wyklad11 psychiatria sadowa.pdf

(97 KB) Pobierz
82283905 UNPDF
WYBRANE ZAGADNIENIA Z PSYCHIATRII SĄDOWEJ I ORZECZNICTWA
NIEZDOLNOŚCI DO PRACY
PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESIE KARNYM
Psychiatria sądowa – zajmuje się rozpatrywaniem zaburzeń psychicznych na potrzeby
wymiaru sprawiedliwości z punktu widzenia przepisów prawa.
Podczas wykonywania swych zadań biegły psychiatra napotyka na wielorakie problemy,
które wynikają zarówno ze specyfiki psychiatrii sądowej, jak i rodzaju zlecanych przez Sąd
lub prokuraturę zadań.
Najczęściej zlecanymi zadaniami są:
Ocena stanu zdrowia psychicznego sprawcy czynu karalnego w okresie jego
dokonywania,
Ocena poczytalności,
Ocena zagrożenia dla porządku prawnego w przypadku pozostawania na wolności
sprawców niepoczytalnych lub o poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Zagadnienia dotyczące oceny poczytalności regulowane są w treści art. 31 KK, który w:
§ 1 mówi: „ Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia
umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu
rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem ”.
§ 2 mówi: „ Jeżeli w czasie popełniania przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia
czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary ”.
§ 3 mówi: „ Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości
lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał
albo mógł przewidzieć ”.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Niepoczytalność może być następstwem:
Choroby psychicznej,
Upośledzenia umysłowego,
lub innego zakłócenia czynności psychicznych, np. w wyniku zatrucia, upicia
alkoholowego, odurzenia środkami narkotycznymi lub innymi, osłabienia związanego z
pokwitaniem, menopauzą i.t.p. Skutki owego stanu mogą dotykać sfery intelektu lub woli i
muszą występować w chwili czynu.
Niepoczytalność – wywołuje w psychice sprawcy utratę zdolności rozpoznania znaczenia
czynu lub niemożność pokierowania swoim postępowaniem.
Warunkiem odpowiedzialności karnej jest poczytalność sprawcy . Pełna niepoczytalność,
o której traktuje § 1 wyłącza przestępczość czynu z uwagi na brak winy; nie stoi jednak na
przeszkodzie stosowaniu środków zabezpieczających – zabroniony czyn został bowiem
popełniony.
1 z 5
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Poczytalność ograniczona – umniejsza winę sprawcy nie wyłączając przestępczości
czynu. Gdy występuje w stopniu znacznym, może stanowić podstawę nadzwyczajnego
złagodzenia kary.
Ograniczenie poczytalności, o którym mowa w § 2, może być następstwem przyczyn
wymienionych w § 1.
Znaczny stopień ograniczenia poczytalności ma wpływ na karalność w przypadkach
poważniejszych przez możliwość stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, w innych
zaś sytuacjach – w ramach sędziowskiego wymiaru kary (art. 53).
Nadzwyczajne złagodzenie kary ma charakter fakultatywny, co jednak nie może oznaczać
dowolności; zależy bowiem od całokształtu okoliczności związanych z popełnionym
czynem i odnoszących się do osoby sprawcy.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Kodeks wyłącza stosowanie zasad określonych w § 1 i § 2 w wypadku wprowadzenia się
przez sprawcę w stan odurzenia, wyłączającego lub ograniczającego jego poczytalność
(alkohol, narkotyki), lecz kodeks nie zawiera tu żadnych ograniczeń – mogą to być zatem i
inne środki - § 3.
Przewidywał albo mógł przewidzieć – sformułowanie to, stanowiące warunek stosowania §
3, dotyczy stanu niepoczytalności (§ 1) lub poczytalności ograniczonej (§ 2), nie zaś
skutków postępowania w takim stanie. Ścisłe rozumienie tego przepisu zakłada, że
oskarżyciel każdorazowo powinien udowodnić sprawcy zawinienie w tym zakresie, tzn. to,
że przystępując do zażycia środka odurzającego przewidywał lub co najmniej mógł
przewidzieć, że odurzy się w stopniu ograniczającym lub wyłączającym poczytalność.
§ 3 nie ma jednak zastosowania w wypadku popełnienia przestępstwa w stanie psychozy
alkoholowej, ani też upojenia patologicznego, które jest uważane za krótkotrwałą
psychozę i występuje niezwykle rzadko, powodując nagłe zmienienie świadomości.
Podobnie należy traktować upojenie na podłożu patologicznym.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Zagadnienia związane z poważnym niebezpieczeństwem dla porządku prawnego
omawiają art. 94 KK i art. 95 KK.
Art. 94
§ 1 - „ Jeżeli sprawca w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 popełnił czyn
zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo,
że popełni taki czyn ponownie, sąd orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim
zakładzie psychiatrycznym ”.
§ 2 – „ Czasu pobytu w zakładzie psychiatrycznym nie określa się z góry; sąd orzeka
zwolnienie sprawcy, jeżeli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie jest konieczne ”.
§ 3 – „ Sąd może zarządzić ponowne umieszczenie sprawcy określonego w § 1 w
odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, jeżeli przemawiają za tym okoliczności
wymienione w § 1 lub w art. 93; zasądzenie nie może być wydane po upływie 5 lat od
zwolnienia z zakład u”.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Praktyka wskazuje, że w przypadkach psychoz, głębokiego upośledzenia umysłowego,
czy głębokiego otępienia oceny poczytalności biegłych są na ogół zgodne.
2 z 5
Rozbieżności ocen, często prowadzące do powoływania coraz to nowych biegłych mają
miejsce najczęściej wtedy, gdy sprawca zwykle bardzo ciężkiego przestępstwa trafia do
badania właśnie w związku z dokonaniem go i zaistnieniem wątpliwości co do jego stanu
psychicznego w tym momencie, a tym samym co do poczytalności. Dotyczy to: stanów
ostrych upić alkoholem, których obraz, głębokość i przebieg wykracza poza ramy upicia
zwykłego, upić alkoholem u sprawców przejawiających jakieś odchylenia psychiczne,
które usposabiają do nieprzeciętnej reakcji na alkohol, stany silnych afektów wywołanych
nagłym bodźcem lub długotrwałą stymulacją traumatyzującą , zwłaszcza jeżeli sprawca
znajduje się w stanie nietrzeźwości oraz stany długotrwałego nadużywania alkoholu, w
których rozbieżności mogą dotyczyć zarówno rozpoznań, jak i – przy zgodnym
rozpoznaniu – różnic w ocenie poczytalności.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Badanie katamnestyczne pacjentów internowanych wykazują, że z uwagi na charakter
dokonywanych czynów najbardziej niebezpieczni dla porządku prawnego są chorzy na
schizofrenię, w których globalnej przestępczości najwyższy odsetek stanowią czyny
przeciwko życiu i zdrowiu oraz powtarzania tych niebezpiecznych czynów.
Internowani z rozpoznaniem zaburzeń osobowości dokonują globalnie największej ilości
czynów przestępczych, a po opuszczeniu szpitala najszybciej wracają do zachowań
antyspołecznych, ale odsetek czynów szczególnie niebezpiecznych jest w tej grupie
najniższy.
Pośrednią pozycję zajmują sprawcy z rozpoznaniem alkoholizmu przewlekłego;
wykazujący zaburzenia psychotyczne stanowią znaczne zagrożenie dla życia i zdrowia,
zaś nie wykazujący takich zachowań dokonują więcej czynów przestępczych niż
psychotycy, ale mniej czynów wysoce niebezpiecznych.
Przedstawione problemy są najczęściej występującymi w związku z wykonywaniem
podstawowego, najczęściej zlecanego w postępowaniu karnym zadania dla biegłych
psychiatrów.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Podstawowe problemy opiniowania sądowo-psychiatrycznego w procesach
cywilnych.
Prawo cywilne normuje stosunki majątkowe i osobiste zachodzące między obywatelami
państwa.
Art. 8 KC – stanowi, że każdy człowiek od chwili narodzenia ma zdolność prawną, przy
czym art. 11 stwierdza, że „ pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą
uzyskania pełnoletniości ”.
Art. 10 KC – stanowi, że pełnoletnim jest osoba, która ukończyła 18 r. ż.
Zdolność do czynności prawnych oznacza świadome i zgodne z przepisami prawnymi
zachowanie się człowieka, wyrażające wolę ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku
prawnego. Każda czynność prawna zawiera w sobie oświadczenie woli.
Jako czynność prawną rozumiemy np. zawarcie umowy, ofertę, zapłatę długu,
wypowiedzenie umowy i.t.p.
Czynność prawną może podjąć osoba fizyczna, posiadająca zdolność do czynności
prawnych, całkowitą lub przynajmniej częściową.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESACH CYWILNYCH
Art. 12 KC – stanowi, że nie mają zdolności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 r. ż.
Oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Art. 13
3 z 5
§ 1 KC – stanowi, że „osoba, która ukończyła 13 r. ż. może być ubezwłasnowolniona
całkowicie, jeżeli w skutek choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego albo
innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności uzależnienia od alkoholu lub
narkotyków, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
§ 2 – stanowi, że dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, „chyba, że
pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską”.
„ Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności
prawnych, jest nieważna ” – art. 14 § 1 KC.
„Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli 13 r. ż.
Oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo” – art. 15 KC .
Art. 16 KC
§ 1 – stanowi, że osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu
choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
psychicznych, w szczególności uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, jeżeli stan tej
osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do
prowadzenia jej spraw.
§ 2 – mówi, że dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.§
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA W PROCESACH CYWILNYCH
Kolejnym zagadnieniem w procesach cywilnych jest określenie świadomego działania i
wyrażenia woli w sprawach ważności testamentu.
Sprawy te regulują m. in. art. 944 i 945 KC , w których najistotniejsze dla biegłego
psychiatry jest:
Art. 944 § 1 – sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność
do czynności prawnych.
Art. 945 § 1 – testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym
świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Ponieważ testament ogłasza się po śmierci spadkodawcy, zadanie biegłego psychiatry jest
szczególnie trudne. Ocenić on może stan zdrowia psychicznego testatora jedynie na
podstawie zeznań osób stykających się z nim bezpośrednio w okresie sporządzania
testamentu. Opinie biegłych w sprawach testamentowych bywają subiektywne, gdyż
przeważnie strony procesowe są zainteresowane materialnie. Spadkodawcy są
przeważnie w okresie pisania testamentu ludźmi starymi, schorowanymi, chwiejnymi
emocjonalnie, podatnymi na sugestię. Dużą pomoc dla biegłego może stanowić
dokumentacja medyczna testatora. Można wykonać też opinię alternatywną.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Podstawowe problemy opiniowania sądowo-psychiatrycznego w procesach
objętych kodeksem rodzinnym i opiekuńczym.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy również w niektórych przypadkach dopuszcza możliwość
korzystania przez sąd z opinii biegłego psychiatry.
4 z 5
Art. 12 KRiO:
§ 1 – nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo
upośledzeniem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie
zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba taka nie została
ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.
§ 2 – z powodu choroby psychicznej albo upośledzenia umysłowego jednego z małżonków
można żądać unieważnienia małżeństwa przez każdego z małżonków.
§ 3 – nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby jednego z małżonków po
ustaniu tej choroby.
Prawo stoi na stanowisku, że sam fakt choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego
nie może być przyczyną rozwodu, a jedynie skutki pod postacią całkowitego i trwałego
rozkładu małżeństwa. Biegły musi w opinii wypowiedzieć się co do wpływu choroby na
rozkład pożycia małżeńskiego.
C.D. PSYCHIATRIA SĄDOWA
Art. 11 § 1 KRiO – określa podstawy pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej.
Rażące zaniedbania obowiązków rodzicielskich wobec dziecka lub nadużywanie władzy
występuje często u rodziców chorych psychicznie (schizofreników, zaburzonych
osobowościowo i uzależnionych od alkoholu lub narkotyków).
Sąd w takich wypadkach wzywa biegłych psychiatrów celem oceny głębokości i trwałości
demoralizacji obojga lub jednego z rodziców.
PODSTAWOWE PROBLEMY ORZECZNICTWA W SPRAWACH ODSZKODOWAŃ I
RENT
Orzecznictwo w tych sprawach może być wykonywane dla sądów karnych dotyczących
następstw urazów, zatruć, błędów w sztuce lekarskiej, chorób zawodowych i.t.p.
Ogólnie rzecz biorąc chodzi o procentowe ustalenie uszczerbku na zdrowiu. Biegli muszą
się wypowiedzieć, czy uszkodzenie lub rozstrój mają charakter trwałego kalectwa, czy też
spowodowały następstwa, które trwają powyżej lub powyżej 7 dni.
Ekspertyzy psychiatryczne wydawane są też dla ZUS i PZU. Biegli oceniają związek
schorzeń z warunkami pracy zawodowej czy też przebytym urazem głowy.
5 z 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin