciosu na rok. Gawain znalazł schronienie w zamku, gdzie gościła go po królewsku pani Bertilak. Przed spotkaniem z Zielonym Rycerzem ofiarowała mu pendent, który miał go przed nim chronić. Gawain nie wiedział, że Zielony Rycerz to jego gospodarz, pan Bertilak. Gawain wygrał, ale ponieważ haniebnie przyjął pomoc pani Bertilak, musiał na zawsze umieścić w swym herbie Zielony Pendent, czyli Zieloną Podwiązkę. Zielony Rycerz wyjawił, kim jest, oraz przyznał, że został zaczarowany przez Morgan.

Lancelot - największy rycerz arturiańskiej Brytanii, pokonany jedynie przez własnego syna, Galahada. Jako syn króla Bana z Benoic we Francji był księciem z urodzenia. Wychowała go Pani z Jeziora. Miał jednak skazę - nie umiał przezwyciężyć miłości do Guinevere, żony Artura. Grzech ten sprawił, że nie udało mu się znaleźć Graala, choć później dokonał cudownego wyleczenia rycerza zwanego panem Urrey z Węgier, którego mógł uzdrowić tylko najznamienitszy rycerz na świecie. Lancelot był rzeczywiście najsilniejszym z ludzi, ale nigdy nie osiągnął prawdziwej duchowej rycerskości. Ratując Guinevere przed stosem, zabił niechcący swego najlepszego przyjaciela, Garetha z Orkney. Po odejściu Artura schronił się w pustelni i został świątobliwym mężem. Zmarł i został pochowany w swym zamku Joyous Gard.

Mordred - syn Artura i jego przyrodniej siostry Morgause. Kazirodczy związek czynił go i synem, i siostrzeńcem Artura - niegdyś, zgodnie z celtyckimi zasadami obierania króla, była to bardzo silna pozycja, gdyż Celtowie dawali pierwszeństwo siostrzeńcowi króla, a nie synowi. (Stąd silne związki pomiędzy Arturem a pozostałymi siostrzeńcami, szczególnie Gawainem, którego rodzina miała największe prawa do tronu). Większość wersji legendy arturiańskiej przedstawia Mordreda jako łotra. Gdy Artur pojął, że spał z Morgause, usiłował zabić chłopca, a wszystkie dzieci narodzone w owym czasie kazał wsadzić do łodzi i zatopić. Mordred uciekł i wychowywał się z przyrodnimi braćmi Gawainem, Gaherisem, Agravainem i Garethem. Pod nieobecność przebywającego na wojnie Artura próbował poślubić Guinevere. W końcu ginie z ręki ojca, którego śmiertelnie zranił w bitwie pod Camlan.

Palomides - rycerz saraceński na dworze Artura, jeden z najwybitniejszych rycerzy Okrągłego Stołu. Poświęcił się głównie zaciekłej rywalizacji o Izoldę z Irlandii, ale po śmierci Pellinore'a brał też udział w poszukiwaniu Ujadającej Bestii. Lancelot uczynił go księciem Prowansji.

Parsival - wychowany został z dala od jakiejkolwiek cywilizacji. Parcival prawdopodobnie nigdy nie opuściłby swej matki gdyby nie przypadkowo spotkani rycerze, a konkretnie Lancelot. Rycerz powiedział Parsiwalowi, że Król Artur chętnie przyjmie do swego rycerstwa takiego szlachetnego młodzieńca jak on. Parsirval ucieszony taką odpowiedzią od razu pobiegł do matki z wiadomością, że ma zamiar zostać rycerzem. Związany jest on z poszukiwania mi Graala. Po wielu przygodach trafia w końcu do zamku Graal, gdzie, gdy siedział przy uczcie kolejno ukazały mu się Insygnia Graala, czemu towarzyszył wielki lament. Parsival podejmował tą próbę dwa razy, za pierwszym razem po uczcie nie powiedział nic i nie odnalazł Graala, za drugim odnalazł Graala, gdyż po uczcie zadał pytanie: "Co to znaczy?" Jest to pytanie odwieczne i odnosi się do wszystkich problemów materialnych i duchowych, gdyż w ten sposób można je rozwiązać i stawić im czoło.

KTO MÓGŁ ZOSTAĆ DRUIDEM ?

Druidem mógł zostać praktycznie każdy mężczyzna który podejmie się nauki wielu wierszy, pieśni a także czarów. Jeśli komuś się to udawało musiał zdać jeszcze test przyjaźni z przyrodą a także intelektu.

CO NALEŻAŁO DO CODZIENNYCH ZAJĘĆ DRUIDA ?

Do codziennych zajęć druidów należało m.in. nauka młodych księżnych i książąt, godzenie skłóconych plemion.

JAKIE PRZYWILEJE MIELI DRUIDZI ?

Druidzi mieli prawie największe przywileje. Do największych z nich należało służba królowi a także przewodnictwo plemionom.

Tuatha de Danann

"Lud bogini Danu" - Plemię boskich istot, zamieszkujących Irlandię przed przybyciem Celtów. Pierwotnie mieszkali na "zachodnich wyspach", skąd przybyli do Irlandii na wielkiej chmurze.

Po przybyciu pokonali Firbolgów (lud, który przybył do Irlandii przed Tuatha de Danann). Następnie wygrali wojnę z Fomorianami (rasą gigantów, pierwotnymi mieszkańcami Irlandii).

Tuatha De Danann zostali potem zmuszeni do przeniesienia się do podziemnego świata przez Milezjan, ludzi legendarnego króla Mileta. Pod ziemią stworzyli istne królestwo bogów. Ze swego podziemnego świata nadal kontrolują zjawiska nadprzyrodzone.

Dla ludzkich oczu są teraz niewidzialne jako istoty nazywane Aes Sidhe. W ostatniej bitwie będą walczyć wraz z ludźmi uzbrojeni w lance z niebieskiego płomienia i śnieżnobiałe tarcze.

Obszerne dzieje Tuatha de Danann dostępne są na stronie:

www.mojairlandia.pl/myth

Irlandzki Panteon

Aine - bogini miłości.

Badb - bogini wojny, przyjmowała postać kruka, pole bitewne było nazywane "ziemią Badb".

Balor - bóg śmierci i król Fomorian, miał tylko jedno oko, które trzymał stale zamknięte, ponieważ na cokolwiek by nie spojrzał, umierało natychmiast.

Bres - bóg płodności i rolnictwa, przez pewien czas władca Tuatha de Danann, ale okazał się słabym władcą i tyranem, został pozbawiony władzy przez Nuadę.

Cliodna - bogini piękności.

Dagda - bóg przymierzy, władca życia i śmierci.

Danu - bogini ziemi, matka Tuatha de Danann.

Dian Cecht - bóg uzdrowień i lekarz Tuatha De Danann, wykonał dla swego brata Nuady srebrną rękę dla zastąpienia tej, którą stracił w bitwie, dzięki temu Nuada mógł wrócić na tron.

Goibniu - bóg kowali, ale zajmował się wieloma innymi rzemiosłami min. browarnictwem;)

Lugh - bóg, mistrz sztuk wszelakich.

Morrigan - bogini pola bitewnego, walki i płodności.

Nuada - bóg uzdrowień, słońca, urodzin, morza, poezji, pisania, magii, czarnoksięstwa, broni i wojny. Został uznany za bezużytecznego i zastąpiony przez Bresa po stracie ręki w bitwie. Jego brat Dian Cecht, wielki bóg uzdrowień sporządził mu srebrną rękę. Przez ten czas Bres stał się władcą-tyranem i został wygnany przez Tuatha De Danann a Nuada wrócił na królewski tron. Został zbity przez boga śmierci Balora.

Ogma - bóg elokwencji i nauki.