ROMANTYZM
Romantyzm w Europie: I połowa XIX wieku – romantyzm ogólny
Romantyzm w Polsce: 1822 („Ballady i romanse” Mickiewicza) – 1863 (Powstanie Styczniowe) – romantyzm narodowy
Hasło romantyków: „Wiara czyni cuda”
Irracjonalizm – poznanie świata z odrzuceniem logiki i rozumu, poznajemy przez wiarę, uczucia i przeczucia
Mistycyzm – wiara w możliwość kontaktu z Bogiem i innymi siłami nadprzyrodzonymi
Historyzm – Nawiązywanie w tekstach kulturowych do średniowiecza, fascynacja gotykiem i kulturą rycerską
Profetyzm – wiara w istnienie proroków i przepowiedni, możliwość przepowiadania przyszłości (krajom, społeczeństwom)
Ludowość – fascynacja kulturą ludową, powrót do pierwotności, korzeni narodów, fascynacja obrzędami, legendami, muzyką, językiem i pieśniami ludowymi, podstawą oceny zachowań stała się moralność ludowa
Orientalizm – fascynacja kulturą bliskiego wschodu przejawiająca się w zainteresowaniu: religią, przyrodą, obyczajami, architekturą, krajobrazami, językiem
W romantyzmie było zainteresowanie północą a ulubionym pisarzem był Szekspir. Krajobrazy najczęściej opisywane to: góry, stepy, morze, pustynie (orientalne krajobrazy). Ulubioną pora romantyków był wieczór i noc, a barwą błękit.
Tytuł
Typ Bohatera
Cechy
J. W. Goethe „Faust”
Bohater Faustyczny
Wszechstronnie wykształcony, mający świadomość niewiedzy, rezygnujący z dotychczasowych metod poznawania świata (klasycznych), pragnie rozwiązać dotychczas niepoznane tajemnice świata, chce być wiecznie młody i korzystać z życia, przekonany, że to, co czyni, czyni dla dobra ludzkości, gotowy zjednoczyć się z siłami zła, żeby osiągnąć cel, ponosi ostatecznie porażkę
Georgie Byron „Giaur”
Bohater Bajroniczny
Dumny, sentymentalny i skłonny do namiętnej miłości, wierny, samotny z szaleńczą odwaga, buntowniczy, mściwy, indywidualista, występuje przeciwko kajdanom krępującym wolność, skłonny do skrajnych reakcji, rozdarty wewnętrznie, poszukuje akceptacji dla swojej inności
J. W. Goethe”Cierpienia Młodego Wertera”
Bohater Werteryczny
Inteligentny, oczytany, samotny, niezrozumiany przez otoczenie, nadwrażliwy i skupiony na sobie, czuje bezsens egzystencji i brak celu w życiu, przyjmuję postawę rezygnacji, żyje marzeniami, wrażliwy na piękno natury i dzieci, przeżywa nieszczęśliwą miłość, buntuje się przeciwko niesprawiedliwemu porządkowi społecznemu, popada w depresję i popełnia samobójstwo
Powieść Epistolarna – zawiera listy pisane przez bohatera, znajdują się w niej elementy pamiętnika, listy mają formę zbioru podanego przez wydawcę i są one poprzedzone krótką notą od wydawcy, występują też przypisy (objaśnienia), które są uzupełnieniem fabuły utworu, wszystkie listy mają różną formę (listy pochodzą z oświecenia, ale mają formę romantyczną)
Klasycy
Romantycy
- Bracia Śniadeccy „O literaturze klasycznej”
- świat ukazany w literaturze poznany dzięki nauce, wiedzy, rozumowi, empiryzmowi, główny cel literatury: DYDAKTYKA
- Kazimierz Brodziński „O klasyczności i romantyczności”
- poznanie świata i ukazanie go w tekstach literatury przez wiarę, uczucie, objawienie, sen, intuicję, namiętność oraz wyobrażenie prostego ludu (ludowość)
Nawiązanie do antyku i humanizmu
Nawiązanie do średniowiecza i twórczości Szekspira
- Stosowanie w dziełach reguł klasycznych: ład, harmonia
- Gatunki: pieśń, hymn, oda, bajka, tragedia, komedia, satyra
- Odrzucenie reguł klasycznych: otwarta kompozycja, brak chronologii zdarzeń, luki w fabule, eksponowanie uczuć
- Gatunki: ballada, dramat romantyczny, poemat epicki, poemat dygresyjny, powieść poetycka,
Bohater: wolnomyśliciel, uczony
Bohater: indywidualista, uczuciowy o rozdartej duszy, buntownik, nie liczy się pochodzenie
Artysta: Rzemieślnik ukazujący rzeczywistość i pouczający czytelnika
Artysta: wieszcze, geniusz, twórczość wyrażana przeżyciami wewnętrznymi, wierzy w możliwość irracjonalnego poznania świata
Cechy ballady:
- gatunek synkretyczny – łączy epikę (narrator, opisy, opowiadanie, charakterystyka bohaterów), lirykę (pisana wierszem, środki poetyckie) i dramat (dialogi)
- elementy fantastyczne
- zakończona puentą
- narrator jest opowiadaczem
- nastrój tajemniczości i grozy
- elementy ludowe
- akcja rozgrywana nocą
- narrator zdziwiony światem przez niego przedstawianym, nie ocenia i nie komentuje
Koncepcja poezji i poety w 3 części „Dziadów”
Twórca
Poezja
Tworzy on przez natchnie, ulubiona forma to improwizacja, wrażliwy na każdą krzywdę, odczuwa cierpienie całego narodu, ma boską moc kreacyjną (tworzenia), dzięki twórczości ma pozyskać nieśmiertelność, uważa, że ma predyspozycje do kierowania ludźmi
Ma być wyrazem duszy poety, poezja ma być sposobem kontaktu z Bogiem, ma wyrazić narodowe cierpienia i ideały, musi angażować się w rzeczywistość i wskazywać problemy, ma odsłaniać przyszłość i objaśniać przeznaczenie narodów
Cechy dramatu romantycznego i klasycznego
Dramat romantyczny
Dramat klasyczny
Akcja
Brak zasady 3 jedności, kompozycja wydarzeń luźna, nie podporządkowana, pozbawiona jednoznacznego ciągu przyczynowo-skutkowego, fragmentaryczna, występowanie samodzielnych epizodów np. monologów
Logiczny ciąg zdarzeń ułożony wg. Schematu: ekspozycja, zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji, zakończenie
Gatunek
Różnorodność gatunkowa:
- przypowieść,
- bajka,
- elementy groteski
- elementy opery
Zasada czystości gatunkowej:
- komedia
- tragedia
Rodzaj
Synkretyzm rodzajowy:
- Epika
- Liryka
- Dramat
Czystość rodzajowa:
Poetyka (sposób ukazania świata)
Świat przedstawiony na dwóch płaszczyznach: realistycznej i metafizycznej
Realizm
Bohaterowie
Postacie historyczne, fantastyczne i fikcyjne
Postacie fikcyjne
Bohater
Uczestniczy w niektórych wydarzeniach, choć jest postacią wiążącą całą akcję, typowy bohater romantyczny
Związany z każdym wydarzeniem w dramacie
Tematyka
Tematyka narodowo-wyzwoleńcza nawiązująca do głoszonych ideałów romantycznych
Odzwierciedlenie rzeczywistości - memezis
vonavi