wyklad11 psychiatria sadowa.pdf

WYBRANE ZAGADNIENIA Z PSYCHIATRII SĄDOWEJ I ORZECZNICTWA

NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESIE KARNYM

Psychiatria sądowa – zajmuje się rozpatrywaniem zaburzeń psychicznych na potrzeby

wymiaru sprawiedliwości z punktu widzenia przepisów prawa.

Podczas wykonywania swych zadań biegły psychiatra napotyka na wielorakie problemy,

które wynikają zarówno ze specyfiki psychiatrii sądowej, jak i rodzaju zlecanych przez Sąd

lub prokuraturę zadań.

Najczęściej zlecanymi zadaniami są:

Ocena stanu zdrowia psychicznego sprawcy czynu karalnego w okresie jego

dokonywania,

Ocena poczytalności,

Ocena zagrożenia dla porządku prawnego w przypadku pozostawania na wolności

sprawców niepoczytalnych lub o poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Zagadnienia dotyczące oceny poczytalności regulowane są w treści art. 31 KK, który w:

§ 1 mówi: „ Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia

umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu

rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem ”.

§ 2 mówi: „ Jeżeli w czasie popełniania przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia

czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może

zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary ”.

§ 3 mówi: „ Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości

lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał

albo mógł przewidzieć ”.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Niepoczytalność może być następstwem:

Choroby psychicznej,

Upośledzenia umysłowego,

lub innego zakłócenia czynności psychicznych, np. w wyniku zatrucia, upicia

alkoholowego, odurzenia środkami narkotycznymi lub innymi, osłabienia związanego z

pokwitaniem, menopauzą i.t.p. Skutki owego stanu mogą dotykać sfery intelektu lub woli i

muszą występować w chwili czynu.

Niepoczytalność – wywołuje w psychice sprawcy utratę zdolności rozpoznania znaczenia

czynu lub niemożność pokierowania swoim postępowaniem.

Warunkiem odpowiedzialności karnej jest poczytalność sprawcy . Pełna niepoczytalność,

o której traktuje § 1 wyłącza przestępczość czynu z uwagi na brak winy; nie stoi jednak na

przeszkodzie stosowaniu środków zabezpieczających – zabroniony czyn został bowiem

popełniony.

1 z 5

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Poczytalność ograniczona – umniejsza winę sprawcy nie wyłączając przestępczości

czynu. Gdy występuje w stopniu znacznym, może stanowić podstawę nadzwyczajnego

złagodzenia kary.

Ograniczenie poczytalności, o którym mowa w § 2, może być następstwem przyczyn

wymienionych w § 1.

Znaczny stopień ograniczenia poczytalności ma wpływ na karalność w przypadkach

poważniejszych przez możliwość stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, w innych

zaś sytuacjach – w ramach sędziowskiego wymiaru kary (art. 53).

Nadzwyczajne złagodzenie kary ma charakter fakultatywny, co jednak nie może oznaczać

dowolności; zależy bowiem od całokształtu okoliczności związanych z popełnionym

czynem i odnoszących się do osoby sprawcy.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Kodeks wyłącza stosowanie zasad określonych w § 1 i § 2 w wypadku wprowadzenia się

przez sprawcę w stan odurzenia, wyłączającego lub ograniczającego jego poczytalność

(alkohol, narkotyki), lecz kodeks nie zawiera tu żadnych ograniczeń – mogą to być zatem i

inne środki - § 3.

Przewidywał albo mógł przewidzieć – sformułowanie to, stanowiące warunek stosowania §

3, dotyczy stanu niepoczytalności (§ 1) lub poczytalności ograniczonej (§ 2), nie zaś

skutków postępowania w takim stanie. Ścisłe rozumienie tego przepisu zakłada, że

oskarżyciel każdorazowo powinien udowodnić sprawcy zawinienie w tym zakresie, tzn. to,

że przystępując do zażycia środka odurzającego przewidywał lub co najmniej mógł

przewidzieć, że odurzy się w stopniu ograniczającym lub wyłączającym poczytalność.

§ 3 nie ma jednak zastosowania w wypadku popełnienia przestępstwa w stanie psychozy

alkoholowej, ani też upojenia patologicznego, które jest uważane za krótkotrwałą

psychozę i występuje niezwykle rzadko, powodując nagłe zmienienie świadomości.

Podobnie należy traktować upojenie na podłożu patologicznym.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Zagadnienia związane z poważnym niebezpieczeństwem dla porządku prawnego

omawiają art. 94 KK i art. 95 KK.

Art. 94

§ 1 - „ Jeżeli sprawca w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 popełnił czyn

zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo,

że popełni taki czyn ponownie, sąd orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim

zakładzie psychiatrycznym ”.

§ 2 – „ Czasu pobytu w zakładzie psychiatrycznym nie określa się z góry; sąd orzeka

zwolnienie sprawcy, jeżeli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie jest konieczne ”.

§ 3 – „ Sąd może zarządzić ponowne umieszczenie sprawcy określonego w § 1 w

odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, jeżeli przemawiają za tym okoliczności

wymienione w § 1 lub w art. 93; zasądzenie nie może być wydane po upływie 5 lat od

zwolnienia z zakład u”.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Praktyka wskazuje, że w przypadkach psychoz, głębokiego upośledzenia umysłowego,

czy głębokiego otępienia oceny poczytalności biegłych są na ogół zgodne.

2 z 5

Rozbieżności ocen, często prowadzące do powoływania coraz to nowych biegłych mają

miejsce najczęściej wtedy, gdy sprawca zwykle bardzo ciężkiego przestępstwa trafia do

badania właśnie w związku z dokonaniem go i zaistnieniem wątpliwości co do jego stanu

psychicznego w tym momencie, a tym samym co do poczytalności. Dotyczy to: stanów

ostrych upić alkoholem, których obraz, głębokość i przebieg wykracza poza ramy upicia

zwykłego, upić alkoholem u sprawców przejawiających jakieś odchylenia psychiczne,

które usposabiają do nieprzeciętnej reakcji na alkohol, stany silnych afektów wywołanych

nagłym bodźcem lub długotrwałą stymulacją traumatyzującą , zwłaszcza jeżeli sprawca

znajduje się w stanie nietrzeźwości oraz stany długotrwałego nadużywania alkoholu, w

których rozbieżności mogą dotyczyć zarówno rozpoznań, jak i – przy zgodnym

rozpoznaniu – różnic w ocenie poczytalności.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Badanie katamnestyczne pacjentów internowanych wykazują, że z uwagi na charakter

dokonywanych czynów najbardziej niebezpieczni dla porządku prawnego są chorzy na

schizofrenię, w których globalnej przestępczości najwyższy odsetek stanowią czyny

przeciwko życiu i zdrowiu oraz powtarzania tych niebezpiecznych czynów.

Internowani z rozpoznaniem zaburzeń osobowości dokonują globalnie największej ilości

czynów przestępczych, a po opuszczeniu szpitala najszybciej wracają do zachowań

antyspołecznych, ale odsetek czynów szczególnie niebezpiecznych jest w tej grupie

najniższy.

Pośrednią pozycję zajmują sprawcy z rozpoznaniem alkoholizmu przewlekłego;

wykazujący zaburzenia psychotyczne stanowią znaczne zagrożenie dla życia i zdrowia,

zaś nie wykazujący takich zachowań dokonują więcej czynów przestępczych niż

psychotycy, ale mniej czynów wysoce niebezpiecznych.

Przedstawione problemy są najczęściej występującymi w związku z wykonywaniem

podstawowego, najczęściej zlecanego w postępowaniu karnym zadania dla biegłych

psychiatrów.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Podstawowe problemy opiniowania sądowo-psychiatrycznego w procesach

cywilnych.

Prawo cywilne normuje stosunki majątkowe i osobiste zachodzące między obywatelami

państwa.

Art. 8 KC – stanowi, że każdy człowiek od chwili narodzenia ma zdolność prawną, przy

czym art. 11 stwierdza, że „ pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą

uzyskania pełnoletniości ”.

Art. 10 KC – stanowi, że pełnoletnim jest osoba, która ukończyła 18 r. ż.

Zdolność do czynności prawnych oznacza świadome i zgodne z przepisami prawnymi

zachowanie się człowieka, wyrażające wolę ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku

prawnego. Każda czynność prawna zawiera w sobie oświadczenie woli.

Jako czynność prawną rozumiemy np. zawarcie umowy, ofertę, zapłatę długu,

wypowiedzenie umowy i.t.p.

Czynność prawną może podjąć osoba fizyczna, posiadająca zdolność do czynności

prawnych, całkowitą lub przynajmniej częściową.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESACH CYWILNYCH

Art. 12 KC – stanowi, że nie mają zdolności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 r. ż.

Oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Art. 13

3 z 5

§ 1 KC – stanowi, że „osoba, która ukończyła 13 r. ż. może być ubezwłasnowolniona

całkowicie, jeżeli w skutek choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego albo

innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności uzależnienia od alkoholu lub

narkotyków, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2 – stanowi, że dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, „chyba, że

pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską”.

„ Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności

prawnych, jest nieważna ” – art. 14 § 1 KC.

„Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli 13 r. ż.

Oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo” – art. 15 KC .

Art. 16 KC

§ 1 – stanowi, że osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu

choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń

psychicznych, w szczególności uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, jeżeli stan tej

osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do

prowadzenia jej spraw.

§ 2 – mówi, że dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.§

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESACH CYWILNYCH

Kolejnym zagadnieniem w procesach cywilnych jest określenie świadomego działania i

wyrażenia woli w sprawach ważności testamentu.

Sprawy te regulują m. in. art. 944 i 945 KC , w których najistotniejsze dla biegłego

psychiatry jest:

Art. 944 § 1 – sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność

do czynności prawnych.

Art. 945 § 1 – testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym

świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Ponieważ testament ogłasza się po śmierci spadkodawcy, zadanie biegłego psychiatry jest

szczególnie trudne. Ocenić on może stan zdrowia psychicznego testatora jedynie na

podstawie zeznań osób stykających się z nim bezpośrednio w okresie sporządzania

testamentu. Opinie biegłych w sprawach testamentowych bywają subiektywne, gdyż

przeważnie strony procesowe są zainteresowane materialnie. Spadkodawcy są

przeważnie w okresie pisania testamentu ludźmi starymi, schorowanymi, chwiejnymi

emocjonalnie, podatnymi na sugestię. Dużą pomoc dla biegłego może stanowić

dokumentacja medyczna testatora. Można wykonać też opinię alternatywną.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Podstawowe problemy opiniowania sądowo-psychiatrycznego w procesach

objętych kodeksem rodzinnym i opiekuńczym.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy również w niektórych przypadkach dopuszcza możliwość

korzystania przez sąd z opinii biegłego psychiatry.

4 z 5

Art. 12 KRiO:

§ 1 – nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo

upośledzeniem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie

zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba taka nie została

ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.

§ 2 – z powodu choroby psychicznej albo upośledzenia umysłowego jednego z małżonków

można żądać unieważnienia małżeństwa przez każdego z małżonków.

§ 3 – nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby jednego z małżonków po

ustaniu tej choroby.

Prawo stoi na stanowisku, że sam fakt choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego

nie może być przyczyną rozwodu, a jedynie skutki pod postacią całkowitego i trwałego

rozkładu małżeństwa. Biegły musi w opinii wypowiedzieć się co do wpływu choroby na

rozkład pożycia małżeńskiego.

C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA

Art. 11 § 1 KRiO – określa podstawy pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej.

Rażące zaniedbania obowiązków rodzicielskich wobec dziecka lub nadużywanie władzy

występuje często u rodziców chorych psychicznie (schizofreników, zaburzonych

osobowościowo i uzależnionych od alkoholu lub narkotyków).

Sąd w takich wypadkach wzywa biegłych psychiatrów celem oceny głębokości i trwałości

demoralizacji obojga lub jednego z rodziców.

PODSTAWOWE PROBLEMY ORZECZNICTWA W SPRAWACH ODSZKODOWAŃ I

RENT

Orzecznictwo w tych sprawach może być wykonywane dla sądów karnych dotyczących

następstw urazów, zatruć, błędów w sztuce lekarskiej, chorób zawodowych i.t.p.

Ogólnie rzecz biorąc chodzi o procentowe ustalenie uszczerbku na zdrowiu. Biegli muszą

się wypowiedzieć, czy uszkodzenie lub rozstrój mają charakter trwałego kalectwa, czy też

spowodowały następstwa, które trwają powyżej lub powyżej 7 dni.

Ekspertyzy psychiatryczne wydawane są też dla ZUS i PZU. Biegli oceniają związek

schorzeń z warunkami pracy zawodowej czy też przebytym urazem głowy.

5 z 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: