RODZAJE  PROCESÓW

PRODUKCYJNYCH  I  ICH  ZNACZENIE

DLA  ZARZĄDZANIA

WSTĘP

Na wstępie pracy przytoczę kilka ogólnych informacji o przedsiębiorstwie, w którym to pojawiają się różne procesy produkcyjne ważne dla zarządzania.

Przedsiębiorstwo stanowi podstawową jednostkę organizacyjną w gospodarce narodowej. Jest ono wyposażone w odpowiedni zespół środków materialnych ( budynki, maszyny, narzędzia, półfabrykaty, surowce ) i sił ludzkich ( załoga ), mające ustalony zakres uprawnień, i powołane do prowadzenia określonej działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej w celu zaspokajania potrzeb społecznych. Jest ono jednostką złożoną, łączącą w sobie elementy techniczne, organizacyjne, społeczne, prawne i finansowe.

Celem głównym przedsiębiorstwa jest produkcja wyrobów lub świadczenie usług.

W związku z tym organizacja produkcji, procesów produkcyjnych jest zagadnieniem podstawowym spośród poczynań organizacyjnych związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Organizacja produkcji stanowi określony układ powiązań i stosunków między poszczególnymi procesami produkcyjnymi, pomocniczymi i obsługi, który zmierza do osiągnięcia sprawności działania przedsiębiorstwa.

Organizacja produkcji ma na celu najskuteczniejsze kojarzenie pracy ludzkiej z materialnymi czynnikami procesu produkcyjnego, najefektywniejsze rozmieszczenie środków produkcji i łączenie ich z procesami pracy w przestrzeni i w czasie dla zapewnienia maksymalnej wydajności i optymalnych wyników ekonomicznych.

Organizacja przedsiębiorstw zależy od branży, rodzaju procesu produkcyjnego i wielkości przedsiębiorstwa.

Należy pamiętać, że organizacja przedsiębiorstwa i procesu produkcyjnego jest bardzo złożona, wszystkie zjawiska są od siebie zależne, połączone z sobą jak kółka złożonego mechanizmu według pewnych prawidłowości. Wielkość każdego z tych zjawisk zależy w ściśle określony sposób od wielkości innych zjawisk. Każde ściśle określone zjawisko może wywołać dokładnie określony skutek, zawsze taki sam, jeśli warunki będą dokładnie określone i nie ulegną zmianie.

Niniejsza praca ma na celu przedstawienie rodzajów procesów produkcyjnych, które zachodzą w przedsiębiorstwie i ich znaczenie dla zarządzania. 

Po krótkim wprowadzeniu w temat procesów produkcyjnych należy bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu. 

I. RODZAJE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH

Celem działalności każdego przedsiębiorstwa jest produkcja dóbr materialnych. Wszystkie działania przedsiębiorstwa związane z produkcją nazywamy procesem gospodarczym, który dzieli się na :

1.      Proces zaopatrzenia  w surowce i materiały

2.      Proces produkcyjny

3.      Proces zbytu czyli sprzedaż wyrobów

PROCESEM PRODUKCJI nazywamy świadomą i celową działalność człowieka zmierzająca do przekształcenia materiałów lub surowców w wyroby gotowe lub w półfabrykaty mające zaspokoić określone potrzeby społeczne.

Jakość procesu produkcyjnego oraz jego rozmiary wpływać będą możliwości zaspokajania potrzeb i decydować będą o poziomie życia danego społeczeństwa.

Inaczej proces produkcyjny to proces pracy, w którym człowiek oddziaływa na surowiec i za pomocą narzędzi przetwarza go w wyrób gotowy.

W gospodarce rynkowej proces produkcji może być procesem :

-          pracochłonnym – jest wtedy, gdy do wytworzenia pewnej ilości wyrobów używamy znacznie więcej pracowników niż w innych metodach dających ten sam rozmiar produkcji.

-          kapitałochłonnym – jest wtedy, gdy w wyniku decyzji związanych z zatrudnieniem czynnika wytwórczego wykorzystujemy znacznie więcej kapitału niż w innych metodach dających ten sam rozmiar produkcji.

Proces produkcyjny ma zróżnicowany charakter:

1.      Można oddzielić części dóbr przyrody od ich środowiska

2.      Uszlachetnianie obrabianych przedmiotów ( np. złoto )

3.      Częściowe i całkowite przetwarzanie przedmiotów pracy

Proces produkcyjny odznacza się cechami takimi jak:

1.      Podział pracy

2.      Ograniczoność lokalizacji

3.      Przebieg w czasie

Proces produkcyjny to świadome połączenie trzech elementów:

1)     procesów pracy

2)     przedmiotów pracy

3)     środków pracy

Te trzy elementy stanowią tzw. siły wytwórcze przedsiębiorstwa.

Przyjrzyjmy się bliżej tym elementom.

PRACA jest to celowa i świadoma działalność człowieka zmierzająca do zaspokojenia jego potrzeb. Aby żyć i zaspokajać swoje potrzeby, ludzie muszą pracować, tzn muszą brać udział w procesie produkcji dóbr. Praca ludzka odgrywa w tym procesie najistotniejszą rolę.

Ze względu na to, że ludzie biorą w produkcji udział bezpośredni lub pośredni, rozróżniamy pracę produkcyjną i nieprodukcyjną.

Pracą produkcyjną jest np. praca górnika wydobywającego węgiel, praca krawca szyjącego ubrania, praca szewca wykonującego buty, praca mechanika montującego maszyny, praca związana z przewożeniem i rozprowadzaniem dóbr, czyli praca w transporcie i obrocie towarowym, itp.

Do pracy nieprodukcyjnej zalicza się pracę w dziedzinie administracji, oświaty, ochrony zdrowia, nauki, kultury i sztuki, np. pracę sędziów, naukowców, nauczycieli, lekarzy, aktorów.

PRZEDMIOTAMI PRACY nazywamy to wszystko, na co skierowane są czynności człowieka w procesie produkcji, np. drzewo ścinane w lesie, węgiel wydobywany w kopalniach, tkanina szyta przez krawca, skóra służąca do wyrobu butów, metal obrabiany przez ślusarza itp.

ŚRODKAMI PRACY nazywamy wszelkie narzędzia pracy, urządzenia i budynki produkcyjne, magazyny i środki transportu.

Omówione pojęcia, związane z procesem produkcji przedstawia rysunek

                                                        Elementy produkcji      

         Praca człowieka                     Przedmioty pracy                            Środki pracy

                                                                                     Środki produkcji

                    Siły wytwórcze  

Przy analizowaniu procesów produkcji ważna jest znajomość rodzajów produkcji, którą można  klasyfikować i rozpatrywać z różnych punktów widzenia.

Ze względu na otrzymywany produkt rozróżnia się:

-          produkcję wydobywczą, polegającą na wydobywaniu surowców ( np. węgla, rudy )

-          produkcję przetwórczą związaną z przetwarzaniem surowców i materiałów na określone wyroby użytkowe (np. wełny na tkaninę )

Ze względu na rolę w przedsiębiorstwie rozróżnia się:

-          produkcję podstawową, polegającą na wytwarzaniu tych wyrobów, do których przedsiębiorstwo zostało powołane ( np. produkcja obuwia w fabryce obuwniczej )

-          produkcję pomocniczą, mającą na celu wytwarzanie produktów ułatwiających lub umożliwiających produkcję podstawową ( np. produkcja pary, energii, opakowań)

-          produkcję uboczną, uruchomianą w celu wykorzystania odpadków dla celów produkcyjnych

Z uwagi na wartość i składniki produkcji przedsiębiorstwa rozróżnia się:

-          produkcję globalną

-          produkcję towarową przeznaczoną na sprzedaż

-          produkcję czystą

Ze względu na cel istnieje:

-          produkcja eksportowa, której wyroby przeznaczone są na eksport

-          produkcja antyimportowa, której celem jest wytwarzanie wyrobów, które by zastępowały produkty sprowadzane z zagranicy

Ze względu na czynniki produkcji rozróżnia się:

-          produkcję kapitałochłonną ( np. przemysł hutniczy)

-          produkcję pracochłonną (np. przemysł wyrobów precyzyjnych )

-          produkcję materiałochłonną  ( np. przemysł mięsny )

Ze względu na zakres asortymentów rozróżnia się:

-          produkcję jednorodną, wtedy gdy przedsiębiorstwo wytwarza jeden rodzaj wyrobu ( np. cukier w cukrowni )

-          produkcja różnorodna, gdy przedsiębiorstwo wytwarza kilka rodzajów wyrobów

Następnie należy przedstawić podział procesów produkcji wg:

1)     cech technologicznych:

a)      procesy technologiczne proste ( niewielka liczba stosunkowo prostych czynności )

b)     procesy technologiczne złożone ( wymaga złożonych, różnorodnych i skomplikowanych prac )

2)     podziału pracy:

a)      procesy podstawowe

b)     procesy pomocnicze ( np. gospodarka magazynowa, transport )

c)      procesy uboczne ( opakowania )

3)     stosowanych środków pracy:

a)      procesy ręczne ( wykorzystywanie mięśni robotnika )

b)     procesy maszynowe

c)      procesy aparaturowe ( np. fizyczne, chemiczne )

4)     czasu ich przebiegu:

a)      procesy przerywane

b)     procesy ciągłe

c)      procesy nie przerywane

d)     procesy nieciągłe

RODZAJE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH

1.      wydobywcze – polegający na oddzieleniu od złoża i wydobywaniu surowców np. w        kopalniach węgla, siarki

2.      przetwórcze – polegający na przetwarzaniu surowców, materiałów lub półwyrobów w gotowe wyroby

3.      podstawowe – wytwarzanie wyrobów np. samochodów

Dzieli się on na trzy fazy:

a)      przygotowawczą, która polega np. na wykonaniu odlewów

b)     obróbkową, polegającą na obróbce półwyrobów różnorodnymi metodami np. obróbka cieplna

c)      montażową, obejmującą montaż części w podzespoły

4.      pomocnicze – obejmują różnorodne procesy produkcyjne, których celem jest obsługa procesu podstawowego.

...