Słowianie przybyli z Białorusi w VI wieku. Zakładali związki plemienne i zajęli państwo Wielkomorawskie.
Związek Polan założył Państwo Wiślan ze stolicą w Krakowie.
Mieszko I
966- za pośrednictwem Czech przyjmuje chrześcijaństwo w obrządku kościoła zachodniego (ślub z Dobrawą).
Powody przyjęcia chrztu:
-chęć wstąpienia do Europy; zrównanie z władcami Europy; dostęp do osiągnięć zachodnich
-uniezależnienie się od cesarstwa
-element jednoczący ( władza od Boga)
-jednolitość wyznaniowa (połączenie pogaństwa z chrześcijaństwem)
( całkowita chrystianizacja nastąpiła na przełomie XII i XII w)
Skutki:
- sojusz z Czechami; kontakty dyplomatyczne z cesarstwem
-początki kultury i stosunków feudalnych, postęp cywilizacyjny
972- bitwa pod Cedynią-> pokonanie Prus, próby ekspansji
992- wyd. dokumentu Dagome Iudex- oddanie Polski w opiekę papieżowi (sojusz) , przygotowanie do koronacji
Bolesław Chrobry
-pokojowo dąży do ekspansji, nawiązuje współpracę z Ottonem III (chciał przywrócenia cesarstwa Rzymskiego)
1000- zjazd gnieźnieński- uzyskanie zgody na koronację Chrobrego
-najazd na Czechy, Morawy zostają lennym Polski
1003-1018- cykl wojen Pol- niem, zakończonych traktatem pokojowym zawartym, w Budziszynie między Chrobrym a cesarzem Henrykiem II, na jego mocy dostaliśmy Łużyce oraz Mińsk
-najazd na Kijów-> przyłączenie do Polski Grodów Czerwińskich
1025- koronuje się na króla Pl ( zaakcentowanie politycznej suwerenności od cesarstwa, utrwalenie państwowości oraz zasady dziedziczności tronu)
Mieszko II
- najazdy na Dolną Saksonię
- ucieczka do Czech
- 1031- najazd Brzetysława na Polskę;
przyczyna: powierzchowna chrystianizacja, bunt ludowy przeciw możnym i Kościołowi- reakcja pogańska( najazd na Kościoły, mordy zakonników)
skutek: państwo Polskie przestaje istnieć
(Ruryk- założyciel państwa ruskiego)
Kazimierz Wielki (Odnowiciel)
- rządził w Wielkopolsce i Małopolsce, Śląsk pod panowanie Czechów, Pomorze odpadło
Struktura:
-państwo patrymonialne: wszystko zależne od władcy
- grody reprezentują kasztelanowie (decydują w nich o wszystkim)
Podgrodzie - mieszka tam ludność , wykonująca prace na rzecz dworu książęcego: rolnicy, rzemieślnicy; wsie zobowiązane są do robienia czegoś na rzecz grodu
- stolica wędrująca (tam, gdzie znajdował się książę)
- zalążek systemu feudalnego- drużyna jest na utrzymaniu księcia
KOŚCIÓŁ:
- biskup misyjny
-powstaje arcybiskupstwo (podlegające papieżowi)
Kroniki: Gall Anonim, Kadłubek
Zmiany w organizacji państwa:
- nadziały ziemskie- w zamian rycerze gotowi na pospolite ruszenie
-udoskonalenie systemu kasztelanowego
-odbudowa arcybiskupstw
Bolesław Śmiały (poprał papieża- otrzymał koronę)
- najazd na Węgry
- spisek przeciw niemu biskupa krakowskiego, opór możnych
Władysław Herman (Płock)
-wojewoda Sieciech otrzymał władze wewnętrzną
Bolesław Krzywousty
-1097- 1 podział dzielnicowy ( B. K ma Mazowsze, resztę państwa dzieli między 2 synów)
najazd Niemiec na Polskę, obrona Głogowa w wyniku której do władzy dochodzi Bolesław
-> dzielnica senioralna-(nie dziedziczna, nie podzielna) Kraków- otrzymują ją najstarszy syn (princeps), podlegają jej wszystkie inne dzielnice
Władysław Wygnaniec: Kraków, Pomorze Zachodnie, Śląsk
Bolesław Kędzierzawy: Kujawy, Wielkopolska
Mieszko III- Wielkopolska
H. Sandomierski- Sandomierz
-1109- bitwa na Psim Polu
-ekspansja w kierunku Pomorza ( tereny portowe)- zostaje lennem Polski
-1138- podział Polski : chce uniknąć walk o tron, nie da rady utrzymać go „w ryzach”
-1241- spustoszenie Polski przez Tatarów; bitwa pod Legnicą -> Pl + Niem vs. Wschodni najeźdźcy
Zmiany gospodarcze XII –XIV wiek
- osadnictwo / lokacje miast na prawie niemieckim
-podniesienie jakości gospodarczej
-ściąganie osadników z Niemiec na prawie niemieckim, ziemia podzielona na część swoją (folwark), oraz dla chłopów i osadników (zmuszonych do płacenia renty feudalnej: czynszowej/ pieniężnej, naturalnej, odrobkowej); właściciel ma władzę sądowniczą
Prawo magdeburskie, lokowanie w grodach kupców i rzemieślników
Stan- grupa ludzi, których łączy wspólny status prawny
Stan rycerski- dostawał ziemię na prawie rycerskim: mili herb, nie płacili podatków, mieli monopol, możliwości dostania się do rycerstwa: nobilitacja (zasługi dla króla), urodzenie, indygenat: potwierdzenie szlachectwa z innego stanu, uznanie obcego szlachectwa i nadanie rodowi, wobec którego stosowano indygenat, przywilejów szlacheckich w państwie uznającym.
