psychologia(2).doc

ZAPAMIĘTYWANIE

Pamięć – jest to rodzaj przetwarzania informacji; zdolność do rejestrowania, przechowywania i wydobywania informacji.

Rodzaje pamięci:

- pamięć utajona – informacja staje się dostępna bez świadomego wysiłku

-pamięć jawna – człowiek czyni świadomy wysiłek, aby odzyskać informacje

- pamięć deklaratywna – dotyczy odtwarzania faktów i zdarzeń

- pamięć proceduralna -  dotyczy tego, jak wykonywać różne czynności;

komplikowanie wiedzy – czyli na skutek ćwiczenia jesteśmy w stanie wykonywać dłuższe sekwencje działań bez kontroli świadomości.

Procesy pamięciowe

- kodowanie - to początkowe przetwarzanie informacji, które doprowadza do powstania jej reprezentacji w pamięci

- przechowywanie – oznacza utrzymanie w pamięci zakodowanego materiału przez jakiś czas.

- wydobywanie – to odzyskanie przechowywanej informacji w jakimś późniejszym czasie

Pamięć sensoryczna - przechowuje ona dokładne reprezentacje fizycznych cech bodźców zmysłowych przez kilka sekund lub mniej. Systemy pamięci sensorycznej maja dużą pojemność, ale bardzo krótki czas przechowywania.

-pamięć ikoniczna ( pamięć sensoryczna w zakresie wzroku) – przechowuje przez chwile obraz wzrokowy. Pamięć wzrokowa, ikona, trwa około pół sekundy

- pamięć echoiczna  (pamięć sensoryczna dźwięków)-  utrzymuje przez chwile bodźce słuchowe

Pamięć krótkotrwała

– ma ograniczoną pojemność i bez powtarzania, przechowywanie trwa bardzo krótko.

-pojemność pamięci krótkotrwałej może zostać powiększona dzięki porcjowaniu niepowiązanych elementów w sensowne grupy.

- wydobywanie z pamięci krótkotrwałej jest bardzo skuteczne

8 1 7 3 4 9 4 2 8 5

J M R S O F L  P T Z B

Pamięć operacyjna – są to te zasoby pamięciowe, których używamy do wykonywania zadań takich jak rozumienie mowy i rozumowanie. (Szersze pojęcie pamięci operacyjnej obejmuje pamięć krótkotrwałą)

Pamięć długotrwała

- jest magazynem wszystkich tych doświadczeń, zdarzeń informacji, emocji, umiejętności, słów, kategorii, zasad i ocen, które zostały przyswojone poprzez pamięć sensoryczna i krótkotrwałą.

- stanowi całkowitą wiedzę danej osoby na temat świata i jej samej.

Pamięć epizodyczna -dotyczy zdarzeń, które zostały przeżyte osobiście przez dana osobę

Pamięć semantyczna  - jest pamięcią, która przechowuje znaczenie słów i pojęcia

Interferencja proaktywna  ( proaktywny = „działający do przodu”) – odnosi się do okoliczności, w których informacja nabyta wcześniej , utrudnia przyswajanie nowe informacji.

Interferencja retroaktywna ( retroaktywne = „działający wstecz”)– zachodzi wtedy, gdy nabywanie nowej informacji utrudnia odtwarzanie informacji starej.

SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganiem nazywa się złożony układ procesów prowadzący do ukształtowania się subiektywnego obrazu rzeczywistości, spostrzeżenia. Podstawą tych procesów są określone czynności tj. widzenie, słyszenie, smakowanie, wąchanie, odczuwanie dotyku i temperatury, które odpowiadają za konstruowanie spostrzeżeń.

Bodziec dystalny – działający z pewnej odległości, to dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze narządy zmysłowe. Bodziec dystalny możemy podzielić na:

- dystalny bodziec wzrokowy np. kartka papieru i długopis

- dystalny bodziec słuchowy np. muzyka dobiegająca z głośników

Bodziec proksymalny – pojawia się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym, czyli kartka papieru + długopis + ręka = obraz siatkówkowy

Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Poszczególne wrażenia są od siebie odizolowane np. wrażenie barwy jest niezależne od wrażenia wielkości

Spostrzeżenie – oznacza obraz przedmiotu, wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów

Spostrzeżenie nie jest wyłącznie rezultatem analizy percepcyjnej, stanowi również wynik analizy znaczenia emocjonalnego. Przedstawiony obraz byłby niepełny, gdybyśmy nie uwzględnili w nim dodatkowych dróg nerwowych, odpowiedzialnych za kodowanie emocjonalne.

