CYTODIAGNOSTYKA (CYTOLOGIA)
Jest metodą diagnostyczną wprowadzoną w 1941 roku przez Papanicolau. Opiera się na fizjologicznej właściwości złuszczania się komórek nabłonkowych, szczególnie nabłonka wielowarstwowego płaskiego pokrywającego pochwę i część pochwową szyjki macicy. W mniejszym stopniu cecha ta dotyczy nabłonka gruczołowego kanału szyjki i trzonu macicy. Ponieważ nabłonek ten jest wrażliwym regulatorem czynności hormonalnej, dlatego obraz cytologiczny może być różny w zależności od wieku kobiety i jej przeszłości onkologicznej.
W zależności od typu obserwowanych komórek, ustala się stopnie cytologiczne:
1. Prawidłowe komórki nabłonkowe; w zależności od fazy cyklu można zaobserwować niewielką liczbę krwinek białych.
2. Odczyn zapalny wyraża się zmianami w komórkach nabłonkowych, obecnością znacznej liczby krwinek białych, limfocytów, histiocytów. Do grupy tej zalicza się zmiany regeneracyjne – obecność komórek metaplastycznych.
3. Obecność komórek dysplastycznych.
4. Występują pojedyncze komórki atypowe.
5. Występują liczne komórki atypowe.
W zależności od rozpoznania cytologicznego określa się dalsze postępowanie:
¨ I i II stopień, ujemny w sensie onkologicznym, wymaga tylko okresowej kontroli lub leczenia zachowawczego,
¨ III, IV i V stopień są wskazaniem do dalszej diagnostyki.
Jeżeli cytolog kwalifikuje komórki jako stopień III a , opisując zmiany zapalne, należy po odpowiednim leczeniu skontrolować rozmaz. Ponowny wynik nieprawidłowy jest wskazówką do podobnej oceny jak w wyższych stopniach cytologicznych. Pobiera się wówczas wycinki celowane, wykonuje się również skrobanie kanału szyjki.
ZALECENIA:
1. Każda kobieta raz w roku powinna poddać się badaniu cytologicznemu.
2. Pierwsza cytologia powinna być wykonana ok. 18 roku życia lub po rozpoczęciu współżycia seksualnego.
3. Jeżeli kobieta pozostaje pod stałą i regularną opieką lekarską i od długiego czasu nie stwierdzono żadnej patologii, może wykonać cytologię raz na 2 lata.
4. Stwierdzenie stanów patologicznych szyjki macicy, np. nadżerki, częstych stanów zapalnych lub dysplazji, jest wskazaniem do wykonywania badania nawet co 6 miesięcy.
5. Badanie powinno być wykonane w I fazie cyklu.
Kobieta przed planowanym badaniem cytologicznym nie powinna:
¨ wykonywać irygacji w ciągu 24 godzin,
¨ odbywać stosunków płciowych w tym samym czasie,
¨ zakładać gałek dopochwowych na tydzień przed badaniem,
¨ być badana ginekologicznie bezpośrednio przed pobraniem wymazu.
Nieczytelne rozmazy cytologiczne obserwuje się, jeśli zostały wykonane podczas intensywnego procesu zapalnego, czy też jego leczenia (globulki dopochwowe) lub w czasie krwawienia z narządów płciowych.
Problemy interpretacyjne mogą wystąpić także w sytuacji zmian atroficznych na szyjce (niedobór estrogenów, starość).
Należy ponadto brać pod uwagę pewne błędy techniczne podczas uzyskiwania materiału, utrwalania i barwienia.
stachowiak671