D.pdf

DACYT - skała magmowa, wylewna (lub

subwulkaniczna), kwaśna, zaliczana do

porfirów kwarcowych. Stanowi wylewny

odpowiednik tonalitu. Nazwa pochodzi

od starożytnej Dacji (obecnie Rumunia),

gdzie skały te zostały po raz pierwszy stwier-

dzone w Karpatach Południowych. Ma bar-

wę jasnoszarą lub szarą, strukturę porfirową

(pełno- lub częściowokrystaliczną) oraz tek-

sturę masywną (rzadziej porowatą) lub kie-

runkową (fluidalną). Składa się głównie z fe-

nokryształów plagioklazów (oligoklaz, an-

dezyn lub labrador) i nieco rzadziej kwarcu,

a czasami biotytu, piroksenów (augit) i amfi-

boli (hornblenda), tkwiących w cieście skal-

nym zbudowanym - poza powyższymi mi-

nerałami -ze skaleni potasowych (ortoklazu

lub niekiedy sanidynu), trydymitu, magnety-

tu, hematytu, ilmenitu, apatytu i sporadycz-

nie allanitu, kordierytu i granatów Znane są

odmiany, w których ciasto skalne jest złożo-

ne niemal wyłącznie ze szkliwa wulkanicz-

nego. D. tworzą potoki i niewielkie pokrywy

lawowe, a także kopuły i pnie wulkaniczne

oraz żyły (dajki i sille). Rzadziej stanowią

składnik płytko umiejscowionych lakkolitów.

Należą do skał rozpowszechnionych tyl-

ko w niektórych rejonach Ziemi. Są znane

m.in. z USA (Kalifornia, Nevada), Ameryki

Południowej (Andy), wysp Morza Karaib-

skiego, Nowej Zelandii, Rosji (Kamczatka,

Kuryle), Rumunii (Karpaty Południowe,

Siedmiogród/Transylwania), Włoch (Sardy-

nia), Francji (Puy de Dome, Masyw Cen-

tralny) i Wielkiej Brytanii (Szkocja). W Pol-

sce bywają lokalnie spotykane na Dolnym

Śląsku (np. w Górach Kamiennych), w rejo-

nie Krzeszowic k. Krakowa oraz w Karpa-

tach (np. w okolicach Lanckorony i Boch-

ni). Znane są też z Wyżyny Krakowsko-Czę-

stochowskiej (rejon Myszkowa, Mrzygłodu,

Zawiercia, Pilicy i Doliny Będkowskiej) oraz

Danburyt (2,3 x 1,3 cm); Charcas,

San Luis PotosíMeksyk

w obrębie większych intruzji magmowych,

jak i w skałach ich osłony. Nazwa pocho-

dzi od ang. dike = grobla. Odmianą d. jest

m.in. apofiza.

DAMSONIT - gemmologiczna, lokalna

nazwa półprzeświecającej (do nieprzezro-

czystej) odmiany chalcedonu odznacza-

jącej się intensywnym purpurowym, różo-

wym lub fioletowym zabarwieniem (przy-

pominającym barwę ametystu). D.

występuje oraz jest eksploatowany w Ari-

zonie w USA.

DANAIT arsenopiryt kobaltowy.

DANBURYT - minerał z gromady krze-

mianów. • Borokrzemian wapnia, Ca[B 2 Si 2 0 8 ]

• układ krystalograficzny: rombowy • twardość:

7-7,5 • gęstość: 2,97-3,02 • rysa: biała • nazwa

pochodzi od miejscowości Danbury w stanie Con-

necticut (USA), gdzie minerał ten został odkryty

w 1839 r. w zmetamorfizowanych dolomitach.

Tworzy słupkowe kryształy przyjmujące

postać wielościennego słupa, klinowato

zakończonego rombową bipiramidą. Na

ścianach kryształów widoczne jest nieraz

zachodniej Polski (Wielkopolska, Ziemia

Lubuska, Pomorze Zachodnie), gdzie zo-

stały stwierdzone w otworach wiertniczych.