Relacje między bodźcami proksymalnymi, dystalnymi i spostrzeżeniami nie są proste. Świadczy o tym zjawisko stałości spostrzegania. Stałość spostrzegania polega na tym, że spostrzeżenie albo nie ulega zmianom, albo też ulega mniejszym zmianom w porównaniu ze zmianami bodźców proksymalnych.

Od strony psychologicznej można wyróżnić cztery fazy spostrzegania:

1) Rejestracja sensoryczna: zmian bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy

Impulsy zawierają informacje na temat specyficznych cech przedmiotu , wrażliwe są tylko na jedną cechę, nie reagują natomiast na inne cechy. Dane z tej fazy nie są dostępne naszej świadomości.

2) Faza oceny emocjonalnej: w strukturach podkomorowych, następuje pierwotna ocena emocjonalna, np. widzimy na ulicy osobę, która wydaje się nam sympatyczna „od pierwszego wejrzenia”

3) Faza rozpoznania treści bodźca: faza oceny semantycznej, rozpoznanie bodźca, określenie kategorii, do której należy ten bodziec

4) Faza oceny znaczenia metaforycznego: spostrzeganie nie zawsze kończy się prostym rozpoznaniem, że dany obiekt to np. stół. Istnienie fazy oceny znaczenia metaforycznego dowodzi, że spostrzeganie nie jest wyłącznie procesem zmysłowym, ale w jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania.

Człowiek nie odkrywa rzeczywistości, lecz sam ją tworzy. Może on dowolnie wyodrębniać w niej różne figury, czyli różnie organizować docierającą stymulację bodźcową.

Prawa psychologii dotyczące organizacji spostrzeganej rzeczywistości. Opisują one zjawisko grupowania percepcyjnego, które pozwala na wyodrębnienie figury z tła.

1)     Prawo bliskości  stwierdza, że elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi elementami tworzą figurę.

2)   Prawo podobieństwa  określa to samo w stosunku do elementów podobnych.

3)   Prawo domykania  stanowi, że system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.

4)   „Dobra figura” odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu, wyrażającej się przede wszystkim w symetrii i regularności jego kształtu.

5)   Prawo „ wspólnej drogi” twierdza, że elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem, i tworzą jedna figurę.

Różnice w spostrzeganiu między figurą a tłem

1)   Figura ma pewien kształt, tło zaś jest spostrzegane jako coś bezkształtnego.

2)   Tło wygląda tak, jak gdyby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły, a nie jak gdyby było przerwane przez figurę

3)   Figura wydaje się wysunięta ku przodowi, tło zaś wygląda tak, jak gdyby było z tyłu

4)   Figura ma charakter rzeczy, a tło przedstawia się jako nieukształtowany materiał

5)   Figura silniej się nam narzuca, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna  

6)   Figura wydaje się jaśniejsza od tła

INTELIGENCJA

- rodzaj szczególnej sprawności umysłowej.

Inteligencja płynna gf - w teorii inteligencji Charlesa Spearmana, zdeterminowana przez czynnik biologiczny, genetyczny. Jest utożsamiana z wrodzoną inteligencją, niewyuczoną, szybkością procesów umysłowych, czy szybkością i jakością przesyłania impulsów nerwowych w neuronach, "tym z czym się rodzimy", potencjałem intelektualnym.

