Depresja atypowa - charakterystyka kliniczna.pdf - Psychopatologia - azbirowska

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Luiza Olajossy-Hilkesberger

Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Lublinie

Depresja atypowa

— charakterystyka kliniczna

The clinical picture of atypical depression

STRESZCZENIE

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie charak-

terystyki klinicznej depresji atypowej w ujęciu zdefi-

niowanym przez klasyfikację DSM-IV, która określa

atypowe cechy depresji (dużej depresji lub dystymii),

stosując nazwę „depresja z cechami atypowymi”. De-

finicja ta opiera się na koncepcji depresji atypowej

zaproponowanej przez naukowców z Uniwersytetu

Columbia . Rozpowszechnienie depresji atypowej jest

stosunkowo duże i wynosi 0,7–4% (rozbieżności

wynikają z użycia różnych definicji zaburzenia). De-

presje z cechami atypowymi często pojawiają się

u pacjentów z zaburzeniem afektywnym dwubiegu-

nowym typu II. Depresja z cechami atypowymi róż-

ni się od depresji z cechami melancholii w zakresie

objawów klinicznych. Wydaje się, że podłoże pato-

genetyczne obu podtypów depresji również może

być odmienne. W pracy poddano analizie historycz-

ne ujęcie koncepcji depresji atypowej, a także współ-

czesne spory dotyczące definicji tego zaburzenia

i jego miejsca w klasyfikacjach. Obecność atypowych

cech w przebiegu zespołu depresyjnego jest wska-

zaniem do zastosowania leku z grupy inhibitorów

monoaminooksydazy lub selektywnych inhibitorów

wychwytu zwrotnego serotoniny. Dobre efekty prze-

nosi również zastosowanie psychoterapii poznaw-

czej. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne są sto-

sunkowo mało skuteczne w przypadku depresji

z cechami atypowymi.

ABSTRACT

The aim of the paper is to describe the clinical pic-

ture of atypical depression as defined by DSM-IV.

DSM-IV describes atypical features of depression

(major depression or dysthymia) using the atypical

features specifier. This definition is based on the

concept of atypical depression proposed by Colum-

bia University group. The prevalence of atypical de-

pression is relatively high — from 0.7% to 4% (de-

pending on the definition of the disorder used in

the study). Atypical features occur often in bipolar

II depression. Atypical depression differs from mel-

ancholic depression in clinical picture. The patho-

genesis of the both subtypes of the disorder may

also be different. The paper analizes the historical

concept of the atypical depression as well as the

current debate concerning its status and position in

classification systems. The presence of atypical fea-

tures during the depressive episode is an indication

for treatment with monoamine oxidase inhibitors

or selective serotonin reuptake inhibitors. Cognitive

psychotherapy may also be effective. Tricyclic anti-

depressants are realtively less effective in depres-

sion with atypical features.

key words: atypical depression, diagnostics, therapy

słowa kluczowe: depresja atypowa, diagnostyka,

terapia

Wstęp

Objawy psychopatologiczne charakterystyczne

dla depresji mogą występować w różnych konfigu-

racjach, co powoduje, że obrazy kliniczne zaburze-

nia mogą być różnorodne. Definiowanie i diagnozo-

wanie depresji wymaga więc nie tylko oddzielenia

jej od stanu zdrowia psychicznego i wskazania obja-

wów, które pozwolą ją różnicować z innymi zabu-

rzeniami psychicznymi, ale również rozpoznania

cech wskazujących na konkretny typ lub podtyp kli-

niczny zaburzenia. Ma to duże znaczenie w terapii

spektrum zaburzeń depresyjnych.

Adres do korespondencji: dr med. Luiza Olajossy-Hilkesberger

Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej

ul. Głuska 1, 20–439 Lublin

tel.: (081) 744 09 67, faks: (081) 745 33 92

e-mail: l.hilkesberger@wp.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007; 7 (2): 66–74

www.psychiatria.med.pl

Luiza Olajossy-Hilkesberger, Depresja atypowa — charakterystyka kliniczna

W niniejszym artykule przedstawiono charak-

terystykę kliniczną i przegląd doniesień dotyczących

depresji atypowej w ujęciu zdefiniowanym przez kla-

syfikację DSM-IV ( Diagnostic and Statistical Manual

of Mental Disorders, fourth edition ) i stosowanym

powszechnie w amerykańskiej psychiatrii.

znacznej ciężkości kończyn (paraliż „ołowiany”)

oraz długotrwała nadwrażliwość na odrzucenie

w związkach interpersonalnych. Z badań grupy Uni-

wersytetu Columbia wynika, że depresja atypowa

może stanowić odrębną jednostkę kliniczną, reagu-

jącą selektywnie na terapię przy użyciu inhibitorów

MAO, charakteryzującą się tendencją do rodzinne-

go występowania oraz cechującą się własnymi, od-

rębnymi właściwościami fizjologicznymi (np. reak-

cja nastroju na dekstroamfetaminę, zapis polisom-

nograficzny, test wydzielania tyraminy i lateralizacja

mózgowa) [8].

Depresja atypowa

— rys historyczny pojęcia

Koncepcja depresji atypowej powstała na

przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Początkowo opie-

rała się na doniesieniach związanych z wyodrębnie-

niem grupy pacjentów z objawami depresyjnymi,

którzy reagowali lepiej na leczenie za pomocą inhi-

bitorów monoaminooksydazy (inhibitory MAO),

w przeciwieństwie do leczenia trójpierścieniowymi

lekami przeciwdepresyjnymi (TCA, tricyclic antide-

pressants ) i elektrowstrząsami. Oprócz nietypowej

odpowiedzi na leczenie, grupa pacjentów opisana

przez Westa i Dally’ego [1] charakteryzowała się

obecnością objawów lękowych, uczuciem zmęcze-

nia, brakiem objawów typowych dla depresji endo-

gennej, takich jak wczesne wybudzanie czy poranne

obniżenie nastroju. W dalszych badaniach w tej gru-

pie pacjentów wykazano nie tylko brak odpowiedzi

lub słabszą odpowiedź na TCA i dobrą odpowiedź

na inhibitory MAO, ale również „odwrócenie” typo-

wych objawów depresji endogennej, przejawiające

się skłonnością do nadmiernej senności, objadaniem

się, przyrostem masy ciała. Depresję tego typu wy-

różniał więc brak uznanych za typowe dla depresji

objawów melancholicznych czy endogennych. Opi-

sano specyficzną odpowiedź na inhibitory MAO

w związku ze stylem osobowości wpływającym na

kształtowanie się cech depresji atypowej [2]. Styl ten

wiązał się z występowaniem cech histrionicznych,

dysforii i wrażliwości na odrzucenie, czemu w przy-

padku wystąpienia depresji towarzyszyły reaktyw-

ność nastroju, objadanie się, senność i męczliwość.

W późniejszych latach przeprowadzono wiele badań

psychofarmakologicznych dotyczących specyficznej

odpowiedzi na leczenie w depresji atypowej (np. [3–5]).

Współczesna koncepcja depresji atypowej, opisana

w klasyfikacji DSM-IV [6], opiera się na założeniach

naukowców z Uniwersytetu Columbia , którzy na

początku lat 90. XX wieku zaproponowali ścisłe kry-

teria diagnostyczne dla tego zaburzenia [7]. Według

modelu „kolumbijskiego” depresja atypowa charak-

teryzuje się występowaniem reaktywności nastroju

(kryterium podstawowe), której towarzyszą dwa lub

więcej objawów dodatkowych: zwiększony apetyt

lub wzrost masy ciała, nadmierna senność, uczucie

Kryteria diagnostyczne

Klasyfikacja DSM-IV nie uwzględnia depresji

atypowej jako odrębnej kategorii diagnostycznej

będącej podtypem depresji. Definiuje natomiast ce-

chy atypowe depresji, stosując określenie depresji

z właściwościami atypowymi. Klasyfikacja DSM-IV

wyróżnia i definiuje również inne poza atypowymi

cechy charakteryzujące obraz kliniczny depresji: sto-

pień nasilenia i obecność objawów psychotycznych,

przewlekły charakter, cechy katatoniczne, melancho-

liczne, początek choroby w okresie poporodowym.

Opis specyficznych cech stanowi dodatkowy numer

kodowy. Według DSM-IV zaburzenie dystymiczne lub

epizod depresji występujący w przebiegu dużego za-

burzenia depresyjnego (choroby afektywnej jedno-

biegunowej) lub w przebiegu zaburzenia dwubie-

gunowego (choroby afektywnej dwubiegunowej)

typu I lub II można klasyfikować jako atypowe, jeśli

występuje kryterium A: reaktywność nastroju oraz

2 lub więcej objawów towarzyszących z kryterium B:

1) znamienny przyrost masy ciała lub wzmożony ape-

tyt; 2) nadmierna senność; 3) uczucie ociężałości koń-

czyn (paraliż „ołowiany” — leaden paralysis ); 4) wraż-

liwość na odrzucenie (nieograniczona do epizodów

zaburzeń nastroju), której wynikiem jest upośledze-

nie funkcjonowania społecznego bądź zawodowe-

go. W kryterium C opisano warunki wykluczające

obecność cech melancholii lub katatonii. Najważniej-

sze kryterium dotyczące reaktywności nastroju ozna-

cza wystąpienie jego poprawy w odpowiedzi na po-

zytywne wydarzenia. Cechy atypowe można rozpo-

znać, jeżeli dominują w obrazie klinicznym przez

okres co najmniej ostatnich 2 tygodni w przypadku

epizodu depresyjnego i 2 lat w sytuacji zaburzenia

dystymicznego.

W klasyfikacji ICD-10 ( International Classifica-

tion of Disorders, tenth revision ) [9] nie uwzględ-

niono depresji atypowej ani depresji z cechami aty-

powymi jako kategorii diagnostycznej. W takich przy-

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 2

padkach stosuje się kategorię epizodu depresyjne-

go, zaburzenia dystymicznego lub innego zaburze-

nia depresyjnego.

nie odrębnego „wymiaru atypowego” w depresji, któ-

ry może występować rodzinnie. Kendler i wsp. [13]

przebadali ponad 1000 kobiet, par bliźniąt, w celu

zbadania rodzinnego występowania zaburzeń depre-

syjnych. Autorzy ci nie badali depresji atypowej bez-

pośrednio. Jednak analizy statystyczne zastosowa-

ne do badania 16 objawów depresyjnych wykazały

występowanie 4 podtypów depresyjnych. Jeden

z podtypów oceniono jako zbliżony do depresji aty-

powej; w tej grupie pacjentów wykazano znamien-

nie częstsze występowanie „odwrotnych objawów

wegetatywnych”, czyli nadmiernej senności i wzro-

stu łaknienia. W badaniach bliźniąt wykazano ponad-

to, że cechy atypowe występowały częściej wśród bliź-

niąt monozygotycznych niż u dizygotycznych.

Epidemiologia

Dzięki badaniom epidemiologicznych dotyczą-

cym rozpowszechnienia depresji atypowej uzyskano

różnorodne wyniki. Wykazano, że depresja atypowa

występuje w populacji stosunkowo często, czyli

u 0,7–4% osób [10–13]. Według Angsta i wsp. [10]

częstość dużej depresji z cechami atypowymi wyno-

si 4%. Rozbieżności w wynikach badań są rezulta-

tem stosowania przez badaczy różnych definicji dla

określenia depresji atypowej. Rozpowszechnienie

depresji atypowej w obrębie klinicznej populacji cho-

rych na depresję zgłaszających się na leczenie wyno-

si od 22% [14] do 36% [15]. Z kolei częstość depresji

atypowej wśród osób spełniających kryteria dużej

depresji to 16–25% [11]. Depresja z cechami atypo-

wymi występuje istotnie częściej u pacjentów z roz-

poznaniem zaburzenia afektywnego dwubieguno-

wego niż jednobiegunowego [16–18]. Benazzi [19]

