UKŁAD POKARMOWY
Substancje nieorganiczne – sole mineralne i woda
Podział pierwiastków ze względu na dzienne zapotrzebowanie – makroelementy i mikroelementy
Pierwiastek
Rola
Źródła
Makroelementy
Wapń
Składnik kości z zębów, funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego
Mleko i przetwory mleczne, warzywa liściaste
Potas i sód
Pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych, równowaga wodno-mineralna ustroju (sód)
Oba – różne pokarmy, sód – sól kuchenna
Kfosfor Fosfor
Składnik kości, ATP, DNA i RNA
Różne pokarmy
Siarka
Składnik aminokwasów, element wielu białek
Mięso, rośliny strączkowe, orzechy
Magnez
Wpływa na biosyntezę białek, składnik enzymów, funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego
Pokarmy roślinne, czekolada
Chlor
Równowaga wodno-mineralna
Sól kuchenna
Mikro
elementy
Żelazo
Składnik hemoglobiny, wpływa na transport tlenu, niedobór – anemia
Mięso, wątroba, żółtka jaj, orzechy i rośliny strączkowe
Jod
Składnik hormonów tarczycy, reguluje tempo metabolizmu, niedobór – powiększenie tarczycy – wole
Ryby, sól kuchenna (jodowana przemysłowo)
Fluor
Składnik zębów i kości, zębom nadaje odporność mechaniczną i odporność na próchnicę
Pasty do zębów
Witaminy
* związki organiczne niezbędne do przeprowadzania licznych procesów biochemicznych, których nasz organizm nie potrafi syntezować
* niektóre są niebiałkowymi składnikami ważnych enzymów komórkowych, naturalnymi przeciwutleniaczami lub np. wzmagają wchłanianie jonów w jelita
* witaminy dzielimy na – rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie
* Awitaminoza – niedobór witamin, Hiperwitaminoza – nadmiar witamin
Witamina
Skutki niedoboru
Rozpuszczalne w tłuszczach
A
(retinol)
(2mg)
* współtworzenie rodopsyny (substancji niezbędnej do utrzymania pobudliwości komórek zmysłowych siatkówki oka)
* organizm człowieka produkuje witaminę A z karotenoidów
Wątroba, jaja, mleko, tran, masło, niektóre warzywa i owoce zawierające karotenoidy (marchew, pomidory)
- kurza ślepota
- łuszczenie się skóry
* Nadmiar
– zmiany zabarwienia skóry,
- wypadanie włosów
D
(kalcyferol)
(0,02mg)
* gospodarka wapniowa (wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach) * niezbędna do normalnego wzrostu kośćca
Wątroba, jaja, mleko, tran, masło, drożdże,
- krzywica u dzieci
E
(tokoferol)
(20mg)
* hamowanie utleniania lipidów ustrojowych i witaminy A
Wątroba, jaja, orzechy, ryby, oleje roślinne, kiełki pszenicy
- osłabienie mięśni
- obniżenie płodności
K
(filochinon)
* ważna w krzepnięciu krwi (w komórkach wątroby niezbędna do wytwarzania protrombiny – białkowego czynnika uczestniczącego w krzepnięciu krwi)
Zapotrzebowanie pokrywane przez produkcję bakterii tzw. flory jelitowej
- wydłużanie czasu krzepnięcia krwi
- podatność na krwotoki
Rozpuszczalne w wodzie
B1
(tiamina)
(1,5mg)
* element enzymów utleniających węglowodany i aminokwasy
Wątroba, mięso, drożdże, nie oczyszczone ziarna zbóż
- choroba beri-beri (bóle rąk i nóg, drżenie i osłabienie mięśni, niewydolność układu krążenia)
B2
(ryboflawina)
(1,7mg)
* składnik koenzymu FAD enzymu utleniającego związki organiczne w komórkach
Wątroba, jaja, mleko, sery, mleko, niektóre warzywa
- zapalenie skóry i pękanie kącików ust
- obniżenie sprawności umysłowej
B6
(pirydoksyna)
2mg
* jej pochodna jest koenzymem enzymów przetwarzających aminokwasy
Wątroba, jaja, mięso, banany, warzywa, rośliny strączkowe
- rzadko stwierdzany
- stany zapalne skóry
- nadmierna pobudliwość
B11
( kwas foliowy)
(0,3-0,4mg)
* współtworzy niebiałkowy składnik enzymów niezbędnych w biosyntezie jednego z nukleotydów wchodzących w skład DNA
Drożdże, bakterie flory jelitowej, nie oczyszczone ziarna zbóż, jarzyny liściaste
- zakłócenie procesu krwiotwórczego (prowadzi do anemii)
- niedobór u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko wad cewy nerwowej płodu
B12
(kobalamina)
(5mg)
* współtworzy niebiałkowy składnik enzymów przetwarzających zasady azotowe (wpływa bezpośrednio na syntezę kwasów nukleinowych)
Wątroba, jaja, bakterie flory jelitowej
- anemia złośliwa na skutek zahamowania produkcji krwinek czerwonych
- deficyty stwierdzane u wegetarian
kacperekb2005