Czynnik g (inteligencja płynna) ujawnia się w testach inteligencji przede wszystkim w rozwiązywaniu zadań niewerbalnych (takich jak układanie klocków, wyobraźnia przestrzenna, zdolność obracania figur w wyobraźni itp.)  oraz w testach słownikowych (np. teście ilości znanych słów). Osiąga swoje maksimum pod koniec okresu dojrzewania ( czyli ok. 20- 25 roku życia). Jest to związane przede wszystkim z procesem mielinizacji  w mózgu. Z wiekiem inteligencja płynna ulega powolnemu obniżaniu się między innymi pod wpływem procesu utraty komórek nerwowych w CUN (co obrazowo nazwane zostało łysieniem mózgu). Utrata inteligencji płynnej jest jednak kompensowana (czasem z nawiązką) przez inteligencję skrystalizowaną.

Inteligencja skrystalizowana – aspekt inteligencji obejmujący wiedzę przyswajaną przez daną osobę i zdolność dostępu do niej; mierzy się ją testami słownikowymi, arytmetycznymi i wiadomości ogólnych; pojęcie opracowane przez Raymonda Cattella

Typy inteligencji:

Inteligencja kognitywna (lub kognitywistyczna) to najogólniej zdolność do myślenia skutecznego w szczególności w sytuacjach nieprzewidywalnych i niepewnych, innymi słowy to zdolność wykorzystania własnej wiedzy i informacji na sposób podobny do rozumowania ludzkiego, tzn. nie korzystający z wyrafinowanych obliczeń komputerowych i formalnych teorii matematycznych. Wymaga ona jednak umiejętności stawiania celów, uczenia się, planowania i myślenia o własnym myśleniu.

Inteligencja werbalna - zdolność formułowania wypowiedzi, a więc szybkiego dobierania adekwatnych do zakładanej treści przekazu słów oraz zdolność rozumienia komunikatów, nadawanych w formie pisemnej lub ustnej przez inne osoby. Zapewnia możliwość skutecznego porozumiewania się z otoczeniem.

Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ [ang.] Emotional Quotient - kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu, zdolności rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.

Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji, i wyrażane wskaźnikiem IQ [ang.] Intelligence Quotient.

Inteligencja społeczna - zdolność społecznego przystosowania i wywierania wpływu na środowisko, sztuka nawiązywania pozytywnych, obustronnie satysfakcjonujących relacji interpersonalnych w codziennych kontaktach.

Inteligencja społeczna polega na stosownym doborze zachowania i sposobu komunikacji, co w sytuacjach związanych z negatywnymi emocjami bywa trudne. Stosowność w tym wypadku to nie tylko osiągnięcie celu, do jakiego komunikacja jest środkiem, ale przede wszystkim stopień, w jakim odbiorca komunikatu nie zniekształca intencji jego nadawcy. Inteligencja interpersonalna jest więc także umiejętnością radzenia sobie z konfliktami interpersonalnymi i łatwością współdziałania z innymi.

Inteligencja społeczna wiąże się z inteligencją emocjonalną, na którą, oprócz umiejętności społecznych, składają się zdolność samokontroli, samokreacji i wglądu we własne emocje.

POCZĄTKI  TESTOWANIA  INTELIGENCJI

Tradycja obiektywnego pomiaru inteligencji została zapoczątkowana w XX w. we Francji przez A. Bineta.

Wyniki pomiaru były wyrażone w kategoriach wieku umysłowego i miały reprezentować aktualny poziom funkcjonowania dziecka.

STANFORDZKA SKALA BINETA

•            Lewis Terman przystosował  pytania testowe Bineta do badania dzieci amerykańskich, dokonał standaryzacji warunków stosowania testu i opracował normy wiekowe na podstawie badań z udziałem tysięcy dzieci.

•            W 1916 roku opublikował zmodyfikowaną Stanfordzką wersję testów Bineta.

Dzięki temu nowemu testowi Terman stworzył podstawy pojęcia ilorazu inteligencji

IQ=wiek umysłowy/wiek życia x 100

Np. Dziecko w wieku 8 lat, którego wyniki w teście ujawniają wiek umysłowy 10 lat, ma iloraz inteligencji 125(10/8x 100=125).

•            Skala ma zastosowanie w psychologii klinicznej, psychiatrii i poradnictwie szkolnym

SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA

Wechsler skonstruował  specjalne testy do pomiaru inteligencji dla dorosłych, dla dzieci w wieku szkolnym i dla dzieci w wieku przedszkolnym.

Skala inteligencji przeznaczona jest dla dzieci od 6 do 16 lat, a dla dzieci w wieku przedszkolnym od 2,5 do 7 lat i 3 miesięcy.

Skala jest szczególnie wartościowa, gdy ta sama osoba ma być testowana w różnym wieku; np. gdy zależy nam na prześledzeniu postępów dziecka w reakcji na różne programy nauczania.

Struktura intelektu wg Joy’a  Paula Guilforda

Wykorzystał analizę czynnikową do zbadania wymagań stawianych przez liczne zadania związane z inteligencją. Jego model struktury intelektu wyszczególnia trzy cechy zadań intelektualnych:

•            TREŚĆ (rodzaj informacji)

5 rodzajów: wzrokowe, słuchowe, symboliczne, semantyczne oraz behawioralne.

•            PRODUKT (forma, w jakiej informacja jest reprezentowana)

6 rodzajów: jednostki, klasy, relacje, systemy, transformacje i implikacje.

•            OPERACJA (rodzaj wykonywanej aktywności umysłowej)

5 rodzajów: ocenianie, myślenie konwergencyjne, myślenie dywergencyjne, pamięć i poznawanie.

Każda kombinacja treść- produkt-operacja reprezentuje oddzielną zdolność umysłową

Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga:

INTELIGENCJA ANALITYCZNA – dostarcza podstawowych umiejętności przetwarzania informacji, które ludzie stosują wobec licznych zadań życiowych.zdefiniowana jest przez komponenty, czy procesy umysłowe, które znajdują się u podłoża myślenia i rozwiązywania problemów.

Trzy typy komponentów:

•            związane z nabywaniem wiedzy, służące uczeniu się nowych faktów.

•             związane z wykonywaniem, służące strategii i technikom rozwiązywania problemów.

•            metapoznawcze, służące selekcjonowaniu strategii i monitorowaniu postępów w dążeniu do celu.

INTELIGENCJA TWÓRCZA – zdolność  ludzi do radzenia sobie z dwoma ekstremami: nowymi oraz rutynowymi problemami.

INTELIGENCJA PRAKTYCZNA („spryt życiowy”) – ujawnia się w radzeniu sobie z codziennymi działaniami. Obejmuje zdolność przystosowania się do nowych i odmiennych kontekstów, selekcjonowania właściwych kontekstów oraz skutecznego kształtowania otoczenia tak, by dobrze pasowało do potrzeb.

Badania wykazały, że ludzie mogą posiadać wysoką inteligencję praktyczną, nie mając wysokiego ilorazu inteligencji.

Warunkowanie klasyczne:

·         Jest to typ uczenia się występujący wtedy, gdy jedno zdarzenie środowiskowe (np.   przerażająca muzyka) skojarzone jest z innym (np. przerażającym obrazem)

·         Iwan Pawłow rosyjski filozof przeprowadzał eksperyment, który dowiódł , że uczenie się może być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców

·         Warunkowanie klasyczne bywa także nazywane warunkowaniem Pawłowskim

·         Odruch jest reakcja niewyuczoną; każdy bodziec, który z  natury wywołuje zachowanie odruchowe, nazywamy bodźcem bezwarunkowym; zachowanie wywołane przez bodziec bezwarunkowy, nazywamy reakcją bezwarunkową

·         Zestawienie, kiedy po bodźcu obojętnym ( takim, który nie ma znaczenia w kontekście odruchu bezwarunkowego)  występuje bodziec bezwarunkowy, nazywamy bodźcem warunkowym, ponieważ jego zdolność wywoływania zachowania, takiego jak reakcja bezwarunkowa, jest uwarunkowana jego skojarzeniem z bodźcem bezwarunkowym; po kilku próbach bodziec warunkowy będzie wywoływał reakcję warunkową

·         Jeśli reakcja warunkowa została uwarunkowana na określony bodziec warunkowy, podobne bodźce również będą mogły wywoływać tę reakcję. Np. jeśli dziecko ugryzie duży pies to najprawdopodobniej będzie reagowało ono strachem nawet na mniejsze psy. Takie automatyczne rozszerzenie reakcji warunkowej na bodźce, które nigdy nie były zestawione z pierwo...