wykazał, że wśród pacjentów z depresją atypową

istotnie częściej stwierdza się występowanie zabu-

rzeń dwubiegunowych w rodzinie. Cechy atypowe

są częstsze w zaburzeniu afektywnym dwubieguno-

wym typu II niż typu I [16]. Najczęstsze objawy aty-

powe występujące w zaburzeniu dwubiegunowym

to hipersomnia i wzrost łaknienia [20]. Cechy atypo-

we, zwłaszcza przyrost masy ciała i nadmierną sen-

ność, wykazują pacjenci cierpiący na depresję sezo-

nową [21]. W większości badań klinicznych dowie-

dziono częstszego występowania cech depresji aty-

powej wśród kobiet niż mężczyzn [19, 22], chociaż

wyniki niektórych prób epidemiologicznych nie po-

twierdzają tych doniesień [11, 12]. Stwierdzono, że

chorzy na depresję z cechami atypowymi nie różnią

się pod względem wykształcenia od innych pacjen-

tów i rzadziej pozostają oni w związkach małżeń-

skich [8, 23]. Horwath i wsp. [12] nie wykazali różnic

etnicznych między pacjentami z depresją z cechami

atypowymi a chorymi na depresję bez takich cech.

Podłoże biologiczne depresji atypowej

W wielu badaniach wykazano, że profil biologicz-

ny chorych na depresję z cechami atypowymi może się

różnić od profilu pacjentów z depresją niewykazują-

cych tych cech. Szczególnie liczne różnice dostrzeżo-

no, porównując depresję atypową z melancholią.

Wyniki badań wskazują na zmniejszenie sekre-

cji kortyzolu po podaniu dezipraminy u pacjentów

z depresją z cechami melancholii [25] w porówna-

niu z grupą kontrolną osób zdrowych. McGinn i wsp.

[26] w badaniu odpowiedzi kortyzolu na deziprami-

nę u pacjentów z depresją z cechami atypowymi

stwierdzili, że sekrecja kortyzolu w tej grupie cho-

rych była znacznie mniej obniżona w porównaniu

z grupą pacjentów z melancholią. Wyniki wspomnia-

nych badań, będące miarą aktywności układu nora-

derenergicznego, wskazują, że u chorych na depre-

sję atypową nie występują zaburzenia tego układu.

Rezultaty badań z zastosowaniem testu hamo-

wania deksametazonem sugerują niedoczynność osi

podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej u cho-

rych na depresję atypową w porównaniu z osobami

zdrowymi [27]. Wyniki wielu prób potwierdzają nad-

czynność tej osi u osób z depresją z cechami melan-

cholii. Według Golda i Chrousosa [28] depresja aty-

powa, charakteryzująca się odrętwieniem, zmęcze-

niem i nadmierną sennością, wiąże się ze zmniejsze-

niem aktywności podstawowego układu reakcji na

stres. Obniżenie stężenia hormonu adrenokortyko-

tropowego, które obserwowano mimo niezaburzo-

nej czynności przysadki i nadnerczy, świadczy o tym,

że u osób z depresją atypową wydzielanie kortykoli-

beryny w podwzgórzu jest zaburzone. Dane te po-

twierdzono również w innych badaniach [29].

Fountoulakis i wsp. [30] badali przy użyciu kom-

puterowej tomografii emisyjnej pojedynczego foto-

Badania rodzin

Podłoże genetyczne może odgrywać znaczącą

rolę w pojawianiu się podatności do wystąpienia

depresji atypowej. Niektórzy autorzy sugerują, że

z genetycznego punktu widzenia depresja atypowa

może stanowić zupełnie odrębny zespół psychopa-

tologiczny [8, 11, 13]. Wyniki wieloośrodkowych

badań populacji bliźniąt [13, 24] potwierdziły istnie-

www.psychiatria.med.pl

Luiza Olajossy-Hilkesberger, Depresja atypowa — charakterystyka kliniczna

nu (SPECT, single photon emission computed tomo-

graphy ) pacjentów z dużą depresją i osoby zdrowe.

Oceniano przepływy w 17 regionach mózgu. Bada-

no poszczególne podtypy depresji według DSM-IV.

U pacjentów z cechami atypowymi stwierdzono

wzrost przepływu przez prawy płat czołowy oraz

obniżony przepływ przez oba płaty potyliczne, na-

tomiast u chorych z melancholią zaobserwowano

obniżony przepływ przez lewy płat czołowy i pod-

wyższony przez prawy płat potyliczny.

Bruder i wsp. [31] w swoim badaniu wykazali

związek między czynnością prawej kory ciemienio-

wo-skroniowej a depresją atypową. W tym obszarze

następuje przetwarzanie naładowanych emocjonal-

nie bodźców ekspresji mimicznej, co udowodniono

w badaniach elektrofizjologicznych i neuroobrazo-

wych. W teście prezentuje się obraz twarzy, której

prawa połowa przedstawia uśmiech, a lewa ma eks-

presję neutralną. Lustrzane odbicie twarzy umiesz-

cza się losowo powyżej lub poniżej, a zadaniem pa-

cjenta jest szybka ocena, która z dwóch przedsta-

wianych twarzy jest bardziej szczęśliwa. Ocenia się

przetwarzanie bodźców zachodzące między innymi

w prawej korze ciemieniowo-skroniowej. U pacjen-

tów z depresją przetwarzanie bodźców emocjonal-

nych jest osłabione w porównaniu z osobami zdro-

wymi. Postawiono hipotezę, że u chorych na depre-

sję atypową występuje przeciwne zjawisko, związa-

ne ze wzmożoną czynnością okolicy ciemieniowo-

-skroniowej. Badacze [31] stwierdzili, że pacjenci

z depresją z cechami atypowymi istotnie częściej niż

osoby zdrowe określali twarze z uśmiechem po le-

wej stronie jako szczęśliwsze. Świadczy to o więk-

szej aktywacji prawej półkuli przy postrzeganiu bodź-

ców naładowanych emocjonalnie. Badania takie pro-

wadzono również wśród pacjentów z depresją z ce-

chami melancholii i nie zaobserwowano większej ak-

tywacji prawej półkuli. Bruder i wsp. [31] sugerują, że

takie cechy depresji atypowej, jak reaktywność emo-

cjonalna i wrażliwość na odrzucenie, mogą się wią-

zać z aktywacją prawej okolicy skroniowo-ciemienio-

wej w trakcie przetwarzania bodźców emocjonalnych.

Co ciekawe, w teście dychotycznego słuchania cho-

rzy na depresję atypową nie różnią się od osób zdro-

wych (wykazują przewagę prawej półkuli); różnią się

natomiast od pacjentów z melancholią, którzy wyka-

zują przewagę lewej półkuli [32].

Fotiou i wsp. [33] oceniali wzrokowe potencja-

ły wywołane u pacjentów z dużą depresją i u zdro-

wych osób z grupy kontrolnej. U badanych ocenia-

no cechy atypowe i melancholiczne. Latencje N80

i P100 były istotnie skrócone u pacjentów z depresją

z cechami atypowymi w porównaniu z grupą kon-

trolną. U osób z depresją z cechami melancholii stwier-

dzono wydłużenie latencji N80 i P100 w porównaniu

z grupą kontrolną i z osobami z depresją atypową.

Wyniki przytoczonych badań wskazują na to,

że depresja z cechami atypowymi różni się podło-

żem biologicznym od depresji z cechami melancho-

lii. Dla zwolenników traktowania depresji z cechami

atypowymi jako niezależnej jednostki chorobowej

wyniki badań nad jej podłożem biologicznym

są wystarczającym dowodem uwiarygodniającym

odrębne miejsce tego zaburzenia w klasyfikacji

DSM-IV [34].

Odrębności kliniczne depresji

z cechami atypowymi

Według grupy badawczej z Uniwersytetu Co-

lumbia [7] warunkiem koniecznym do rozpoznania

depresji atypowej jest obecność reaktywności nastro-

ju. Częstość występowania pozostałych objawów jest

mniejsza. Nadmierne łaknienie stwierdza się u 47%

pacjentów z rozpoznaniem depresji atypowej, hiper-

somnię — u 35%, intensywne uczucie ociężałości

— u 47%, a patologiczną wrażliwość na odrzucenie

— aż u 71% chorych [35]. Kryteria rozpoznawania

cech melancholii stanowią w dużej mierze przeci-

wieństwo właściwości atypowych. Do rozpoznania

melancholii według DSM-IV jest wymagane stwier-

dzenie braku zadowolenia czy satysfakcji i/lub braku

reaktywności nastroju oraz co najmniej 3 spośród

następujących cech: odmienna jakość nastroju, po-

gorszenie nastroju w godzinach porannych, nadmier-

ne poczucie winy, wczesne ranne budzenie, zaha-

mowanie lub pobudzenie, spadek łaknienia bądź

spadek masy ciała. Objawy wegetatywne występu-

jące w melancholii (spadek łaknienia i masy ciała,

pogorszenie nastroju w godzinach porannych, wcze-

sne budzenie się) są przeciwieństwem objawów ob-

serwowanych w depresji atypowej. Dlatego w de-

presji atypowej mówi się o obecności wspomnianych

już „odwróconych objawów wegetatywnych”.

U osób z wyraźnymi „odwróconymi objawami we-

getatywnymi” stwierdza się większą współchorobo-

wość oraz wyższe ryzyko samobójstwa w porówna-

niu z pozostałymi pacjentami z depresją [21]. W de-

presji atypowej nie stwierdza się zazwyczaj nadmier-

nego poczucia winy. Reaktywność nastroju, która jest

konieczna do rozpoznania depresji z cechami atypo-

wymi, można uważać za czynnik wykluczający roz-

poznanie depresji z cechami melancholii [35].

Wykazano, że u pacjentów z cechami depresji

atypowej zaburzenia depresyjne rozpoczynają się

wcześniej [8, 10, 12] i mają bardziej przewlekły prze-

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2007, tom 7, nr 2

bieg niż w przypadku innych grup pacjentów z de-

presją [8, 10].

U osób z dużą depresją z cechami atypowymi

częściej stwierdza się współwystępowanie innych

zaburzeń psychicznych niż u osób nienależących do

tej grupy chorych. Do zaburzeń tych należą: zespół

lęku napadowego [12, 23], fobia społeczna [10, 23],

zaburzenie lękowe uogólnione [10], zaburzenie ob-

sesyjno-kompulsyjne [23], a także somatyzacja lub

hipochondria [12, 14], bulimia [36] i zaburzenie dys-

morficzne [23]. Nadużywanie substancji psychoak-

tywnych, a także zaburzenia osobowości również

stwierdza się częściej u pacjentów z depresją z ce-

chami atypowymi w porównaniu z innymi podtypa-

mi depresji [10–12, 14]. Ustalono, że u osób z de-

presją atypową istotnie częściej występują zaburze-

nia osobowości o typie osobowości unikającej, bor-

derline , a także narcystycznej; nieco rzadziej, ale rów-

nież znamiennie częściej niż w grupie kontrolnej

— zaburzenia o typie osobowości histrionicznej i za-

leżnej [37]. W innym badaniu potwierdzono częst-

sze występowanie zaburzeń osobowości o typie oso-

bowości unikającej oraz zależnej w grupie pacjen-

tów z depresją z cechami atypowymi [21].

Niektórzy autorzy sugerują istnienie zależności

między cechami atypowymi a zaburzeniami lękowy-

mi. Badano, w jakim stopniu wywiad w kierunku

zaburzeń lękowych zwiększa prawdopodobieństwo

wystąpienia poszczególnych cech atypowych [21].

