Z. Balicki – naród, jego spójność musi dokonać się kosztem wolności obywatelskiej – tego fetyszu minionych pokoleń, ale w zamian spotęguje się konsolidacja narodu, jego jednolitość i siła. Prawdziwą wolność tylko w działaniu wspólnym można odnaleźć.
Pod wzgl. formalnym następowało prze 1926 rozluźnieni struktury (tendencja dezintegracyjna) spoiwo ideologiczne pozostawało.
Obóz narodowy – niechętny liberalnej ideologii Wilsona a więc i LN ale były 2 zadania wymagające współpracy w skali m.-narod: 1. obrona powojennych granic; 2. Obrona zagrożonej zachod cywilizacji (tendencje katastroficzne Fl. Znaniecki). R. Dmowski – obawy przed niekontrolowaną emancypacją mas. W Kościele widziano czynnik dyscyplinujący społ; antyliberalne wątki katol myśli społ były przydatne.
Kwestie ustroju społ.: demokrat – parlament model państwa; skłonność do pewnej “reglamentacji” swobód polit; wysuwane propozycje były często zmieniane i dostos do syt polit – generalnie silna wł wykonaw; ideał – stabilność polit, system dwupartyjny (jak w Anglii); zmiany ordyn wybor – chcieli zmniejszyć reprezentacje mniejsz narod (Popławski).
Dmowski w 1926 pisze cykl art. “Nacjonalizm i faszyzm” – pochlebnie o Mussolinim.
Dmowski (powrócił do kraju 15 V 1920) w opozycji do Piłs, oddziaływał przede wszystkim myślą i wskazaniami polit. zaraz po powrocie dążył do spotkania i porozumienia z Piłs by doprowadzić do konsolidacji narodowej. Doszło do niego 24 V. nic nie dało. D. nie stanął na czele ZL-N bo nie było go w kraju ale i był “przygasły” wewn. i fiz. Nie wykazywał zresztą żadnego zainteresowania działalnością parlamen (tylko raz w posiedz Sejmu – uchwalenie konst marc 1921) – powodem niechęć do parlamentaryzmu i dążność do usunięcia się w cień. Wszedł w skład ROP (1 VIII 1920), w obradach, aktywny, rzecznik zwrócenia się do państw zachod i rokowań pokoj. Konflikt z Piłsuds – na tle kompetencji w dowodzeniu. D. wycofał się z ROP. Czuł się powołany do celów wyższych niż kierowanie bieżącą polit kraju. Czuł się “artystą polit” a nie praktykiem. Nie akceptował kompromisów i rozwiązań cząstkowych (a tylko takie udowało się wygrać endecji). Jego konkurentem polit był St. Grabski.
27 X – 14 XII 1923 D. ministrem spraw zagr (chyba po to by ratować stanowiska kolegów Seydy i Kucharskiego). Był zbyt teoret. I elast.
Endecja w koncepcji D. za cel stawiała sobie uczynienie z idei narod idei wszechogarniającej, determinującej zachowania jednostek i grup społ, miała pełnić rolę wiodącą w przekształceniiu Polaków w społ świadomie nacjonalistyczne.
Kwestia żydowska – przed wojną D. był antyżyd. w imię unarodowienia życia gospod. Po 1920 – obsesyjny antysemityzm, demonizował rolę Żydów, chciał pracować nad krzewieniem sił zdolnych do m.-narod pogromu Żydów. Po zamachu staje ponownie na czele OWP.
Koncepcje polityki zagranicznej narodowców
Walka o granice 1918-21
Przed wojną i w jej trakcie: Stron Narodow-Demokrat; 1 dekada RP: Zw Lud-Narod; 2 dekada: Stron Narod. Gł. założenia polit wschod: nie dopuścić do całkow zerwania z Rosją, bo może się zacząć zbliż ros-niem. Rząd bolszewików uważano za tymczasowy, opowiadali się za szukaniem kontaktów z “białą” Rosją (Denikin) – dlatego też na wschod należalo zając te ziemie, które nie miały pierwszorzędnego znaczenia dla Rosji. Przeciwni Litwie i ukrainie, Białorś – część katol do Polski, prawosł do Rosji. Forsowali rozw inkorporacyjne.
Liderzy ZLN St. Grabski, St. Głąbiński, Wł. Janowski. Endecja całkiem przeciwna układom z Petlurą i wyprawie na Kijów. Granica zachod – trzeba się zdać na Entante, naturalny sojusznik antyniem – Czechosłowacja (przeszkodą Śl. Ciesz). Pozytywny stos do LN – dlatego, że izolował Niemcy i była dzieckiem trakt wers (Dmowski “współtworzył”). W 1920 endecja stara się odwieść Polskę od budowy państw kresowych. W polit mnarod opowiadali się za profrancuskim blokiem w Europie Środ (Pol+Czech+Rum+ewnt inne). Konieczność przyjęcia warunków ze Spa zrzucali na piłsudczyków (bo nie chcieli wcześniej rokować z Zachod nt. Rosji) – więc popierali propozycje ryskie bo były im bliskie.
W poszukiwaniu koncepcji (1921-24)
W bloku środkeurop profranc widzieli: Pol, Bułg, Grec + Mała Entanta (i ewent Węgry) ale bez państw bałtyckich. Endecja próbowała zawłaszczyć sobie stanowisko pośrednika w stos pol-franc. od I 1921 domag się sojuszu z Francją i zaniechania idei “buforowych” przez rząd. Sojusz miał: umocnić poz Pol w Eur Środ; odwrócić uwagę społ od koncepcji federac i wzmagał czujność wzgl. Niem; umacniał bezp kraju; umowa handl: eksport pol do Fr i uniezależnienie się od towarów niem. Popierali też sojusz z Rumunią. Mimo wrogości do komunizmu myśleli o sojuszu pol-franc-radz. – zapobiec mogło sojusz niem- radz. Rapallo uważali za pomyślne (bo podnosiło rolę Pol w oczach Zach). W Genui popierali Fran i starli się przeciwdziałać jakimkolwiek kontaktom fran-niem. VI ’23 Seyda – zabiegi o sojusz z Czechosłowacją.
Pod znakiem Locarno (1924-25)
Rozczarowanie Franc (bo rządzi tam kartel lewicy Herriot), z zadowoleniem przyjęli uregul stos z Czech i ZSRR przez Polskę. Ocena Locarno – klęska Pol i Franc.
Od Locarno do Hitlera (1926-33)
(St. Kozicki ekspert od spr zagr) Po Locarno opowiadali się za stałym miejscem dla Pol w Radzie LN ale stosunek dalej ambiwalentny: jej działaln ograniczona winna być do niezbędnych ram, a system bezp opierać się powinien na szeroko rozbud sojuszach + siła zbrojna państw. Myśl o sojuszu fr-włos i jego korzyściach dla Pol, wizja porozum fran-niem trapi ND, supozycje Fran nt. wcześniejszej ewakuacji Nadrenii rośnie rozczar Francją. Stała obawa antyniem. Fascynacja włoskim faszyzmem. Domagano się od sanacji zdecydowanej polit wobec mniejsz narod. Nieufność wobec toczących się od 1927 rozmów pol-niem dot. ukł handl. Skrytykowali bardzo odrzucenie przez Zaleskiego radz propozycji paktu o nieagresji. Docenili Protokół Litwinowa.
W kierunku wojny (1933-39)
Dojście do wł Hitlera – zamieszanie w endecji: wiedzieli, ze wzrośnie antypolskość, ale sądzono że wpierw walka wewn N, bano się też napływu Żydów niemiec. Na razie znika napastliwa polit antyniem. Przeciwni Paktowi czterech. W łonie ND dwa nurty: faszyzujący i liberalny (opuszczą ND). Pol-niem deklaracja o nieagresji dobrze przyjęta. Wstrzemięźliwi wzgl. franc-radz propozycji Paktu Wschod (liberalni popierali). Aprobata dla wszelkiej poprawy stos pol-radz. Wojna w Hiszpani (1936) spowodował oddalenie od idei współpracy z ZSRR, opowiedzenie się po prawicy. W sprawach Austrii zbieżność z polit Becka. W kryzysie czeskim stanowisko z sanacją, po Monachium potwierdzają obawy o ekspansji N na wsch. VI 1939 – gł. zad narodu teraz to przygotowanie się do wojny.
chomikplayboy