· SZLAKI TURYSTYCZNE Szlak niebieski (pieszy): Grabowno Wielkie (Dworzec PKP) – Grabowno Małe – Leśne Domy – Twardogóra – Wesółka – Goszcz – Domasławice – Poręby – Możdżanów– Milicz
Rozpoczyna się przy stacji Grabowno Wielkie. Dochodzimy nim do grodziska (prowadzi tutaj szlak dojściowy).Idąc dalej warto też zatrzymać się przy drewnianym kościółku w Grabownie Małym. Jeżeli chcemy obejrzeć go w środku, o otworzenie można poprosić kościelnego, mieszkającego naprzeciwko. Następną atrakcją jest rezerwat "Torfowisko koło Grabowna Wielkiego". Jeżeli jesteśmy na rowerach najlepiej zostawić je przy pierwszym przystanku i 500 m ścieżki przyrodniczej pokonać pieszo. Dalej zwiedzamy Twardogórę. Szlakiem zapuszczamy się w otaczające miasto lasy, tam dochodzimy do wsi Wesółka z nieczynnym starym młynem. Znowu udajemy się szlakiem dojściowym, tym razem do pomników przyrody: starych okazałych dębów. Wracamy na szlak i dochodzimy do Goszcza, gdzie najpierw mijamy Mauzoleum Reichenbachów, a następnie dochodzimy do kompleksu pałacowo-parkowego. Mijamy resztki posiadłości Reichenbachów dające wyobrażenie o jej świetności. Ciekawostką są liczne oczka wodne w Trosce uznane jako użytki ekologiczne, a także okazałe dęby. Przed Domasławicami napotykamy rowy przeciwczołgowe. W Porębach czeka na nas dużo atrakcji: gospodarstwo ekologiczne "Folwark Polski", gospodarstwo agroturystyczne "Hubert", stawy z Parku Krajobrazowego "Dolina Baryczy". Tutaj kończą się tereny gminy Twardogóra. Szlak niebieski nie tworzy pętli na terenie gminy. Można jednak połączyć jego część z innymi szlakami. Wybór trasy zależy od turysty. Wszystkie pętle rozpoczynają się na stacji PKP w Twardogórze. Można te trasy pokonywać w różny sposób, w zależności od upodobań.
do góry
Szlak żółty (pieszy): Twardogóra PKP – Sądrożyce – Chełstów – Most Piecha – Moszyce – Twardogóra PKP
Znowu zaczynamy od stacji PKP w Twardogórze. Idziemy na wzgórze widokowe w Sądrożycach, skąd rozpościera się piękna panorama miasta. Przemierzając pola i lasy docieramy do Chełstowa, gdzie można chwilę odpocząć w cieniu wiekowych, olbrzymich lip, rosnących wokół uroczego drewnianego kościółka Św. Idziego. Wśród malowniczego lasu, gdzie może uda nam się zobaczyć orła bielika lub bociana czarnego, wracamy spacerkiem do Twardogóry, wąwozem wzdłuż strumienia. Dla odmiany jest to najkrótsza prezentowana trasa, idealna na niedzielne popołudnie.