Stwierdzono, że pacjenci z wywiadem fobii społecz-

nej częściej zgłaszali nadmierną senność i uczucie

ciężkości w kończynach, natomiast chorzy z zespo-

łem lęku napadowego w wywiadzie wskazywali na

przyrost masy ciała, uczucie ciężaru w kończynach

i wrażliwość na odrzucenie.

ste odwrócone objawy neurowegetatywne” współ-

występowały w ciągu życia z typowymi symptoma-

mi wegetatywnymi. Ponadto wykazano, że hipersom-

nia często występuje łącznie ze wzrostem apetytu

i masy ciała oraz że pacjenci, u których stwierdza się

te objawy, odpowiadają lepiej na inhibitory MAO niż

na leki trójpierścieniowe [40]. Traktowanie nadmier-

nej senności i wzrostu łaknienia lub masy ciała jako

objawów istotnych w rozpoznawaniu depresji aty-

powej również było przedmiotem krytyki [21]. Par-

ker i wsp. [21] postulują traktowanie hiperfagii i hi-

persomnii raczej jako cech klinicznych depresji aty-

powej, które mogą się pojawiać w przebiegu tego

zaburzenia w ramach radzenia sobie czy „samole-

czenia” lub też mogą stanowić elementy strategii

zmierzającej do przywrócenia homeostazy w związ-

ku z zaburzeniem funkcji serotoninergicznych.

W DSM-IV kryterium niezbędnym do rozpozna-

nia depresji z cechami atypowymi jest reaktywność

nastroju. Wielu badaczy kwestionuje kluczową rolę

tego kryterium [10, 21, 23, 40–42]. Ostatnio Henkel

i wsp. [43] wykazali w badaniu z udziałem 403 pa-

cjentów objętych opieką ambulatoryjną, że reaktyw-

ność nastroju może się również pojawić bez żadnych

innych objawów atypowych i że nie musi być ona

kluczowym objawem depresji atypowej. Angst i wsp.

[10] sugerują usunięcie objawu reaktywności nastroju

jako kluczowego z definicji DSM-IV, ale utrzymanie

wszystkich 5 cech jako równorzędnych w opisie ze-

społu atypowego. Według Parkera i wsp. [44], jeśli

kryterium „reaktywności nastroju” miałoby rzeczywi-

ście kluczowe znaczenie, jego występowanie powin-

no się wiązać z częstszą obecnością każdego z dodat-

kowych objawów. Tymczasem wykazano [14, 21],

że reaktywność nastroju nie wiąże się z większym

prawdopodobieństwem występowania jednego

z objawów z kryterium diagnostycznego B. Autorzy

tych badań wykazali również słabe związki lub brak

wzajemnych powiązań między objawami kliniczny-

mi, charakteryzującymi depresję atypową, co może

kwestionować zasadność uznania tych cech jako

odrębnej jednostki lub zespołu objawów.

Poza nadmiernym łaknieniem i nadmierną sen-

nością, męczliwość wymienia się jako ważny element

depresji atypowej. Thase i wsp. [40] używają pojęcia

depresji anergicznej, którą charakteryzują jako: męcz-

liwość, spowolnienie psychoruchowe i „odwrócone

objawy neurowegetatywne”. Silverstein i wsp. [45]

zaproponowali pojęcie depresji somatycznej, której

cechami są męczliwość, a także zaburzenia apetytu

i snu, mogące polegać na zarówno wzmożonym, jak

i obniżonym łaknieniu, a także na wzmożonej sen-

ności lub bezsenności.

Spory dotyczące kryteriów

klasyfikacyjnych

Koncepcja depresji atypowej opracowana na

Uniwersytecie Columbia w Stanach Zjednoczonych,

która dominuje w ostatnich latach i wywarła decy-

dujący wpływ na definicję depresji z cechami atypo-

wymi zamieszczoną w DSM-IV, często bywa kwestio-

nowana. Pojęcie depresji atypowej było i jest wciąż

żywo dyskutowane.

Wielu autorów stosuje prostszą definicję aty-

powości, opierającą się na występowaniu jedynie

dwóch objawów neurowegetatywnych, jakimi są

wzrost łaknienia i nadmierna senność [11, 13, 21,

38, 39]. Objawy te łatwo obiektywnie ocenić i wie-

lokrotnie badano ich znaczenie w depresji atypowej.

W badaniu Levitana i wsp. [39] wykazano, że „czy-

www.psychiatria.med.pl

Depresja atypowa - charakterystyka kliniczna.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: