Inflacja jest to roczny wzrost ogólnego poziomu cen i kosztów (wyrażony w procentach) mierzony za pomocą wskaźników cen, stanowiących pewne średnie cen dla konsumentów lub cen dla producentów. Mówiąc o deflacji mamy na myśli ogólny spadek cen i kosztów.
Wskaźnik cen:
1. wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI) mierzy koszt pewnego rynkowego koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych (265 grup towarów - żywność, odzież, mieszkanie, transport i opieka lekarska) ważąc każde dobro zgodnie z udziałem w wydatkach na nie w całej sumie wydatków konsumpcyjnych.
2. wskaźnik cen zbytu (PPI) jest wskaźnikiem cen hurtowych. Służy on do mierzenia cen w miejscu pierwszej sprzedaży dóbr i jest użyteczny ze względu na swoją wielką szczegółowość - obejmuje około 3400 produktów.
3 deflator cen PNB jest to stosunek nominalnego PNB {w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych). Użyteczność deflatora cen PNB wynika z tego, że obejmuje on ceny wszystkich dóbr i usług finalnych wchodzących do PNB.
Rodzaje inflacji:
• umiarkowana-jednocyfrowa roczna stopa inflacji (3-10%). W warunkach inflacji umiarkowanej i stabilnej relacje cen tylko w niewielkim stopniu odchylają się od normy. Ludzie nie spędzają wiele czasu na próbach pozbycia się posiadanego pieniądza gotówkowego, ponieważ realna stopa procentowa nie jest zbyt niska (realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa - stopa inflacji). Oczekiwania są stosunkowo stabilne. Umowy nie muszą być indeksowane ze względu na inflację. Nieefektywności związane z inflacją umiarkowaną są znikome.
• galopująca- ma miejsce wtedy, kiedy ceny zaczynają rosnąć wg. stóp dwu, czy trzycyfrowych, np. o 20, 100 czy 200% rocznie. Występują poważne zniekształcenia gospodarcze. Na ogół zaczyna się indeksować większość kontraktów (czy to w stosunku do wskaźnika cen, czy to w stosunku do jakiejś waluty obcej, np. dolara). Ludzie unikają trzymania w gotówce ilości pieniędzy przewyższającej niezbędne minimum (ujemna realna stopa procentowa w wysokości 50 do 100% rocznie). Rynki finansowe zamierają. Ludzie „chomikują” dobra trwałego użytku, nigdy nie udzielają pożyczek wedle zwykłych stóp procentowych.
• hiperinflacja (1000% i więcej) - ludzie próbują pozbyć się swoich pieniędzy, zanim podwyżki cen pozbawiając całkowicie wartości (wzrasta szybkość obiegu pieniądza, ceny relatywnie stają się wysoce niestabilne, płace realne ulegają silnym fluktuacjom). Mamy rozprzężenie systemu pieniężnego kraju i niesprawiedliwą redystrybucję dochodu narodowego - załamanie koniunktury oraz napięcia społeczne.
Następnie dzielimy na inflację na: pełzająca (3-5% rocznie), krocząca (5-10%), galopująca (10-50% albo 100%-200%) hiperinflacja (1000% i więcej
Przyczyny inflacji:
1 inflacja ciągniona przez popyt (inflacja nabywców) występuje wtedy, gdy zbyt duże wydatki trafiają na zbyt małą ilość dóbr. Gdy gospodarka znajduje się na poziomie produktu potencjalnego lub powyżej tego poziomu, wzrost popytu prowadzi do inflacji ciągnionej przez popyt. Gdy rosną całkowite wydatki na C+IK3 to konkurują one o ograniczoną w swojej wielkości podaż realnego produktu. Przy stromo wznoszącej się krzywej AS, większość tych wyższych glob. wydatków przemienia się w wyższe ceny. Ceny rosną od poz.P do P’. Tak więc to wyższy popyt ciągnie ceny w górę - stąd inflacja ciągniona przez popyt. Keynesiści i monetaryści zgadzają się, że istotą inflacji ciągnionej przez popyt jest zderzeniem zbyt wielkich wydatków pieniężnych z ograniczoną podażą dóbr, jaka może być wytworzona przy pełnym zatrudnieniu.
2. inflacja popychana przez koszty (inflacja dostawców) upatruje przyczyn wzrostu cen we wzroście szeroko pojętych „kosztów wytwarzania” już zanim zostanie osiągnięty poziom produkcji potencjalnej. Wzrost cen może być konsekwencją zjawisk leżących po „stronie podaży” np. szybszego od wzrostu wydajności pracy wzrostu płac roboczych (stopa inflacji = stopa wzrostu płac - stopa wzrostu wydajności), wzrostu stawek podatkowych lub stopy procentowej, pogorszenie się terms oftrade (czyli stosunku zmian cen artykułów eksportowych przez dany kraj do zmian cen artykułów importowanych), wzrostu cen surowców, paliw i innych elementów kosztów materialnych, czy podwyższenie przez przedsiębiorstwa marży zysku (inflacja płacowa - J Hicksa, inflacja cen administrowanych”). Stąd konieczność wg J.K. Galbraitha wprowadzenia między innymi kontroli płac i cen, czyli polityki dochodów wobec korporacji. We współczesnej gospodarce dochodzi często do inflacji nawet wtedy, gdy produkcja jest sporo niższa od poziomu potencjalnego. W okresie depresji place lub ceny towarów rosną, krzywa AS przesuwa się w górę, a ceny wykazują tendencje wzrostową. Gdy gospodarka jest w sytuacji recesji, występuje wzrost cen ropy naftowej lub duży wzrost płac. Ten wzrost kosztów przysuwa krzywą AS z pozycji AS do AS’ W wyniku tego, ceny rosą z poziomu P do P’. Występuje inflacja popychana przez koszty.
3. inflacja strukturalna - pojawia się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki. Zmiany w strukturze gospodarki wywołują pojawienie się niedoborów strategicznych, lub też wąskich gardeł w kanałach zaopatrzenia produkcji Jeżeli zaopatrzenie w dobro takie jak np. stal będzie takim wąskim gardłem, jego cena wzrośnie, a ten wzrost zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr, przy produkcji których potrzebna jest stal będzie takim wąskim gardłem, jego cena wzrośnie, a ten wzrost zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr, przy produkcji których potrzebna jest stal.
Przyczyny inflacji
a) interpretacja keynesowska
Keynesiści przyczynę inflacji upatrują w nadwyżce popytu nad dostarczoną na rynek podażą towarów i usług. Inflacja jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Inflacja ma miejsce wtedy, kiedy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia (możliwości wytwórcze).
Zasadniczym elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja „luki inflacyjnej” sformułowanej przez Keynesa w okresie wojny, a więc kiedy gospodarka angielska osiągnęła stan pełnego zatrudnienia. Wskazywała ona że w tych warunkach zwiększenie dochodów ludności lub/wydatków rządowych prowadzi do zachwiania równowagi między globalnym popytem i podażą, do powstania nadwyżki popytu powodującego wzrost ogólnego poziomu cen. Owa nadwyżka to właśnie luka inflacyjna. Istnienie luki inflacyjnej w warunkach swobody kształtowania się cen wywołuj inflację. Wzrost cen nie nastąpi, jeśli wyżej wspomniana nadwyżka, skompensowana zostanie odpowiednim wzrostem oszczędności ludności lub podatków, zmniejszających poziom dochodu rozporządzalnego do dyspozycji i popytu do poziomu podaży rynkowej. Inne rozwiązania to stosowana w Anglii tzw. polityka dochodów (kontrola cen i dochodów). Luka inflacyjna może stać się początkiem długotrwałego procesu wzrostu cen. Pojawi się tzw. spirala inflacyjna.
Podbudową myśli monetarystycznej (Milton Frideman) jest ilościowa teoria pieniądza. Została ona sformułowana po raz pierwszy w sposób precyzyjny pod postacią, tzw. równania wymiennego (inna nazwa to: „transakcyjna” wersja ilościowej teorii pieniądza I. Fishera. Twierdziło on, że:
Poziom cen zmienia się bezpośrednio w stosunku do ilości pieniądza w obiegu MS i szybkości jego obiegu V oraz odwrotnie do zmian wolumenu handlu T.
Jest to podstawowa teza ilościowej teorii pieniądza. Równanie wymienne przyjmuje postać:
Gdzie: M- ilość pieniądza w obiegu, V- szybkość obiegu pieniądza, T- suma przeciętnych cen transakcyjnych, określona warunkami produkcji, P - poziom cen. Równanie Fishera zakłada, że ilość pieniądza w obiegu MS jest niezależna od innych zmiennych i wynika z prowadzenia polityki pieniężnej. Fischer założył stałość wielkości V i T, to poziom P określony jest przez M.
Państwo, czy BC nie może „reglamentować” masę pieniądza w obiegu, tak jak to robi w przypadku stopy procentowej. Ilość pieniądza w obiegu jest efektem popytu na pieniądz i zależy głównie od cen oraz od podaży ze strony instytucji finansowych. M - może powodować inflację M>PT/V oraz deflację M<PT/V.
W tym samym okresie tzw. szkoła z Cambrige stworzyła podstawy dochodowej teorii pieniądza wyjaśniającej zjawisko inflacji. Przedstawiciele tej szkoły dowodzą, że inflacja jest wywołana nadmiernym wzrostem zasobu pieniądza M. Ich stanowisko można przedstawić analizując równanie obiegu pieniądza:
MV = PQ wyraża zależność miedzy wielkością zasobów pieniądza (M) a poziomem cen (P). Inflacja , to stopa zmiany poziomu cen. Popyt na pieniądz to skłonność do przechowywania pieniądza. Tezę tę potwierdzają współcześni monetaryści. Według nich wyjaśnienie inflacji jest następujące: kiedy rosną ceny, konsumentom potrzebna jest większa niż dotychczas ilość pieniądza na zakupy, następuje więc zwiększenie emisji i kreacji pieniądza. Pieniądz jest czynnikiem sprawczym inflacji. Państwo, do którego właściwie należy kontrolowanie obiegu, jest odpowiedzialne za inflację. Ł,
Monetarystyczna teorię popytu na pieniądz można przedstawić za pomocą równania obiegu tzw. równanie Cambrige.:
M - pożądana wielkość zasobu pieniądza,
V - dochodowa szybkość obiegu pieniądza, która oznacza, ile razy przeciętna jednostkapieniądza jest wydawana w ciągu roku,P - poziom cen produkcji finalnej,y - realna produkcja finalna Q = Y
Według monterystów wzrost zasobu pieniądza, w długim okresie i przy innych czynnikacrknie zmienionych, wywoła proporcjonalny wzrost poziomu cen. Inaczej mówiąc, jedynym trwałym skutkiem wzrostu ilości pieniądza jest wzrost cen. Nadmierny wzrost zasobu pieniądza wystąpi wtedy jeśli przekroczy stopę inflacji. Monetaryści dowodzą, że na przestrzeni historiL zawsze towarzyszył wzrost zasobu pieniądza.
W krótkim okresie wzrost podaży pieniądza powoduje zarówno wzrost poziomu cen, jak i wzrost realnej produkcji. W długim okresie, produkcja i zatrudnienie wracają do wyjściowego poziomu. Stąd zgodnie z twierdzeniem monetarystów, inflacja spowodowana jest nadmiarem pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku. W związku z tym utrzymują oni, że nadwyżka popytu na dobra jest wynikiem wzrostu podaży pieniądza w ujęciu nominalnym. Friedman twierdzi, że „inflacja zawsze i wszędzie jest zjawiskiem pieniężnym”.
Sposoby przeciwdziałania inflacji:
1. stosowanie określonej kombinacji w zakresie polityki gospodarczej (fiskalnej i pieniężnej)
W dłuższym okresie stopa inflacji będzie niska o ile tempo wzrostu ilości pieniądza też będzie niskie - stąd niezbędna jest restrykcyjna polityka fiskalna co pozwoli na utrzymanie deficytu budżetowego także na niskim poziomie, nawet jeśli w krótkim okresie może ona prowadzić do wyższego bezrobocia i niższej produkcji
2. zmiana prawa i instytucji aby inflacja nie mogła łatwo się pojawiać - funkcjonowanie bankucentralnego, dokonywanie zmian w progach podatkowych wraz ze zmianą inflacji.
3. nauczyć się żyć z inflacją (indeksacja - automatycznie dostosowuje wysokość nominalnychzobowiązań do skutków inflacji.).
1. Koszty zdzieranych zelówek. W warunkach wyższej inflacji i podwyższonych nominalnych stópprocentowych ludzie będą trzymali mniejszą część swego majątku w gotówce, większą zaś w formieaktywów przynoszących dochód w postaci oprocentowania - takich jak rachunki bankowe. Ludzie będąteraz trzymać mniej swych zasobów w postaci nie przynoszącej odsetek gotówki, lecz, z drugiej strony,zmusza ich do zdzierania zelówek w trakcie częstych wizyt w banku, Koszty zdzieranych zelóweksymbolizują tu cały dodatkowy czas i wysiłek wkładany przez ludzi w zawieranie transakcji wówczas, gdypróbują oni sobie poradzić ze spadkiem zasobów realnych.
2. Koszty zamienianych kart darf. Kiedy ceny rosną, trzeba zmieniać wywieszki z cenami. Na przykład, karty dań w restauracjach muszą zostać wydrukowane na nowo, aby poinformować o wyższych cenach potraw. Koszty zmienianych kart dań spowodowane Inflacją oznaczają fizycznie uchwytna zasoby zużywane po to, aby na nowo wydrukować etykiety z cenami.
3. Kontrola stopy procentowej - aby zachować realną stopę procentową na dotychczasowym poziomie, nominalna stopa procentowa musi wzrastać równolegle do wzrostu inflacji. W instytucjach, gdzie wkłady znajdują się na rachunkach o stałym oprocentowaniu, wzrost inflacji zmniejsza realną stopę procentową. Powolne dostosowanie się instytucji może być przyczyną spadku realnych stóp procentowych od wielu rodzajów kredytów, przynoszących korzyści dłużnikom a straty wierzycielem.
4. Podatki. Elekt podnośnika podatkowego to wzrost realnych wpływów z opodatkowania wywołany inflacją, która zwiększa dochody nominalne i przesuwa ludzi do wyższych grup podatkowych w systemie progresywnego podatku dochodowego.
Zgodnie z hipotezą Fishera wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej także o 1%. Tak więc realna stopa procentowa pozostaje niezmieniona Należy wiedzieć że nominalna stopa procentowa jest miarą kosztu utraconych możliwości (kosztu alternatywnego) utrzymywania pieniądza w formie gotówki. Jeśli zatem inflacja wzrasta, ludzie dysponują mniejszymi zasobami pieniężnymi.
Def M Fishera - zasada ekonomiczna, która mówi, że nominalna (rynkowa) stopa procentowa jest równa realnej stopie procentowej (opartej o rzeczywistą produktywność kapitału), powiększonej o stopę przewidywanej inflacji, tzw. premię inflacyjną.
BEZROBOCIE
Inflacja i bezrobocie
Bezrobocie - zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i gotowej do podjęcia pracy, pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań. Zasoby siły roboczej - osoby, które chcą podjąć pracę - zatrudnieni + bezrobotni. Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły roboczej x 100.
Pełne zatrudnienie jest to stan, w którym popyt na pracę jest równy podaży pracy, tj. liczbie osób skłonnych do podjęcia pracy według ukształtowanych na rynku stawek płac. Podaż pracy Popyt na pracę
Rodzaje bezrobocia:
Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie, wymagającej podobnych kwalifikacji, czy też z jednej fazy cyklu życia do innej. Gdyby nawet w danej gospodarce było pełne zatrudnienie i tak zawsze istniałyby jakieś przepływy, kiedy na przykład ludzie rozglądają się za pracą po ukończeniu szkoły lub po przeniesieniu się do innego miasta. Osoby, które szukają pracy przy ożywieniu koniunktury znajdują ją. Charakterystyczne dla polskiej gospodarki.
Bezrobocie strukturalne występuje wtedy, kiedy istnieje niedopasowanie podaży pracowników i popytu na nich. Bezrobocie spowodowane potrzebą znacznych zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacjami technologicznymi lub zmianami konkurencyjności danej gałęzi. W długim okresie sztywność płac nie daje możliwości szybkiej walki z tym bezrobociem. Inne przyczyny to brak kapitału by tworzyć nowe miejsca pracy, słaby system przekwalifikowania, niska mobilność siły roboczej, rozwój techniki i technologii wytwarzania.
Bezrobocie cykliczne wywołana jest przez okresowy spadek koniunktury gospodarczej - obniżenie ogólnego poziomu wydatków w gospodarce (spadek popytu globalnego). Spada łączny popyt na pracę. Ma charakter krótkookresowy (kilka tygodni lub miesięcy). Zwalczane metodą polityki fiskalnej - zwiększenie wydatków budżetowych i metodą polityki pieniężnej - obniżenie stopy procentowej aby osiągnąć wzrost produkcji i popytu na siłę roboczą.
Bezrobocie ukryte - bezrobocie ukrywane przez stosowanie rozmaitych środków polityki społecznej. Chociaż zatrudnieni mają zajęcie w rzeczywistości robią bardzo niewiele, gdyż w ...
lestan