Nagana szlachectwa – środek prawny, służący do zakwestionowania szlacheckiego pochodzenia osoby
Stan duchowny ; prawo kanoniczne, mają przywileje
Stan mieszczański: lokowanie na prawie magdeburskim
-patrycjat: najbogatsi (kupcy, rzemieślnicy); partacze- rzemieślnicy mieszkający pod miastem
-pospólstwo: klasa średnia
-plebs
Rzemieślnicy skupiali się w cechach( cechy ustalały ceny, wilekośc produkcji, organizowały życie towarzyskie, ustalały, kto może zostać rzemieślnikiem, usuwały konkurencję- opóźniały rozwój, ponieważ nie opłacała się im innowacja)
kupcy w gildiach (dokonywali wymian towarowych, pobierali cła, ustalili prawo składu: kupiec jadąc przez wieś musiał wystawić towar i go sprzedawać)
Struktura rzemieślnicza
-majstrowie
-uczeń (terminator)- pobiera nauki rzemiosła pod okiem mistrza, zasady przyjmowania, długości nauki i wymaganych umiejętności do zakończenia nauki określały statuty cechowe
-czeladnik (wykwalifikowany uczeń)
-> uczniowie często wędrowali w celu poznania innych środków i sposób wytwarzania (po powrocie zostawał majstersztykiem)
Miasta były prywatne (własność pana feudalnego, reprezentantem był wójt) . Dominował w nich patrycjat niemiecki. Pojawili się Żydzi (przyjeżdżali do Pl, gdy było źle w Rzymie Zachodnim lub gdy król ogłaszał wygnanie Żydów z Europy Środkowej i konfiskował majątki. Znaczny napływ Żydów nastąpił za czasów K. Wielkiego (z powodu dżumy: dbali o higienę, więc ich umieralność była niższa, stało się to przyczyną ich pogromów- uważani za roznoszących chorobę). Przybywali z kapitałem, mówili językiem Irish (niem. z elem. Hebr.) . Największe miasta – Gdańsk, Wrocław- 20.00 ludzi
Wieś chłopi podlegali pod prawo z osadnictwem na prawie niemieckim, na właściciela nakładano obowiązki. Ludność posiadała urząd wewnętrzny.
- chłopstwo nie brało udziału w życiu politycznym
- mieszczaństwo chciało większej organizacji państwa (mniej ceł, granic, opłat, większego bezpieczeństwa-> nastąpiłby wtedy rozwój handlu i wytwórczości
-rycerstwo chciało większej org. Państwa, stanowili mocną grupę, mogli liczyć na ustępstwa władzy, stawali się szlachtą, chcieli pokoju - > zapewnienie zjednoczenia
- duchowieństwo popierało org. Państwową, bo było arcybiskupstwo w Gnieźnie (warstwa oświecona, żyła w nich tradycja państwa polskiego)
- książęta są przeciwni zjednoczeniu ( żaden nie chciał być podległy i stracić ziemię)
/ mieszczaństwo śląskie robiło interesy z Czechami i to z nimi chcieli się zjednoczyć- próbują to zrobić na początku XIIIK wieku/ Dynastia Czeska: Przemyślidzi
- Łokietek dokonuje zjednoczenia, koniec rozbicia dzielnicowego
-Zajął Kraków i Małopolskę; Wielkopolska nie chciała zwierzchnictwa Łokietka
1300- Wacław Czeski ogłasza się królem Polski, wprowadza do organizacji osobę starosty , dokonuje zmian administracyjnych
1308- utarta Pomorza na rzecz Zakonu Krzyżackiego
-bunt wójta Alberta (Kraków) , Łokietek opanowuje Wielkopolskę
- Kujawy napadnięte i zdobyte przez Krzyżaków
Kazimierz Wielki
-1320- koronacja
-dązy do porozumienia z sąsiadami Polski
- Luksemburczycy zrzekli się pretensji do tronu Polski, Śląsk pozostał z Czechami
1343- pokój w Kaliszu z krzyżakami, oddali nam Kujawy; Pomorze zostaje w ich rękach jako „ wieczysta jałmużna” , ale K. Wielki otrzymuje tytuł Pana Pomorza
· Krzyżacy bardzo dobrze zorganizowani w państwie, sprowadzili osadników, zamki stawiali w pobliżu siebie, dbali o rozwój gospodarczy, mieli kanalizację, działającą pocztę. Na czele stał Mistrz Zakonu. Obejmowali tereny Prus, Pomorza, Inflant. Pierwszą stolicą- Wenecja, kolejną – Malbork.
- Państwo halicko- włodzimierskie(dzielnica powstała w wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej)-> Pl staje się państwem wielonarodowym. Mazowsze uznaje zwierzchność K. Wielkiego i staje się lennem.
- Statuty myślickie- odrębne prawa dla poszczególnych stanów
- duże dochody przynosi kopalnia soli w Wieliczce
„miasto zostawił drewniane, zastał murowane”
- Rozwój Europy Środkowo- wschodniej, powstają Uniwersytety w Padwie i Krakowie.
- 1364- Uczta u Wierzynka – przyjęcie zorganizowane w Krakowie przez krakowską radę miejską i Mikołaja Wierzynka, połączone ze spotkaniem europejskich monarchów i książąt zwołanym z inicjatywy Kazimierza III Wielkiego
-Na K. Wielkim wygasa linia Piastów. Chce, aby królem został Kaśko- Słupski, pomysł ten zablokowali panowie Krakowscy. Zdecydowano, że na tronie zasiądzie Ludwik Węgierski. (powstaje unia Polsko- Węgierska).
- przywilej koszycki- ograniczenie podatków dla szlachty, służba wojskowa poza granicami kraju- płatna, koniec zrównoważonych stanów. Po śmierci L. Węgierskiego królową zostaje zaręczona z Habsburgiem Jadwiga. Nie dopuszczono do tego ślubu i wyszła za Jagiełłę.
UNIA POLSKO- LITEWSKA
-Wielkie Księstwo Litewskie- (państwo litewsko- ruskie) na czele którego stał Jagiełło
- układ w Krewie:
- Jagiełło władcą Polski
(1370 -unia personalna, następnie sojusz państw -> brak wspólnych instytucji, ale 1 władca)
PRZYCZYNY: Jadwiga rządzi państwem, ale brak króla, zakon zagraża Litwie pod pretekstem chrystianizacji, zakon zabiera Polsce Pomorze, Litwie – Żmudź, Litwa sama nie utrzyma terenów ruskich, potrzebuje sojusznika, Polska chce mieć gdzie robić ekspansję).
-Litwa przyjmuje chrzest w obrządku kościoła Rzym- kat
KONSEKWENCJE: sojusz militarny, rozszerzenie na Wschód chrześcijaństwa, zakon traci pretekst do najazdów, polonizacja elit litewskich-> kultura kresów
1410- Bitwa pod Grunwaldem, na Zielonym Polu , między siłami zakonu krzyżackiego wspomaganego przez rycerstwo zachodnioeuropejskie (Czech, Pomorza Zachodniego i pozostałych państewek Rzeszy), pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, a połączonymi siłami polskimi i litewskimi.
-1411- I pokój toruński ( ziemia Dobrzyńska i Żmudzka dla Polski)
-1413- unia Polsko- Litewska na zasadzie unii personalnej
-1444- bitwa pod Warry, ginie Władysław Warneńczyk , na tronie zasiada Kazimierz Jagiellończyk (król Polski i Wielki Książę Litewski)
-1454- akt inkorporacji terenów Krzyżackich do Polski-> przyczyna wojny 13 letniej
-1454-1466- wojna 13 letnia (państwo Krzyżackie mocno scentralizowane, na Pomorzu wybuchł spisek ludności przeciw Krzyżakom; oddziały pospolitego ruszenia chciały przywilejów i je dostały, zwyciężyliśmy dzięki przekupieniu wojsk zaciężnych, krzyżacy opuszczają Malbork
-1466-II pokój toruński: Warmia i Toruń przyłączone do Polski, reszta ziem w zależności lennej do państwa polskiego, Gdańsk staje się wolnym miastem , następuje rozkwit kulturalny i gospodarczy Polski.
- rozwój folwarków (siła robocza-> nakładanie pańszczyzny, przywiązania chłopa do ziemi- nie mógł opuszczać wsi) i manufaktury (zasięg do Łaby); model ekstensywny gospodarki -> nastawiony na export
-ograniczenie praw mieszczan
-monopolizacja władzy przez szlachtę
- export leśnych i „wiejskich” zwierząt, rozwój gospodarczy- żelazo, sól
-szlachta uważała handel za niezgodny, chcieli otrzymywać zyski z upraw rolnych
- duże rozwarstwienie szlachty( stanowiła 10 % społeczeństwa) :wioskowa, magnaci, drobiazg szlachecki( mają ziemię, ale nie mają chłopów)
-statuty mieszawskie- król wszystkie decyzje ma konsultować z przedstawicielami szlachty
- Powstawały początkowo sejmiki, w 1493 powołano sejm walny: W skład sejmu wchodzili członkowie rady królewskiej, urzędnicy ziemscy ,szlachta oraz przedstawiciele miast (tak zwane 3 stany sejmujące: król, senat, izba poselska)- > początek parlamentaryzmu
-senat-> tworzą go biskupi i najwyższe warstwy
-1505- szlachta otrzymuje konstytucję NIHIL NOVI- (nic nowego bez zgody szlachty) -> zmiany w systemie wymagają zgody sejmu, ograniczenie władzy króla na rzecz sejmu
XVI wiek- ruch egzekucyjny- ruch polityczny średniej szlachty, którego celem było przeprowadzenie reform w dziedzinie sądownictwa, skarbowości i wojska. Reformy te zmierzały do umocnienia państwa i ograniczenia wpływów magnaterii i duchowieństwa; domagał się egzekucji dóbr (zwrotu niesłusznie zagarniętych)
· Królewszczyzny- ziemie króla (dziedziczone)
· Likwidacja lenna mazowieckiego( Mazowsze wcielono do KP)
XVI w- ruch reformacyjny w Polsce (rozłam w Kościele katolickim w XIV w, powstanie nowych wyznań)
Przyczyny: kryzys Kościoła, upadek moralny i intelektualny,
1517- 95 tez przeciw odpustom Marcina Lutra, nowinki znajdują posłuch u kleru oraz u społeczeństwa
1) Kalwinizm (ewangelicy reformowani)-> przywrócili 10 przykazań; zyskują poparcie szlachty (postulat taniego Kościoła- bez dziesięcin, sądów biskupich dla szlachty), głoszą hasła: równości chłopów i szlachty, pokoju (noszą drewniane miecze), wyrażają tendencje na wzór angielski, by odłączyć się od Rzymu i utworzyć nowy Kościół
- Noc św. Bartłomieja – potoczne określenie rzezi hugenotów (francuskich kalwinów) w Paryżu, która miała miejsce w nocy 23 na 24 sierpnia 1572 roku
2) Luteranizm (ewangelicko augsburscy) -> liczy się PŚ, człowiek z Bogiem kontaktuje się bezpośrednio, brak kultu Maryi i świętych, zbawienia dostępuję się nie przez uczynki, łaska Boga zstępuje na wszystkich i to człowiek decyduję, czy chce ją przyjąć, 2 sakramenty: chrzest i Eucharystia, nie uznają prymatu papieża, kościół nie wtrąca się do polityki
1569- Unia realna/ Lubelska
przyczyny: zagrożenie ekspansją Moskwy, bezpotomność Zygmunta Augusta- groźba wygaśnięcia Jagiellonów-> groźba upadku Unii personalnej
Polska i Litwa mają wspólne: parlament, król, moneta, polityka zagraniczna
Odrębne: wojsko, skarb, szkolnictwo, administracja
Postanowienia Unii Lubelskiej:
-połączenie korony i WKL- powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów
-szlachta litewska przyjmuje przywileje szlachty polskiej
zmiany terytorialne: Podlasie i Ukraina nalezą do Korony Polskiej
Skutki: powstanie nowego państwa, wzrost znaczenia magnatów, wymiana kulturalna, polonizacja Litwy, tolerancja religijna, przyłączenie do Polski Wołynia, Podola, rozwój ekonomiczny, refeudalizacja- utrwalenie folwarku pańszczyźnianego, wzrost znaczenia szlachty, państwo o wielonarodowej strukturze; SKAROBOWOŚĆ PAŃSTWA: podatek poradlny, królewszczyzny, podatki pośrednie
WOJSKO: pospolite ruszenie szlachty, wojsko zaciężne, kwarciane, piechota wybraniecka
...
carrie77