Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego.pdf

ISSN 1734-459X

2010

Vol. 6

Issue 1

No 5

LogForum

> Elektroniczne czasopismo naukowe z dziedziny logistyki <

http://www.logforum.net

PORT LOTNICZY W SYSTEMIE TRANSPORTU INTERMODALNEGO

Sonia Huderek-Glapska

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Polska

STRESZCZENIE. Artykuł porusza problem włączania portów lotniczych w intermodalną sieć transportową. Rozwój

systemów intermodalnych sprzyja optymalnemu i zrównowaŜonemu wykorzystaniu dostępnych środków transportu.

Intermodalność w odniesieniu do portu lotniczego rozpatrywana jest na dwóch płaszczyznach: dostępności portu lotniczego

oraz integracji transportu lotniczego z innymi gałęziami transportu w krajowej i międzynarodowej sieci transportowej.

Główną gałęzią transportu rozpatrywaną w aspekcie integracji z transportem lotniczym jest transport kolejowy.

Przedstawiono przykłady rozwiązań intermodalnych w największych hubach Europy ze szczególnym zwróceniem uwagi na

port lotniczy we Frankfurcie. Zestawiono czynniki hamujące i stymulujące rozwój intermodalnej sieci transportowej.

Ostatnia część artykułu zawiera podsumowanie wniosków, jakie mogą płynąć z przykładów europejskich dla kształtowania

polityki transportowej Polski.

Słowa kluczowe: transport lotniczy, port lotniczy, transport kolejowy, intermodalność.

WSTĘP

Jednym z kierunków rozwoju portów lotniczych zapisanych, w polityce transportowej kraju

[Ministerstwo Infrastruktury 2007] jest włączanie lotnisk w sieć krajową i unijną transportu

intermodalnego. Strategia ta wpisuje się w załoŜenia Komisji Europejskiej, która dąŜy do stworzenia

sprawnego i efektywnego systemu transportowego poprzez wdraŜanie wysokiej jakości rozwiązań

umoŜliwiających swobodny przepływ ludzi, towarów i usług z zachowaniem zasad zrównowaŜonego

rozwoju. Zwiększająca się mobilność mieszkańców Europy generuje popyt na usługi transportowe, co

powoduje, iŜ problemy kongestii i zanieczyszczenia środowiska przybierają na sile. Efektywne

wykorzystanie dostępnych środków transportu w róŜnych kombinacjach ma sprzyjać optymalnemu

i zrównowaŜonemu wykorzystaniu zasobów. Idea transportu intermodalnego, która opiera się między

innymi na wykorzystaniu w przewozach więcej niŜ jednej gałęzi transportu jest w pełni zgodna

z załoŜeniami Europejskiej Strategii Rozwoju ZrównowaŜonego i polityki transportowej Unii

Europejskiej [European Commission 2009].

W kontekście transportu lotniczego, który jest najdynamiczniej rozwijającą się gałęzią transportu

problemy zatłoczenia portów lotniczych (airside) i terenów wokół nich (landside) oraz emisji

zanieczyszczeń i hałasu są szczególnie widoczne. Rozwój systemów łączących transport lotniczy

z innymi gałęziami transportu - szczególnie z transportem kolejowym w efektywną sieć transportu

intermodalnego jest jednym z rozwiązań proponowanych przez Komisję Europejską, które ogranicza

problemy kongestii i zanieczyszczenia środowiska.

Cytowanie: Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego. LogForum 6, 1, 5.

URL: http://www.logforum.net/vol6/issue1/no5

Zatwierdzono: 20.01.2010, on-line: 29.01.2010.

Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego . LogForum 6, 1, 5.

URL: http://www.logforum.net/vol6/issue1/no5

W kontekście transportu lotniczego poruszany jest częściej problem konkurencyjności niŜ

współpracy z innymi środkami transportu. NaleŜy zaznaczyć, iŜ widoczny jest brak literatury krajowej

dotyczącej problemu intermodalności transportu lotniczego.

Celem pracy jest ukazanie jak w ujęciu praktycznym i teoretycznym przejawia się zagadnienie

funkcjonowania portu lotniczego w systemie intermodalnym kraju oraz jakie wnioski wynikają

z przedstawionych przykładów intermodalności europejskich portów lotniczych dla kształtowania

przyszłej polityki transportowej Polski.

DEFINICJA INTERMODALNOŚCI W ODNIESIENIU DO PORTU LOTNICZEGO

Intermodalność w szerokim znaczeniu moŜna opisać jako transport ładunków i pasaŜerów przy

uŜyciu wielu skoordynowanych gałęzi transportu [Laplace, Lenoir, Pita, Rebello, Valadares 2004].

W literaturze przedmiotu moŜna znaleźć róŜne definicje transportu intermodalnego. Jedną

z pierwszych prób uściślenia znaczenia pojęć transportu kombinowanego, multimodalnego

i intermodalnego podjęła Grupa Robocza Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu w 1993

roku. W odniesieniu do transportu towarów intermodalność interpretuje się jako transport ładunków

w tej samej jednostce ładunkowej lub pojeździe róŜnymi rodzajami transportu, lecz bez przeładunku

samego ładunku [Transport 2007]. Intermodalność poprzez postęp technologiczny oraz organizacyjny

ma na celu minimalizację czasu i kosztu podróŜy, a takŜe zapewnienie wysokiej jakości usługi.

Pojęcie intermodalności moŜe odnosić się do systemu, sieci transportowej, podróŜy czy teŜ punktu

transferowego. W zaleŜności od przedmiotu, który charakteryzuje termin intermodalność moŜemy

wyróŜnić [EUROSIL European Strategic Intermodal Links, 2000]:

intermodalną sieć transportową, która pozwala na uŜycie w jednej podróŜny od miejsca jej

rozpoczęcia co najmniej dwóch róŜnych gałęzi transportu,

intermodalną podróŜ, której odbycie wymaga uŜycia co najmniej dwóch róŜnych gałęzi

transportu od miejsca jej rozpoczęcia,

intermodalny punkt węzłowy, który pozwala na transfer towarów lub osób pomiędzy dwoma

róŜnymi środkami transportu.

W takim rozumieniu pojęcia intermodalności infrastruktura portu lotniczego moŜe stanowić punkt

transferowy pomiędzy transportem lotniczym, a innymi gałęziami transportu. Decyzja o budowie

terminali i punktów transferowych powinna uwzględniać taką ich lokalizację, aby zakłócenia

przebiegu zintegrowanego łańcucha transportowego były minimalne. WaŜne jest zdeterminowanie roli

jaką moŜe pełnić port lotniczy w transporcie intermodalnym.

Intermodalność w odniesieniu do portu lotniczego moŜna rozpatrywać na dwóch płaszczyznach

[Laplace, Lenoir, Pita, Rebello, Valadares, 2004] :

dostępność portu lotniczego,

włączenie portów lotniczych w krajową i międzynarodową sieć transportową.

Z uwagi na fakt, iŜ te dwa rodzaje intermodalności róŜnią się między sobą w zaleŜności od

wymagań infrastrukturalnych, inwestycji transportowych, potrzeb pasaŜerów, rodzajów przewoŜonych

ładunków, koordynacji operatorów logistycznych czy teŜ zastosowania odpowiedniej polityki

transportowej wymagają oddzielnej charakterystyki.

Intermodalność w odniesieniu do dostępności portu lotniczego oznacza wykorzystanie w dotarciu

do lotniska róŜnych środków transportu. Mając na uwadze cechy charakteryzujące przewozy

intermodalne, moŜna stwierdzić, iŜ wszystkie podróŜe lotnicze naleŜą do podróŜy intermodalnych.

Porty lotnicze zlokalizowane są zazwyczaj w znacznej odległości od centrum miast, dlatego teŜ

transport lotniczy nie jest początkowym środkiem transportu wykorzystywanym w podróŜy.

PasaŜerowie, którzy chcą odbyć podróŜ lotniczą muszą skorzystać z takich gałęzi transportu, które

łączą ich początkowy punkt podróŜy z portem lotniczym. Optymalizacja istniejących i tworzenie

nowych połączeń komunikacyjnych, które zapewniają szybki, bezpośredni oraz wysokiej jakości

Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego . LogForum, 6, 1, 5.

URL: http://www.logforum.net/vol6/issue1/no5

sposób dotarcia do portu lotniczego stanowią znaczący instrument wspierania konkurencyjności portu

lotniczego [Tłoczyński 2008]. Dzięki ulepszeniu dostępności portu lotniczego zwiększa się obszar

ciąŜenia portu lotniczego (catchment area) czyli rynek potencjalnych pasaŜerów korzystających

z określonego lotniska.

Głównymi środkami transportu wykorzystywanymi w dotarciu do portu lotniczego są transport

samochodowy i kolejowy. Połączenia drogowe a nawet autostradowe są charakterystyczne dla

większości portów lotniczych. W Polsce wszystkie porty lotnicze posiadają połączenie z infrastrukturą

drogową. Dodatkowo porty lotnicze w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu połoŜone są w niedalekiej

odległości od autostrady. Niemal wszystkie komercyjne, światowe porty lotnicze posiadają

połączenie z infrastrukturą drogową, wyjątek stanowią lotniska zlokalizowane na wyspach np. Port

Lotniczy Male (Malediwy). Kolejną gałęzią transportu wykorzystywaną w dotarciu do portu

lotniczego jest transport kolejowy. W Polsce jedynie port lotniczy w Krakowie posiada połączenie

szynowe z centrum miasta. Projekty infrastrukturalne mające na celu usprawnienie dostępu do portów

lotniczych poprzez budowę połączeń kolejowych są szczególnie promowane w Europie. Praktyka

portów europejskich potwierdziła, iŜ transport kolejowy jest najlepszym rozwiązaniem w zakresie

dowozu pasaŜerów do portów lotniczych pod względem szybkości, bezpośredniego połączenia

i minimalizacji zanieczyszczenia środowiska.

W tabeli 1. przedstawiono strukturę pasaŜerów według wyboru środka transportu w dotarciu do

portu lotniczego w Krakowie w latach 2006 i 2007. Port lotniczy w Krakowie jest jedynym w Polsce,

który posiada połączenie kolejowe z centrum miasta. Zostało ono utworzone w 2006 roku,

a w planach infrastrukturalnych zarządu portu, samorządu i przewoźnika kolejowego jest wydłuŜenie

linii do podziemnej części nowo wybudowanego terminala pasaŜerskiego. Dane przedstawione

w tabeli pokazują jak zmienia się w czasie struktura pasaŜerów w zaleŜności od środka transportu.

Rok po utworzeniu połączenia kolejowego, co piąty pasaŜer odlatujący z lotniska w Krakowie

skorzystał z tego środka transportu w dotarciu do portu lotniczego. Są to głównie pasaŜerowie, którzy

wcześniej korzystali z prywatnego transportu samochodowego.

Tabela 1. Struktura pasaŜerów według środka transportu uŜytego w dotarciu do portu lotniczego w Krakowie

Table 1. Passengers distribution by airport ground access in Krakow

Środek transportu

Czas przejazdu (w min)

Cena przejazdu

(w PLN)

Wybór środka

transportu (2006)

Wybór środka

transportu (2007)

Autobus miejski

35-50

2,5

14%

Samochód osobowy

30-40

ok 10

49%

44%

Taxi

30-40

23%

20%

Przewoźnik kolejowy

14%

22%

Źródło: Czyczuła 2007

Zmiana wielkości prywatnych przewozów pasaŜerskich na rzecz publicznego transportu jest bardzo

korzystna ze względu na minimalizację kosztów zewnętrznych, a więc zanieczyszczenia środowiska,

ograniczenia kongestii na drogach, ograniczenia liczby wypadków drogowych, a takŜe ze względu na

korzyści jakie przynosi pasaŜerom w zakresie zmniejszenia czasu i kosztów podróŜy.

Badając intermodalność w odniesieniu do dostępności portu lotniczego naleŜy mieć na uwadze

dwie charakterystyki, mianowicie wykorzystanie w podróŜy więcej niŜ jednej gałęzi transportu oraz

koordynację środków transportu. PodróŜ ma charakter intermodalny kiedy środki transportu są

zbiorowe, o regularnym rozkładzie jazdy i do których ma dostęp ogół społeczeństwa [Laplace, Lenoir,

Pita, Rebello, Valadares 2004]. Tak więc podróŜ intermodalna z udziałem transportu lotniczego ma

miejsce wtedy, gdy jest skoordynowana z publicznymi środkami transportu (metro, autobus, kolej)

zapewniającymi dostęp do portu lotniczego. Mając na uwadze charakterystyki transportu

intermodalnego w przypadku przewozów pasaŜerskich, indywidualne przejazdy drogowe, a więc

Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego . LogForum 6, 1, 5.

URL: http://www.logforum.net/vol6/issue1/no5

własnym samochodem czy teŜ taksówką nie spełniają warunków definicji transportu intermodalnego

z uwagi na brak koordynacji tych środków transportu z transportem lotniczym.

NaleŜy jednak rozróŜnić pomiędzy podróŜą, w której inny środek transportu niŜ samolot jest

uŜywany w dotarciu do portu lotniczego od tej, w której zapewnia on przewóz na znacznej części

podróŜy. W pierwszym przypadku, jak juŜ zostało wcześniej wspomniane, główną rolę odgrywa

transport publiczny, przy czym dość istotny jest transport kolejowy łączący centra miast z portem

lotniczym. W wielu krajach współpraca przewoźników kolejowych, linii lotniczych oraz operatów

portów lotniczych sięga duŜo dalej niŜ tylko w zakresie dowozu pasaŜerów do portu lotniczego.

Intermodalność w zakresie transportu lotniczego i kolejowego jest jednym z optymalnych rozwiązań

dla przyszłości systemu transportowego, które ogranicza kongestię na drogach i w portach lotniczych,

a takŜe zmniejsza emisję zanieczyszczeń.

Włączanie portów lotniczych w krajową i międzynarodową sieć transportową jest drugim rodzajem

intermodalności w odniesieniu do portu lotniczego. Doświadczenia krajów Europy Zachodniej

pokazują, iŜ w przyszłości nastąpi większa integracja transportu lotniczego z transportem kolejowym,

a szczególnie z szybką koleją [np. Air/Rail Intermodality Study 2003]. Jest to rozwiązanie najbardziej

optymalne pod względem organizacyjnym, czasowym, kosztowym a takŜe środowiskowym. Transport

intermodalny łączący przewozy lotnicze oraz kolejowe jest najlepiej rozwinięty we Francji, Hiszpanii

oraz Niemczech, niemniej jednak brak jest wymiernych danych dotyczących korzyści wynikających

z zastosowania tego zintegrowanego systemu transportowego [Laplace, Lenoir, Pita, Rebello,

Valadares 2004]. Przewozy kolejowe, a zwłaszcza transport szybką koleją stanowią alternatywę dla

krótko- a nawet średniodystansowych podróŜy lotniczych. Jednocześnie transport samochodowy oraz

międzynarodowe przewozy autokarowe nie są konkurencyjne dla transportu lotniczego na

wspominanych trasach ze względu na długi czas podróŜy. Jedynie integracja transportu lotniczego

i kolejowego stwarza perspektywy na przyszłość.

Przyczyną, dla której polityka transportowa krajów europejskich zaczyna zmierzać ku integracji

infrastruktury transportowej i środków transportu jest pojawienie się kongestii zarówno na drogach jak

i w portach lotniczych, a takŜe szukanie optymalnych rozwiązań w zakresie wykorzystania moŜliwości

poszczególnych środków transportu [Infrastructure at the heart of EU transport Policy 2009]. Celem

transportu intermodalnego łączącego transport lotniczy z kolejowym jest:

umacnianie pozycji portu lotniczego jako hubu poprzez rozwinięcie połączeń kolejowych, które

dowoziłyby pasaŜerów na lotnisko,

zwiększenie konkurencyjności portu lotniczego poprzez poszerzenie obszaru ciąŜenia ( rynku

potencjalnych pasaŜerów),

ograniczenie kongestii w portach lotniczych i zwiększenie liczby slotów poprzez przesunięcie

podróŜy krótkodystansowych z transportu lotniczego na transport kolejowych,

ograniczenie

zanieczyszczenia środowiska

poprzez

lepsze

wykorzystanie

transportu

publicznego.

Intermodalność wymaga koordynacji środków transportu, a zakres ich komplementarności

obejmuje zarówno dostosowanie infrastruktury portu lotniczego jak i udogodnienia w postaci

dodatkowych usług. MoŜliwości i jakość transportu intermodalnego zaleŜy od stopnia integracji

środków transportu oraz efektywnej współpracy, która powinna spełniać następujące warunki

[Laplace, Lenoir, Pita, Rebello, Valadares 2004]:

wygoda - odległość pomiędzy terminalem kolejowym a lotniczym powinna być moŜliwie jak

najkrótsza,

przejrzystość - jasne oznaczenia znaków informacyjnych w terminalu kolejowym i lotniczym,

informacja - łatwy dostęp do informacji, oznaczenia w wielu językach, po wylądowaniu

samolotu poinformowanie pasaŜerów o moŜliwości podróŜy koleją,

dostępność - łatwe wejście i wyjście pasaŜerów do i z pociągu, wystarczająca ilość miejsca na

bagaŜe,

Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego . LogForum, 6, 1, 5.

URL: http://www.logforum.net/vol6/issue1/no5

bezpieczeństwo - kontrolowanie terminali kolejowych i lotniczych przez kamery i pracowników

obsługi,

koordynacja rozkładów jazdy - częstotliwość kursowania pociągów podmiejskich powinna być

dostosowana do wielkości popytu pasaŜerów (np. zwiększenie liczby składów w okresach

szczytowych) natomiast rozkład jazdy pociągów dalekobieŜnych i szybkiej kolei powinien być

skoordynowany z czasem odlotów i przylotów samolotów by zoptymalizować czas przesiadek,

punktualność i niezawodność - pasaŜerowie powinni mieć pewność, iŜ w przypadku

wystąpienia opóźnienia samolotu czy teŜ pociągu, będą mieli moŜliwość transferu na inny

pociąg lub samolot, a w razie konieczności zostanie im zapewniony nocleg,

system rezerwacji - linie lotnicze i operatorzy kolejowi powinni nawiązać współpracę

w zakresie stworzenia jednolitego systemu rezerwacji, tak aby była moŜliwość zakupu jednego

biletu zarówno na pociąg jak i samolot,

system odprawy - odprawa bagaŜu pasaŜerów powinna być moŜliwa na początku podróŜy,

a więc na stacji kolejowej, jest to jeden z warunków, który generuje popyt na usługi

intermodalne,

koszt podróŜy - cena biletu kolejowego powinna być na tyle atrakcyjna, by zachęcała pasaŜerów

do korzystania z transportu publicznego. Całkowity koszt podróŜy szybką koleją i samolotem

powinien być niŜszy niŜ koszt przebycia całej trasy transportem lotniczym,

całkowity czas podróŜy - czas podróŜy koleją powinien być krótszy niŜ czas podróŜy

samolotem na tej samej trasie.

Tabela 2. Porównanie Intermodalnych Hubów w Europie

Table 2. Comparison of intermodal hubs in Europe

Frankfurt ( FRA)

(2000)

ParyŜ (CDG)

(2000)

Zurych (ZRH)

(1999)

Amsterdam

(AMS) (1999)

Liczba pasaŜerów ( w mln)

24,5

33,6

11,8

Środek transportu (dane w %)

Samochód

Samochód wypoŜyczony

Taxi

Autobus

Kolej podmiejska

Kolej dalekobieŜna

Inne

Źródło: Pfragner 2009

Jednym z największych intermodalnych portów lotniczych w Europie jest Frankfurt. Port ten juŜ od

1972 roku posiadał połączenie z koleją dalekobieŜną. W 1992 roku wprowadzono wspólny system

rezerwacji biletów na przewóz koleją i samolotem, a w 1999 rok wybudowano AIRail terminal, który

obsługiwał pasaŜerów korzystających z transportu kolejowego i przesiadających się w porcie

lotniczym na samolot. W 2001 roku wprowadzono nowy system bagaŜowy, który ułatwiał przepływ

bagaŜów i umoŜliwiał odprawę w początkowym punkcie podróŜy. Obecnie terminal posiada 4 tory, na

które dziennie wjeŜdŜa 164 pociągów szybkiej kolei (High Speed Train), oprócz tego wydzielone są

3 tory dla pociągów podmiejskich (233 połączeń w ciągu doby) i pociągów regionalnych

(54 połączenia w ciągu doby). Na terminalu znajduje się takŜe stacja towarowa (Air Rail Cargo), która

umoŜliwia przepływ towarów z transportu kolejowego do transportu lotniczego. W momencie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: