ZRÓŻNICOWANIE
* u kręgowców czworonożnych wyodrębnił się drugi (płucny) obieg krwi oraz doszło do podziału serca na część żylną i tętniczą
FUNKCJE
* układ krążenia kręgowców umożliwia szybki transport:
- tlenu z narządów oddechowych (skrzeli lub płuc) do tkanek
- dwutlenku węgla z tkanek do narządów oddechowych
- substancji odżywczych wchłoniętych z jelita cienkiego do żyły wrotnej i nią do wątroby
- hormonów z miejsca ich syntezy do komórek docelowych
- produktów trawienia z przewodu pokarmowego
- zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii z tkanek do wątroby, a z niej do nerek
* wyrównywanie temperatury wszystkich płynów ustrojowych i tkanek
* obrona organizmu przed skutkami wtargnięcia ciał obcych (tu ważną rolę spełnia także układ limfatyczny)
NIE WYSTĘPUJE
* drobne zwierzęta wodne o prostej budowie (gąbki, parzydełkowce, płazińce, obleńce) nie mają wyspecjalizowanych narządów tworzących układ krążenia
- transport odbywa się tu przede wszystkim na zasadzie dyfuzji
- dodatkowo transport wspomagany jest ruchami ciała, które wywołują mieszanie lub przemieszczanie się płynu wypełniającego jamę chłonąco-trawiącą parzydełkowców, rozgałęzione jelito wirków czy jamę ciała obleńców
* protisty, grzyby, rośliny – nie mają układu krążenia
- rośliny wykształciły system przewodzący odpowiadający za daleki transport
- transport ten oddziela transport wody z solami mineralnymi (drewno) od transportu substancji organicznych (łyko)
- elementy łyka transportują także hormony roślinne zwane fitohormonami
WYSTĘPUJE
* bezkręgowce (pierścienice, stawonogi, mięczaki, strunowce) mają narządy tworzące układ krążenia
- naczynia krwionośne wypełnione rodzajem płynnej tkanki łącznej (krwią lub hemolimfą)
- w większości przypadków pompa tłocząca (serce) oraz specjalne barwniki oddechowe, ułatwiając wiązanie znacznej ilości tlenu (hemocyjanina u skorupiaków i mięczaków, hemoglobina u kręgowców i niektórych pierścienic)
- barwnik oddechowy u kręgowców znajduje się w erytrocytach a u bezkręgowców rozpuszczony jest w osoczu
* większość bezkręgowców (w ty stawonogi i mięczaki) ma otwarty układ krążenia
- krążąca tkanka łączna płynna wylewa się z naczyń do przestrzeni jamy ciała i dociera bezpośrednio do komórek
- nie można wyodrębnić krążącej tkanki płynnej łącznej od płynu tkankowego, dlatego płyn ten nazwano hemolimfą
* pierścienice, pewne szkarłupnie, wszystkie strunowce, kręgowce – mają zamknięty układ krążenia
- tkanka łączna płynna (krew) krąży wyłącznie w systemie naczyń krwionośnych (nie wylewa się do jam ciała)
- wymiana substancji odbywa się podczas przepływu krwi przez najdrobniejsze naczynia krwionośne (naczynia włosowate docierające do wszystkich zakątków ciała)
* u kręgowców wyodrębniły się: układ krążenia krwi (krwionośny) oraz układ limfatyczny (chłonny)
UKŁAD KRĄŻENIA
kacperekb2005