Szlak zielony (rowerowy): Twardogóra – Moszyce – Gola Wielka – Goszcz – Szczodrak – Wesółka – Twardogóra
Prowadzi najpierw do wsi Wesółka, gdzie znajduje się stary młyn, następnie idziemy aleją dębową, obok naszych pomników przyrody, dębów "Henryka" i "Bliźniaka", mijamy Krzyż Prokopa, starą stodołę i dochodzimy do Goszcza, gdzie po dojściu obok mauzoleum do zespołu pałacowo-parkowego szlak zielony łączy się z innymi szlakami (niebieskim i czerwonym). W Trosce szlak niebieski idzie dalej w stronę Domasławic, a my idziemy szlakami zielonym i czerwonym w stronę Goli, wzdłuż Prądni. Po drodze mijamy użytek ekologiczny i wąwozem Prądni dochodzimy do Goli Wielkiej, gdzie na pewno serdecznie zostaniemy ugoszczeni w leśniczówce państwa Ławniczaków. Warto tutaj zatrzymać się na dłużej, podejść do rezerwatu jodłowego "Gola", popodziwiać olbrzymie głazy narzutowe, wykąpać się, napić czystej źródlanej wody, pojeździć konno lub bryczką, pośpiewać przy ognisku. Po prostu odpocząć, każdy na swój sposób. Po ciekawym postoju w Goli Wielkiej obok ogromnej starej lipy (ok. 7 m obwodu), ruszamy dalej szlakiem wśród strumieni i wzniesień w stronę Moszyc i Twardogóry.
Szlak czerwony (rowerowy): Twardogóra (Dworzec PKP) – Trzy Chałupy – Olszówka – Kuźnia Goszczańska – Nowa Wieś Goszczańska – Świniary – Drągów – Goszcz – Troska – Gola Wielk – Chełstów – Drogoszowice – Kolonia Sosnówka – Sosnówka – Sądrożyce – Twardogóra
Biegnie w stronę Olszówki. Wśród lasów, najlepiej rowerem, dojeżdżamy do wsi Trzy Chałupy, gdzie można napotkać bociany w gnieździe. Dalej można się zatrzymać przy stawach (Długim i Soczewicy) na ognisko, ale jeżeli chcemy się wykąpać, to można to zrobić w stawach w Kuźnicy Goszczańskiej, są też stawy rybne przy starym PGR. Następnie udajemy się do Nowej Wsi Goszczańskiej, gdzie możemy kupić kozie mleko. Dalej wkraczamy w Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” i idąc malowniczą trasą między stawami (m.in. Pelagia i Amalia) podziwiamy ptactwo wodne i urokliwe krajobrazy. Dojeżdżamy do Droździęcina, gdzie znowu napotykamy boćki, które są też dalej w Zakrzowie i we wsi Drągów. Następnie udajemy się do Goszcza, gdzie podziwiamy wszystkie jego atrakcje. Stąd możemy wrócić szlakiem zielonym albo niebieskim do Twardogóry. Jeżeli jesteśmy na rowerach, możemy dalej pojechać szlakiem czerwonym w stronę Goli Wielkiej i stamtąd wrócić do miasta szlakiem zielonym lub pokonać całą pętlę szlaku czerwonego, która prowadzi w stronę Sosnówki, gdzie można pojeździć konno, wykąpać się, rozpalić ognisko i obejrzeć największy na świecie zbiór fragmentów Muru Berlińskiego. Dalej warto na chwilę odpocząć w Chełstowie, a następnie w Drogoszowicach. Dojeżdżamy do Dąbrowy, gdzie również można odpocząć (znajduje się tutaj też miejsce na ognisko i jest plac zabaw). Oprócz leśniczówki państwa Pruskich napotykamy w lesie kamień pamiątkowy, pozostawiony w miejscu, gdzie w 1922r. jeleń zabił leśniczego. Do Twardogóry wracamy obok rezerwatu "Torfowisko koło Grabowna Wielkiego". Jest to najdłuższa proponowana trasa.
Szlak "Bocianich Gniazd" (nieoznakowany)
Najlepiej przemierzać go rowerem. Z Twardogóry jedziemy do Goszcza, gdzie znajduje się pierwsze gniazdo, na słupie przy domu pana Brzozy (nr 6); jedziemy dalej w stronę Milicza, przed Nową Wsią Goszczańską skręcamy w prawo. Następne gniazda (2) znajdują się w Drągowie, potem mamy gniazdo w Zakrzowie, dwa następne są w Droździęcinie, w tym jedno czynne. Dojeżdżamy do Poręb, gdzie dalej możemy już jechać szlakiem turystycznym (niebieskim, w stronę Twardogóry). Po drodze gniazdo jest też w Łaziskach i Domasławicach.
· ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE
Ścieżka przyrodnicza w rezerwacie „Torfowisko koło Grabowna”
Udostępniona do zwiedzania jest część północna rezerwatu na powierzchni 1,40 ha. Wytyczona tam została ścieżka przyrodnicza prowadząca skrajem rezerwatu. Utworzona została w 1999 r. przez Ewalda Ranoszka i Bożenę Hołubkę. Obejmuje trasę o długości 520 m, z sześcioma przystankami opatrzonymi barwnymi tablicami, na których przedstawione są najbardziej charakterystyczne dla danego odcinka rośliny i krótka nota ułatwiająca samodzielne zidentyfikowanie ich w terenie:przystanek 1 – Las mieszany. Ekoton, strefy przejściowe,przystanek 2 – Trawy i turzyce,przystanek 3 – Zarośla łozowe,przystanek 4 – Torfowce w brzezince,przystanek 5 – Rośliny wodne,przystanek 6 – Okresowy przepływ wody
Ścieżka dydaktyczna przy Kąciku Edukacyjnym „Dąbrówka”
Ścieżka dydaktyczna przy Kąciku Edukacyjnym „Dąbrówka” położona jest na Wzgórzach Twardogórskich. Całkowita długość ścieżki wynosi 1,8 km. Częściowo pokrywa się ona z czerwonym szlakiem rowerowym biegnącym z Twardogóry. Ścieżka została zaprojektowana w postaci koła z dojściem do przystanku nr 7, wzdłuż istniejących dróg i ścieżek leśnych:przystanek 1 – Odnowienie naturalne buka,przystanek 2 – Drzewostany nasienne,przystanek 3 – Jak choruje las?,przystanek 4 – Budowa pionowa drzewostanu,przystanek 5 – Grób leśnika,przystanek 6 – Wodopój dla zwierzyny leśnej,przystanek 7 – Dokarmianie zwierzyny,przystanek 8 – Młode pokolenie drzew,przystanek 9 – Skąd leśnik wie gdzie jest?,przystanek 10 – Sposoby zagospodarowania lasu,przystanek 11 – Martwe drzewo
· ATRAKCJE PRZYRODNICZE
Rezerwat „Torfowisko koło Grabowna”
W obrębie Wzgórz Trzebnicko-Ostrzeszowskich zachowało się co najmniej 10 torfowisk, ale tylko torfowisko położone między Grabownem Wielkim i Twardogórą uznane zostało w 1980 r. za rezerwat przyrody. W skład rezerwatu wchodzą 3 torfowiska bezodpływowe, położone blisko siebie, w odrębnych zagłębieniach terenu. Torfowiska powstały w okresie preborealnym. Miąższość torfu wynosi około 4 m. Rezerwat częściowy „Torfowisko koło Grabowna został powołany w celu zachowania torfowiska o interesującej roślinności i stratygrafii.”. Ma on powierzchnię 4,22 ha i znajduje się na południe od Twardogóry. Charakteryzuje się on występowaniem rzadkich gatunków roślin - takich jak: bagno zwyczajne, gwiazdnica bagienna, kalina koralowa, widłak jałowcowaty. Zadaniem jego jest ochrona zbiorowisk roślinnych występujących na torfowiskach śródleśnych.
Podstawowe dane:Torfowisko koło Grabowna Wielkiego- poz. 51 w rejestrze wojewody dolnośląskiego- rok utworzenia: 1980,- położenie geograficzne: wzgórza Twardogórskie,- gmina: Twardogóra,- powiat: Oleśnica,- powierzchnia: 4,22 ha.- cel ochrony: torfowisko o interesującej roślinności i stratygrafii,- rodzaj gruntów: lasy i grunty leśne,- rodzaj (typ i podtyp): torfowiskowy,- podstawa prawna:Zarządzenie MLiPD z dn. 11.08.1980 r. / MP Nr 19, poz. 94 z 1980roku/
Użytek ekologiczny „Leśne stawki koło Goszcza”
W pobliżu Goszcza znajduje się kompleks stawów otoczonych naturalnymi lasami łągowymi oraz siedliskami kserotermicznymi o nazwie Leśne stawki koło Goszcza. Zajmuje on powierzchnię 55 ha i jest zarejestrowanym użytkiem ekologicznym. Na jego terenie rozpoczęto restytucję żółwia błotnego (Emys orbicularis) jako pierwszą w Polsce i Europie.
Podstawowe dane:Leśne Stawki koło Goszcza
- poz. 9 w rejestrze wojewody dolnośląskiego
- rok utworzenia: 1995,
- położenie geograficzne: wzgórza Twardogórskie;
- gmina: Twardogóra,- powiat: Oleśnica,- powierzchnia: 55,31 ha.- rodzaj: stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin,- opis formy ochrony przyrody: bogaty zespół chronionych gatunków batracho i herpetofauny oraz naturalnych zespołów roślinnych, cieków i zbiorników wodnych,
- akt utworzenia:
Rozporządzenie Nr 1 Wojewody Wrocławskiego z 03.01.1995 r. w sprawie wprowadzenia indywidualnej formy ochrony przyrody ( Dz. Urz. Woj. Wrocł. Nr 1, poz.1 z 30.01.1995 r.),Rozporządzenie Wojewody Dolnośląskiego Nr 47 z 22.08.2002 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny i zespół przyrodniczo- krajobrazowy (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 185, poz.2615 z 2.09.2002 r.).
Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”
Park został utworzony w celu Do najcenniejszych gatunków roślin i zwierząt występujących na terenie parku należą: grążel żółty, sromotnik bezwstydny, salwinia pływająca, storczyki, czapla purpurowa, bocian czarny, orzeł bieli, perkoz zausznik. W północnym rejonie gminy znajduje się kompleks licznych stawów, należących do Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy”. Obszar ten, będący unikatem na skalę światową, powstał w 1996 r. w celu objęcia ochroną najcenniejszych, obok doliny Odry, fragmentów środowiska przyrodniczego, zachowania mało zmienionych ekosystemów wodno – błotnych i leśnych oraz ich cennej ornitofauny oraz ochrony ekosystemów stawowych przed parcelacją i prywatyzacją stawów. Wchodzący w skład Parku rezerwat „Stawy Milickie” znalazł się m.in. w programie ONZ jako jeden z 13 najcenniejszych obszarów wodnych na świecie. Całkowita powierzchnia parku wynosi 87040 ha, w tym 3500 ha w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Oleśnica Śl. Pozostała część znajduje się w Nadleśnictwie Żmigród i Milicz. W obrębie gminy Twardogóra znajduje się jedynie niewielki, południowo-zachodni fragment tego parku krajobrazowego, jednak samo jego istnienie zdeterminowało krajobraz na tym obszarze. Liczne tereny leśne oraz stawy w pobliżu miejscowości Droździęcin i Poręby stanowią atrakcję przyrodniczą najwyższej jakości. Ptactwo wodne, w dużym stopniu porównywalne z tym, które odwiedza wody rezerwatu, a także nieodparte wrażenie pełnej naturalności tych obszarów sprawiają, że nadają się one znakomicie do stawiania pierwszych kroków w zachwycającym i jednocześnie zaskakującym świecie przyrody. Koło miejscowości Olszówka znajdują się dwa zbiorniki wodne, których obficie porośnięte trzciną brzegi zapewniają doskonałe schronienie licznym w tym rejonie ptakom wodnym. Miejsce to jest szczególnie interesujące dla tzw. „bird-watcher”-ów, czyli amatorów zafascynowanych podglądaniem życia ptaków.
Podstawowe dane:Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”
- poz. 2 w rejestrze wojewody dolnośląskiego
- rok utworzenia: 1996,
- położenie geograficzne: Obniżenie Milicko - Głogowskie
- gmina: Twardogóra, Cieszków, Krośnice, Milicz, Prusice, Żmigród, Trzebnica,- powiat: Oleśnica, Milicz, Trzebnica,
- powierzchnia: 70040 ha (wg DUW); 87040 (wg RDLP)- powierzchnia parku na terenie gminy Twardogóra 1283 ha- cel ochrony: zachowanie wartości przyrodniczych, krajobrazowych i historyczno- kulturowych,- rodzaj: stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin,- opis: kompleksy stawów rybnych, tereny podmokłe, torfowiska, lasy łęgowe, grądy niskie, olsy i łąki. Obejmuje jeden z najcenniejszych obszarów wodno- błotnych w Europie- rezerwat ornitologiczny Stawy Milickie,
- podstawa prawna:
Rozporządzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wrocławskiego z 3.06.1996 r. ( Dz. Urz. Woj. Wr. Nr 6 poz. 65 ),
Rozporządzenie Nr 1 Wojewody Dolnośląskiego i Wojewody Wielkopolskiego z 2.10.2000 r. ( Dz. Urz. Nr 38 poz. 656 z 2000 r. ),Zarządzenie Nr 45 Wojewody Dolnośląskiego z dn. 16.03.1999 r. (Dz. U. nr 6 Woj Doln ), Zarządzenie Nr 52 Wojewody Dolnośląskiego z dn. 26.03.1999 r., Rozporządzenie Wojewody Dolnośląskiego z dn. 28.03.2007 r. ( Dz. Urz. Woj. Doln. Nr 88, poz. 1012 z 2007 r.)
Pomniki przyrody
Dwa głazy narzutowe- poz. 872 w rejestrze wojewody dolnośląskiego- gmina: Twardogóra- miejscowość: Gola Wielka- lokalizacja: na poboczu drogi gminnej (utwardzonej) w części wschodniej wsi w kierunku Leśniczówki, na łuku drogi w odległości około 30 metrów od granicy las- ilość: 2 sztuki- organ ustanawiający: Wojewoda Wrocławski- podstawa utworzenia: Decyzja nr 9/81 z dnia 16 czerwca 1981 roku- numer rejestru: 2213
Drzewa – pomniki przyrodyNajwiększe egzemplarze drzew – pomników przyrody na terenie Nadleśnictwa Oleśnica, to dąb o obwodzie 914 cm - obszar leśny Goszcz i dąb o obwodzie ok. 642 cm w drzewostanie w obrębie leśnym Oleśnica - Leśnictwo Szczodre
Obszary NATURA 2000
Powierzchnia gminy Twardogóra objęta ostoją ptasią wynosi 1166,9 ha - wg Dz. U. z 2007 r. Nr 179, poz. 1275
Szczegółowy przebieg szlaków turystycznych można zobaczyć na naszej mapie interaktywnej - www.mapa.twardogora.pl
Materiały zostały opracowane na podstawie informacji zamieszczonych na stronie internetowej Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego – Wydział Środowiska i Rolnictwa – Oddział Ochrony Przyrody; Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu – Nadleśnictwo Oleśnica oraz publikacji „Uroki Twardogóry i okolic”
Dawny zespół pałacowy złożony z pałacu zwróconego frontem na południowy zachód, tworzącego wraz z oficynami bocznymi podkowę obejmującą honorowy dziedziniec, zamknięty budynkiem bramnym wozowni, flankowanym przez dwie bramy boczne, z rozległego parku rozciągającego się po drugiej stronie w kierunku pn.wsch oraz domów służby dworskiej, otaczających majdan przyległy do pałacu od str.pn i obwiedzionych murem z bramami. Do zespołu należy również ewangelicki Kościół Dworski, położony na pn. od pałacu i połączony z nim niegdyś za pośrednictwem skrzydła ogrodowego i oranżerii. Od pałacu na pn. i zach. wiodą dwie drogi.
Pałac, godny uwagi dwór hr. von Dohna, wzmiankowany w 1689 r. przebudowany na dwuskrzydłowy, dwukondygnacjowy pałac z ogrodem i "salla terena" za czasów Henryka Leopolda von Reichenabacha za sumę 200 tyś. talarów w l. 1730-1740 przez budowniczych włoskich. W 1749 zakończenie budowy oranżerii oraz zniszczenie pałacu przez pożar. Budowa nowego w l. 1749-1755 wg. projektu arch. Karola Marcina Frantza. W l. 1886-1888 przebudowa holu, wnętrze oficyn, lukarn na dachach oraz pn.wsch. skrzydła łącznikowego przez arch. Karola Schmidta z Wrocławia. W l. 1934-1935 renowacja stiuków w sali balowej i galerii przez rzeźbiarza Klunkę z Wrocławia oraz elektryfikacja, wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnych i c. o. Splądrowany w 1945, spalony w partii korpusu w 1948. Po roku 1957 rozbiórka oranżerii i skrzydła ogrodowego. Obecnie oficyny użytkowane, korpus w ruinie.
Późnobarokowy z el. rokoka. Murowany z cegły uzupełnianej kamieniem, otynkowany. Składa się z korpusu głównego oraz położonych symetrycznie domów gościnnych, domku ogrodnika i oficyny, połączonych niższymi skrzydłami łącznikowymi i budynkami mieszkalnymi oficjalistów dworskich. Korpus główny, w ruinie, dwukondygnacjowy, podpiwniczony, założony na rzucie wydłużonego prostokąta z poprzedzonym przez podcień ryzalitem po środku fasady. Pseuderyzality po środku elewacji ogrodowej i jej bokach oraz po bokach elewacji frontowej. Do narożnika pn.wsch. przylega weranda o planie wycinka koła, dobudowana w l. 1886-1888. Wewnątrz pozostałości układu dwutraktowego sal połączonych amfiladowo z obszernym holem na parterze nad którym tzw. Sala Srebrna, otwierająca się na taras od frontu i do galerii od strony ogrodu. W holu na parterze, przebudowanym w l. 1886-1888, otwartym do pomieszczeń bocznych arkademi, ślady podziałów pilastrami kompozytowanymi o głowicach w duchu neobaroku. W głównym wejściu resztki odrzwi drewnianych, dwuskrzydłowych, neobarokowych, z kratą żelazną w nadświetlu. Sala Srebrna o trzech zwieńczonych arkadowo portafentrach od zachodu i dwóch naprzeciwległych kominkach po środku ścian bocznych zachowała fragmentarycznie podsiały architektonicznie ścian za pomocą pilastrów korynokich stanowiących podstawę dla belkowania koronującego i oprawę dla płycin ze stiukową dekoracją rokoko wg. projektu Joh. Christiana Hoppenhaupata mł. , w formie luster i baldachimów z kampanullami i strusimi piórami. Na frysie balkowania resztki dekoracji stiukowej z girlandami kwiatowymi i kokardami. W galerii na pierwszym piętrze ślady kominka.
Bryła pałacu jednorodna. Fasada i elewacja pn.wsch. 15-osiowe, z trójosiowym ryzalitem od frontu i pseudoryzalitem od ogrodu oraz jednoosiowymi pseudoryzalitami bocznymi, zaakcentowanymi przez pilastry kompozytowe, zdwojone w narożnikach wspierające belkowanie koronujące i gzyms podokapowy, przerwany po środku frontowego ryzalitu przez herby Reiehenbachów w kartuszach. Elewacja wschodnia trzyosiowa. Pseudoryzality zwieńczone trójkątnymi naczółkami z owalnymi okulusami w rokokowym obramieniu sztukatorskim po środku. Ryzalit frontowy zwieńczony attyką obficie ozdobioną rokajami i ustawioną na niekamienną balustradą o motywach plecionkowych, z uszkodzonymi posągami w strojach antycznych na cokołach, poprzedzony jest przez trójdzielny podcień wsparty na 6 kolumnach i pilastrach kompozytowych z impostami, dźwigających taras z balustradą kamienną, ażurową, pseudobarokową ok. 1890, zarysowany falistą linią. Okna wszystkich elewacji prostokątne w obramieniach uszatych na parterze i zamknięte arkadowo na piętrze, zwieńczone stiukowymi ozdobami rokajowymi, rozdzielone w kier. poziomym prostokątnymi płycinami o ściętych narożnikach, profilowanymi w tynku i pionowymi płycinami rustykowanymi. Ponad linią okapu zachowane fragmentarycznie pseudobarokowe lukarny, wyk. 1886-1888. Portal główny w kamiennym obramieniu, zamknięty łukiem dwuramiennym, z kluczem; portal elewacji ogrodowej prostokątny w obramieniu uszatym z rokokowym kartuszem wykonanym w stiuku. Weranda od pd.wsch. dobudowana w l. 1886-1888, neobarokowa, kryta stropem Kleina wspartym na ......?????? fidarach o przestylizowanych głowicach kompozytowych pomiędzy którymi, w przęsłach skrajnych rozpięte arkady. Nad werandą taras otoczony balustradą żelazną, kutą, o motywach secesyjnych. Dwa Domy Gościnne, tzw. Kawalierhauser, położone naprzeciwległe frontem do dziedzińca, założone na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu, piętrowe, dwutraktowe, pierwotnie z sienią na przestrzał i symetrycznym układzie pomieszczeń, częściowo przekształconym. Izby na parterze kryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami i kolebkowo-krzyżowymi, na piętrze stropy. Fasady od strony dziedzińca pięcioosiowe z jednoosiowymi pseudoryzalitami po środku, zwieńczonymi trójkątnymi naczółkami w których owalne okulusy ozdobine rokajami. Narożniki zaakcentowane boniowaniem w tynku i pilastrami wspierającymi poprzez fragmenty belkowań podokapowe gzymsy. Okna parteru zamknięte arkadowo (w budynku pn. częściowe przemurowane do formy prostokąta) w profilowanych obramieniach uszatych. Portale główne zamknięte arkadą z kluczem, zwieńczone gzymsem z przeciwstawnych wolut. W budynku pd. drzwi stolarskie z desek w jodełkę. W dwóch oknach parteru kraty żelazne, kute, przewlekane, wyk. ok. 1890 neobarokowa z motywami rokaji po środku. Dachy mansardowe kryte dachówką. Oficyna i Dom Ogrodnika, położone naprzeciwległe frontem do dziedzińca, założone na rzucie prostokąta zbliżonego do kwadratu, piętrowe z jednoosiowym pseudoryzalitem po środku fasady, zwieńczonym trójkątnym naczółkiem. Dachy mansardowe, kryte dachówką. Wnętrza oraz elewacje w dużym stopniu przekształcone z zatarciem cech stylowych. W Domku Ogrodnika po, str. pd. zachowane sklepienie kolebkowe z lunetami na parterze, fasada czteroosiowa podzielona gzymsem międzykondygnacjowym, z oknami przyziemia zamkniętymi wykrojowo, oknem po środku ryzalitu zamkniętym odcinkowo, okulusem w naczółku i portalem nad którym segmentowo wygięty gzyms. Dwa parterowe budynki łączące oficynę i Dom Ogrodnika z Domami Gościnnymi, dawniej mieszczące zapewne mieszkania oficjalistów dworskich, na planie wydłużonego prostokąta, kryte mansardowymi dechami, w tym: budynek pn. gruntownie przebudowany na warsztaty, jednotraktowy, kryty sklepieniem odcinkowym na dźwigarach, o fasadzie ośmioosiowej z oknami zamkniętymi odcinkowo i trzema lukarnami nad linią okapu; budynek pd. dwutraktowy, o wnętrzach przebudowanych z zachowaniem sklepień kolebkowych i kolebkowych z lunetami. Fasada dziewięcioosiowa z oknami i trzema portalami zachowanymi fragmentarycznie, zamkniętymi łukiem koszowym. Portale w profilowanej archiwolcie z wydatnym kluczem zwieńczone prostym gzymsem. Elewacja zewnętrzna jedenastoosiowa z prostokątnymi oknami w profilowanych obramieniach pasmowych z zamarkowanym kluczem. Dwa skrzydła łącznikowe pomiędzy korpusem a Domami Gościnnymi, parterowe z poddaszem częściowo wykorzystanym do celów mieszkalnych przebudowane ok. 1890 w duchu neobaroku, założone na rzucie wydłużonego prostokąta wyginającego się łukowo, półtoratraktowe z przejazdami bramnymi w części zach. krytymi kolebką z lunetami. Nad bramami zamkniętymi arkadowo pseudobarokowe lukarny z cyfrą R Reichenbachów w ozdobionych kartuszach. Fasady 6-osiowe, dachy mansardowe kryte dachówką. W tym: łącznik pn. częściowo rozebrany ze stropami odcinkowymi i portalem barokowym nad którym wygięty segmentowo gzyms w jednym z pomieszczeń. W wejściu z przejazdu bramnego drzwi drewniane stolarskie z desek w jodełkę podbitych gwoździami. Fasada o podziałach ramowych profilowanych w tynku, z pojedynczym pilastrem o przestylizowanej głowicy korynckiej flankującym bramę. Okna o łuku nadwieszonym, częściowo przerobione, w elewacji zewnętrznej prostokątne w obramieniach pasmowych, z cokołami podokiennymi profilowanymi w tynku; łącznik pd. z pomieszczeniami połączonymi zewnętrznym korytarzem od str. dziedzińca i dwubiegowymi schodami z drewna dębowego o profilowanej balustradzie. Wnętrza kryte sufitami z fasetą i gzymsem koronującym. Fasada i 9-osiowa elewacja zewnętrzna rozczłonkowane pilastrami o głowicach pseudobarokowych i płycinami profilowanymi w tynku. Okna, z cokołami podokiennymi profilowanymi w tynku, w fasadzie o łuku nadwieszonym w obramieniach pasmowych z zamarkowanym kluczem; w elewacji zewnętrznej prostokątne w obramieniach uszatych. Brama podkreślona boniowaniem w tynku, z resztkami stiukowego kartusza w kluczu. Ponad linią okapu pseudobarokowe lukarny zwieńczone wolutowymi lukarnami. Okna skrajne od strony Domu Gościnnego z kratą żelazną, kutą przewlekaną, pseudobarokową ok. 1890, z ozdobnym rokajem po środku.
Wieś położona przy drodze z Twardogóry do Milicza i jej rozwidleniu w kierunku Domasławic. W części północnej przy rozwidleniu dróg niewielki plac targowy z blokiem śródrynkowym i ulicami wychodzącymi promieniście, otoczony zabudową usytuowaną kalenicowo, częściowo 1-piętrową o charakterze miejskim. W części południowej, na wsch. od drogi z Twardogóry zespół pałacowo-parkowy, poprzedzony zabudowaniami dworskimi, za pośrednictwem kościoła ewangelickiego związany z rynkiem.
Po obu stronach drogi oraz w części pn.zach. wsi luźna zabudowa wiejska. Oś pałacu w kierunku pd. zach. wyznacza aleja lipowa wiodąca do leśnictwa dworskiego.
Zbudowana 1881, us...
Hithui