T-4. TiS semestr 2 - Geneza działalności spedycyjnej i spedycja w Polsce.doc

4. Geneza działalności spedycyjnej i spedycja w Polsce

–       działalność firm spedycyjnych i kierunki ich rozwoju,

–       rozwój branży spedycyjnej,

–       czynności spedytora w realizacji zlecenia.

Spedycja jako ogniwo w procesie przemieszczania ładunków pojawia się wraz z postę­pującym procesem podziału pracy i rozwojem międzynarodowej wymiany towarowej.

Z czynnościami spedycyjnymi wykonywanymi zawodowo spotykamy się już w XV wieku, głównie na terenach Europy Południowej i Zachodniej. Jednym z ważnych czynników, które przyczyniły się do powstania instytucji spedycji było średniowieczne prawo składu, polegające na tym, że dany kupiec był zobowiązany składować wiezione towary w mieście, które przywilej taki posiadało, i wystawiać je na określony czas na sprzedaż, umożliwiając w ten sposób zaspokojenie potrzeb jego mieszkańców. Z prawa składu wynikał przymus drogowy, tj. zakaz omijania miast posiadających przywilej składu. Dalszy transport towarów był możliwy jedynie wtedy, gdy w określonym terminie nie zostały one sprzedane z powodu braku nabywcy. Sytuacja taka była źródłem powstania i rozwoju instytucji kupna pozornego polegającego na tym, że kupiec miejscowy składał oświadczenie o nabyciu towaru, który w rzeczywistości pozostawał w gestii pierwotnego właściciela. Ten pozorny nabywca towaru wysyłał go do miejsca docelowego we własnym imieniu, lecz na rachunek cudzy (właści­ciela), za co otrzymywał prowizję. Do zadań ówczesnego spedytora (pozornego nabywcy) należały takie czynności, jak: pośrednictwo fachowe w zakresie doboru drogi i środków przewozu, przygotowanie przesyłek do przewozu, zawarcia umowy, wystawianie dokumen­tów, składowanie, konwojowanie. Zadania te łączyły się często z wykonywaniem czynności czysto handlowych, jak sprzedaż części lub całości towaru. Działalność ta stała się zalążkiem przyszłych przedsiębiorstw przewozowo-spedycyjnych, zajmujących się zarobkowo reprezen­towaniem interesów właścicieli ładunków.

Działalność spedycyjna rozwijała się dzięki kontaktom handlowym pomiędzy Wenecją a krajami Europy Środkowej i Zachodniej. Rozwijające się równolegle przedsiębiorstwa przewozowo-spedycyjne, wykorzystując swe monopolistyczne stanowisko, pobierały często zbyt wysoką prowizję, uzasadniając to dużym ryzykiem spowodowanym zagrożeniami na drogach podczas przewozów. Działalność ta została zahamowana na skutek pojawienia się w XIX wieku nowych środków przewozowych.

Wynaleziona i zastosowana do celów pociągowych maszyna parowa przyczyniła się do wprowadzenia nowych, znacznie bezpieczniejszych i szybszych środków przewozowych, eliminując stopniowo środki zaprzęgowe.

Kupcy zaczęli odczuwać potrzebę coraz większego korzystania z usług pośrednika i powiernika, mającego dobre rozeznanie w nowych, lecz na owe czasy skomplikowanych stosunkach związanych z przewozami nowymi środkami transportu, głównie kolejowymi i morskimi. Na tym tle powstała silna tendencja do rozwoju działalności związanej organi­zacyjnie z transportem, tzw. spedycji czystej. Spedytor przejął na siebie rolę organizatora przewozów na zlecenie właściciela towarów oraz akwizytora ładunków we współpracy / przewoźnikami.

Wraz z dalszym rozwojem środków transportu oraz komplikowaniem się przepisów taryfowych, przewozowych i ubezpieczeniowych wzrastała rola spedytora. Powstało wiele przedsiębiorstw spedycyjnych zajmujących się wyłącznie organizacją procesu transportowego.

W ten sposób na przestrzeni minionych kilku dziesięcioleci wykształcił się zakres działalności spedycyjnej jako odrębne ogniwo w łańcuchu procesu transportowego, które z powodzeniem funkcjonuje do dziś na całym świecie, w tym również w Polsce.

Na polskim rynku obecne są prawie wszystkie liczące się europejskie koncerny spedycyjne świadczące usługi zarówno w zakresie przewozów całopojazdowych, jak i drobnicowych. Polskie firmy spedycyjne reprezentują pełne spektrum, od małych (często jednoosobowych) po duże, będące w stanie skutecznie konkurować z koncernami ponadnarodowymi. Koncerny ponadnarodowe za swoją podstawową działalność uważają przewozy drobnicowe. Można powiedzieć, że pewnym kryterium oceny solidności firmy spedycyjnej na rynku polskim może być fakt, czy taka firma prowadzi przewozy drobnicowe, czy też nie, jako że ta działalność należy do najbardziej złożonych i trudnych.

Jak się przewiduje, polski rynek spedycji drogowej będzie ulegał coraz silniejszemu podziałowi, ponieważ dotychczasowy rozwój dużych spedytorów był powiązany ze wzrostem gospodarczym. Ekspansja firm spedycyjnych wyprzedza obecnie rozwój rynku i dlatego należy spodziewać się w ciągu kilku lat podziału rynku pomiędzy największych potentatów w branży.

Rozwój branży spedycyjnej w Polsce podyktowany jest coraz bardziej wymagającym klientem, który decyduje o zakresie usługi spedycyjnej zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym. Konkurencja na rynku zmusza polskich spedytorów do...