D. znajdują zastosowanie jako kamień dro-

gowy oraz budowlany

DAFNIT - minerał z gromady krzemianów,

zaliczany do grupy -• chlorytów (żelazi-

stych), zasadowy glinokrzemian żelaza i gli-

nu, (Fe 2+ , Al) 6 [(OH) 8 /(Al,Si) 4 O 10 ]. Krystalizuje

w układzie jednoskośnym; tworzy kryszta-

ły płytkowe przypominające czasami wy-

glądem liście (gr. daphnis = laur). Jest mi-

nerałem rzadkim, znanym głównie z Wiel-

kiej Brytanii (Panzance w Kornwalii, Anglia).

W Polsce występuje w druzach pegmaty-

tów granitowych w okolicach Strzegomia

(Dolny Śląski), gdzie tworzy pakiety blaszek

przypominające biotyt (od którego odróż-

nia się dużą kruchością i słabym połyskiem).

DAJKA - niezgodna żyła magmowa (-•

intruzja niezgodna) spotykana zarówno

Dajki (żyły niezgodne)

DATOLIT

106

Danburyt (3,3 x 1,3 cm); Charcas,

San Luis PotosíMeksyk

poprzeczne prążkowanie. Dobrze wy-

kształcone kryształy mają charakter naro-

sły; spotykane są w druzach w formie

szczotek krystalicznych. D. występuje też

w skupieniach zbitych i ziarnistych.

Jest minerałem kruchym, przezroczy-

stym do przeświecającego, o szklistym,

a na powierzchniach przełamu tłustym po-

łysku. Odznacza się nierównym lub musz-

lowym przełamem i zazwyczaj niewyraź-

ną albo bardzo niewyraźną łupliwością;

(niekiedy w ogóle jej nie wykazuje). Naj-

częściej jest bezbarwny; spotykane są rów-

nież kryształy białe, jasnoszare, jasnożółte,

miodowożółte, brunatnożółte, brunatne,

różowawe, brzoskwiniowe lub wyjątkowo

-zielonkawe.

Występuje w utworach wykazujących

bezpośredni bądź pośredni związek z dzia-

łalnością magmową. Jest spotykany w peg-

matytach oraz w utworach pneumatolitycz-

nych. Niekiedy występuje w żyłach krusz-

cowych. Stanowi też składnik niektórych

skał metamorficznych powstałych dzięki

intensywnym procesom metasomatycznym

(grejzeny) lub w warunkach przeobrażeń

kontaktowych (skarny, marmury, dolomity).

Należy do minerałów bardzo rzadkich.

Występuje w USA (Danbury w stanie Con-

necticut oraz Russel w stanie Nowy Jork),

Meksyku (Charcas w San Luis Potosí oraz

w rejonie Baja California), Boliwii, Rosji

(okolice Dalniegorska na Dalekim Wscho-

dzie), Japonii (Obira, Kyusziu), Myanma-

rze (dawniej Birma; Mogok) i na Madaga-

skarze (Maharitra, Sahasonjo). W Europie

d. jest znany głównie ze Szwajcarii (Piz

Vallatscha, Uri i Val Medel, Grisons), Włoch

(dolina Aosty; Monti Cimini, Viterbo) oraz

Czech (Maglovec).

Ma znaczenie naukowe oraz kolekcjo-

nerskie. Największe, doskonale wykształ-

cone kryształy pochodzą z Rosji (bezbarw-

ne, o długości powyżej 20 cm), Japonii

(bezbarwne, o długości ok. 9 cm) oraz Ma-

dagaskaru (żółtobrunatne, o długości ok.

10 cm). Duże, kilkucentymetrowe okazy

znajdowane są również w Meksyku (bez-

barwne, różowe i miodowożółte, o długo-

ści do 8 cm) i Myanmarze (bezbarwne

i żółte). W Szwajcarii bywają spotykane

małe przezroczyste kryształy o barwie ja-

snożółtej. D. często znajduje zastosowanie

jako ceniony kamień jubilerski; nadaje się

mu zazwyczaj szlif fasetkowy, zarówno bry-

lantowy, jak i schodkowy. Do największych

oszlifowanych okazów należy żółty d. po-

chodzący z Myanmaru, o masie 138,6 kr.

Waga przeciętnych kamieni oprawnych

z reguły nie przekracza 10 kr.

DATOLIT - minerał z gromady krzemia-

nów • Zasadowy krzemian wapnia i boru, CaB[OH/

SiO 4 ] • układ krystalograficzny: jednoskośny • twar-

dość: 5-5,5 • gęstość: 2,9-3,0 • rysa: biata • na-

zwa pochodzi od gr. dateomai = dzielić się oraz li-

thos = skata (kamień).

linach oraz pustkach skał głębinowych (hi-

pabisalnych) i wylewnych (np. w bazal-

tach), tworząc druzy i geody. Spotykany jest

też w skałach metamorficznych ukształto-

wanych w warunkach przeobrażeń regio-

nalnych (np. wamfibolitach i serpentynitach)

oraz w kontaktowo zmienionych utworach

wapienno-krzemianowych (głównie w skar-

nach). Współwystępuje z zeolitami, kalcy-

tem i prehnitem.

Należy do minerałów rzadkich. Jest spo-

tykany w Niemczech (Hasłach, Andreas-

berg), Wielkiej Brytanii (Fifeshire w Szko-

cji), Austrii (Tyrol), Norwegii (Arendal),

Szwecji oraz we Włoszech (Alpe di Siusi,

Riso, Serra dei Zanchetti, Tizza). Duże, pra-

widłowo wykształcone kryształy pochodzą

z Tasmanii, Rosji (Dalniegorsk na Dalekim

Wschodzie), Kanady i USA (rejon Jeziora

Górnego w Michigan, Westfield w Massa-

chusetts, Riverside i San Bernardino w Ka-

lifornii i Paterson w New Jersey).

W Polsce d. został stwierdzony w Cie-

szynitach karpackich (rejon Cieszyna, Żyw-

ca i Bielska-Białej).

Ma znaczenie naukowe oraz kolekcjo-

nerskie. Czasami bywa używany jako ka-

mień jubilersko-ozdobny. Ze zbitych, nie-

przezroczystych lub przeświecających od-

mian wykonuje się drobne ozdoby, paciorki

lub obrabia się je w formie kaboszonów.

Kryształy przezroczyste szlifuje się niekie-

dy fasetkowo, prawie wyłącznie w celach

kolekcjonerskich. Większe nagromadzenia

d. czasami bywają wykorzystywane jako

kopalina boru, pierwiastka używanego

m.in. do produkcji półprzewodników, środ-

ków piorących i zielonych rac.

DAVIDSONIT - żółtozielona, przezroczy-

sta odmiana heliodoru, będąca wysoko

cenionym kamieniem szlachetnym. Naz-

wa pochodzi od nazwiska jego odkrywcy

J. Davidsona (1840-1915), amerykańskie-

go chemika i mineraloga.

DELESSYT - minerał z gromady krzemia-

nów, zaliczany do grupy chlorytów (że-

lazistych). • Zasadowy glinokrzemian magnezu

i żelaza, (Mg,Fe 2 +Fe 3+ ) 6 [(OH) 8 /(AI,Si) 4 O 10 ] • układ

krystalograficzny: jednoskośny • twardość: 2-3

• gęstość: 2,73 • rysa: szarozielona, oliwkowozie-

loną • nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego mi-

neraloga A.E. Delessa (1817-1881).

Tworzy skupienia zbite, łuskowe lub

włóknisto-promieniste.

Jest minerałem przeświecającym do nie-

przezroczystego o ziemistym, perłowym

lub jedwabistym połysku. Odznacza się

Datolit (2,5 cm) w skarnie (w tle kwarc);

Dalniegorsk, Daleki Wschód, Rosja

Tworzy kryształy o pokroju słupkowym

i tabliczkowym, odznaczające się zazwy-

czaj dużą ilością ścian. Najczęściej wystę-

puje w formie skupień zbitych, ziarnistych,

włóknistych, promienistych, nerkowatych,

graniastych oraz naskorupień i nalotów. Gra-

niaste skupienia o budowie włóknisto-promie-

nistej noszą nazwę botriolitów (gronowców).

Jest minerałem przezroczystym do prze-

świecającego, o szklistym połysku. Odzna-

cza się przełamem muszlowym i brakiem

łupliwości. Ma barwę białą, szarą, fioleto-

wą, czerwonawą lub oliwkowozieloną;

często bywa bezbarwny.

Występuje zarówno w skałach magmo-

wych, jak i metamorficznych. Powstaje

głównie w wyniku procesów hydrotermal-

nych i powulkanicznych obejmujących róż-

ne zasadowe skały magmowe. Narasta

w formie szczotek krystalicznych w szcze-

107

DENDRYTY

doskonałą łupliwością i nierównym prze-

łamem. Przeważnie ma barwę zielonoczar-

ną, czarną, a czasami zieloną lub oliwko-

wobrunatną.

Bywa spotykany w towarzystwie kalcy-

tu, zeolitów i kwarcu w geodach i migda-

łowcach wśród skał wulkanicznych.

Należy do minerałów bardzo rzadkich,

został stwierdzony m.in. w Niemczech

(Zwickau, Idar-Oberstein).

W Polsce jest znany z Dolnego Śląska,

gdzie stanowi wypełnienia pęcherzy poga-

zowych i szczelin (geody, migdałowce)

w permskich melafirach i porfirach m.in.

w okolicach Lwówka Śląskiego (Pławna,

Płóczki), Wlenia (Bełczyna), Świerzawy (So-

kołowiec, Różana), Kamiennej Góry (Przed-

wojów), Wałbrzycha (Łomnica) i Kłodzka

(Pilcza) na Dolnym Śląsku.

Interesuje naukowców oraz niektórych

kolekcjonerów.

DEMANTOID - minerał z gromady krze-

mianów zaliczany do grupy granatów

(odmiana andradytu). • Krzemian wapnia

¡żelaza, Ca 3 Fe 2 3+ [SiO 4 ] 3 • układ krystalograficzny: re-

gularny • twardość: 6,5-7 • gęstość: 3,83-3,86

(najczęściej 3,84) • rysa: biała • nazwa pochodzi od

flam. demant = diament, nawiązując do podobnego

jak u diamentu, migotliwego blasku (ognia), jakim

odznaczają się oszlifowane fasetkowo d.

Tworzy kryształy o postaci dwunastościa-

nu rombowego lub dwudziestoczterościanu

deltoidowego. Występuje też w formie sku-

pień zbitych, ziarnistych oraz naskorupień.

Jest minerałem kruchym, przezroczy-

stym do półprzezroczystego, o bardzo sil-

nym szklistym lub diamentowym połysku

(niektóre okazy d. odbijają światło silniej

niż diamenty). Intensywny, diamentowy

połysk wykazują w szczególności kamienie,

którym nadano szlif fasetkowy (głównie dia-

mentowy). D. wykazuje ponadto bardzo

wysoką dyspersję, czyli zdolność rozszcze-

piania światła białego na jego barwne skład-

niki. Jest ona zbliżona do diamentu lub

często nawet wyższa. D. odznacza się

muszlowym przełamem i brakiem łupliwo-

ści. Ma najczęściej barwę zieloną, ciem-

nozieloną, szmaragdowozieloną, a niekie-

dy jasnozieloną lub żółtozieloną. Barwa d.

pochodzi od domieszek chromu. D. czę-

sto zawiera włókniste wrostki i skupienia

azbestu amfibolowego (tremolitowego)

przypominające końskie ogony.

Występuje zazwyczaj w skałach meta-

morficznych, powstałych dzięki przeobra-

żeniu wcześniejszych ultrazasadowych skał

magmowych (najczęściej w serpentynitach

i skałach chlorytowych). Niekiedy jest też

spotykany w niektórych skałach węgla-

nowo-krzemionkowych, ukształtowanych

w warunkach metamorfizmu kontaktowe-

go (głównie w skarnach). Stanowi również

składnik wielu osadów aluwialnych (pia-

sków i żwirów), w których może tworzyć

koncentracje o znaczeniu złożowym.

Należy do minerałów bardzo rzadkich.

Najpiękniejsze okazy pochodzą ze środko-

wego Uralu w Rosji, gdzie d. występuje

w dużych ilościach w złotonośnych alu-

wiach w okolicach miejscowości Niżnij

Tagił. W skałach macierzystych został

stwierdzony w rejonie Systerska (Ural).

Pięknie wykształcone, jabłkowozielone

kryształy d. znane są również z wielu dolin

alpejskich we Włoszech, głównie z Val

Malenco oraz Val d'Aosta. Ładne okazy

spotykane są też w Kongu (dawniej Zair),

Tanzanii, Kenii, Korei, USA (Arizona) oraz

Niemczech (Saksonia), Słowacji (Dobśina)

i Szwajcarii.

W Polsce d. został znaleziony w skałach

metamorficznych w Kowarach (Sudety),

gdzie towarzyszy złożu kruszców żelaza.

D. jest minerałem bardzo cenionym

przez kolekcjonerów. Stanowi też poszu-

kiwany kamień jubilerski. Był już znany

i wysoko ceniony w starożytności; pod-

czas prac wykopaliskowych prowadzonych

w Iranie znaleziono d. oprawione w złoto

oraz platynę. Najcenniejsze okazy pocho-

dzą z Uralu w Rosji; z powodu charaktery-

stycznej, podobnej do szmaragdu barwy

nazywane są tam niekiedy szmaragdami

uralskimi. Kryształy o wysokiej jakości ju-

bilerskiej pochodzą też z Konga (zielone)

oraz w mniejszym stopniu z Korei. D. czę-

sto nadaje się szlif brylantowy. Dobrze oszli-

fowane, czyste odmiany d. wykazują ogień

(tęczową grę światła) porównywalny z og-

niem diamentów, co sprawia, iż bywają nie-

kiedy stosowane jako ich imitacja. Najwięk-

sze oszlifowane kryształy d. mają masę osią-

gającą 10 kr.

DENDRYTY -charakterystyczne skupienia

minerałów przyjmujące formę delikatnych,

rozgałęziających się nalotów przypomina-

jących rośliny: trawy, mchy, paprocie, drze-

wa itp. (gr. dendrou = drzewo ), a niekiedy

też różne wzory geometryczne. D. są two-

rzone najczęściej przez ciemno zabarwio-

Demantoid (5x4 cm); Niżnij Tagił, Ural, Rosja

Dendryty manganowe na aplicie

(4x5 cm), Graniczna,

masyw Strzegom-Sobótka,

Przedgórze Sudeckie, Dolny Śląsk

DEPOZYCJA

108

ne tlenki i wodorotlenki żelaza (d. żelaziste)

oraz manganu (d. manganowe), reprezen-

towane głównie przez: goethyt, limonit, psy-

lomelan i piroluzyt. Mają charakter infiltra-

cyjny; najczęściej powstają na ścianach spę-

kań i szczelin w wyniku wytrącania się

związków żelaza i manganu z krążących w ob-

rębie skał roztworów wodnych. Szczególnie

dobrze są widoczne na powierzchniach skał

jasnych i zarazem drobnoziarnistych, takich

jak: wapienie, dolomity, margle, marmury,

magnezyty, aplity, aplogranity i in. W prze-

szłości d. były powszechnie uważane za ska-

mieniałości roślin. Szczególnie piękne d. są

znane z Solnhofen w Bawarii (Niemcy).

Dendryty manganowe na wapieniu

(7x5 cm); Solnhofen, Bawaria,

Niemcy

Dendryty żelaziste (limonitowe)

na wapieniu (6x7 cm); Solnhofen,

Bawaria, Niemcy

Dendryty manganowe na aplicie (12 x 6);

Graniczna, masyw Strzegom-Sobótka,

Przedgórze Sudeckie, Dolny Śląsk

Dendryty manganowo-żelaziste

(9x9 cm); Brudzowice k. Siewierza,

Wyżyna Śląska

(5,7x5,2 cm)

(5,5 x 4 cm)

Dendryty piroluzytu na magnezycie

(3x2 cm); Nasławice k. Sobótki,

Dolny Śląsk

Dendryty pirytu na łupku ilastym

(9 cm); rdzeń wiertniczy z okolic

Zawiercia, Wyżyna Śląsko-Krakowska

Dendryty manganowo-

(7x5 cm)

dząca do tworzenia się w nim krystalitów,

mikrolitów oraz sferolitów. Procesowi

temu często towarzyszy „odparowywanie"

wody zawartej w szkliwie. D. powoduje

wyzwalanie się nierównych naprężeń, co

po dłuższym czasie prowadzi do pękania

i rozpadania się szkliwa.

DlABAZ (DOLERYT) - skała magmowa,

głębinowa (hipabisalna, subwulkaniczna)

lub wulkaniczna, zasadowa, odpowiadają-

ca składem mineralnym i chemicznym

gabrom oraz bazaltom. Nazwa pocho-

dzi od gr. diabasis = zmiana, przejście. Ma

barwę ciemnoszarą, szarozieloną lub nie-

mal czarną; odznacza się przeważnie struk-

turą pełno- i jawnokrystaliczną (drobno- lub

średnioziarnistą, porfirowatą, ofitową) oraz

teksturą masywną (rzadziej pęcherzykowa-

tą lub miarolityczną) i bezładną (niekiedy

kierunkową). Składa się głównie z pirokse-

nu (przeważnie augitu) i plagioklazu (labra-

dor-bytownit) oraz rzadziej oliwinu. Pod-

rzędnie może zawierać: magnetyt, ilmenit,

apatyt, a czasami także analcym, kwarc, al-

bit, biotyt, hornblendę, enstatyt, hipersten,

piryt, pirotyn i chalkopiryt. Niektóre odmia-

ny wylewne wykazują obecność szkliwa

wulkanicznego. Część d. zawiera też chlo-

ryt, epidot i kalcyt. D. występują najczęściej

w formie żył (dajek i silli) oraz tworzą brzeż-

ne strefy intruzji gabrowych; bywają też spo-

tykane w wewnętrznych (dolnych) partiach

grubych potoków i pokryw lawowych; czę-

sto towarzyszą lamprofirom.

-żelaziste na wapieniu;

Solnhofen, Bawaria, Niemcy

DEPOZYCJA - odkładanie się transportowa-

nego materiału podczas sedymentacji.

DESMIN stilbit.

DEWITRYFIKACJA (ODSZKLENIE) - rekry-

stalizacja -> szkliwa wulkanicznego prowa-

109

DIAMENT

Należą do skał bardzo pospolitych; więk-

sze ich wystąpienia znane są m.in. z Połu-

dniowej Afryki (formacja Karroo), Australii

(Tasmania), Kanady (Nipissing), USA (Sili

Palisades w New Jersey; rejon Dillsburga,

Pensylwania), a także Wielkiej Brytanii

(Szkocja), Niemiec (góry Harz), Czech (Ma-

syw Czeski). W Polsce występują w rejo-

nie Krzeszowic k. Krakowa (Niedźwiedzia

Córa), Górach Świętokrzyskich oraz Sude-

tach (np. Słupiec i Bożków w rejonie No-

wej Rudy, Wojcieszów w Córach Kaczaw-

skich, okolice Głuchołaz w Górach Opaw-

skich, a także Góry Sowie, Góry Złote

i Masyw Śnieżnika) i na Przedgórzu Sudec-

kim (rejon góry Ślęży). Wyjątkowo duże

ciała d. o miąższości dochodzącej do ok.

150 m znane są z krystalicznego podłoża

Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (z re-

jonu Myszkowa, Mrzygłodu, a także Zawier-

cia). Stwierdzono je też w wielu otworach

wiertniczych w zachodniej oraz północno-

wschodniej Polsce. D. są lokalnie wykorzy-

stywane jako kamień budowlany lub dro-

gowy. Niekiedy stanowią źródło otrzymywa-

nia miedzi.

tamorfizmu) łupki mikowe z granatem

i staurolitem mogą przechodzić m.in.

w łupki chlorytowo-serycytowe. Charakter

d. mogą mieć także niektóre fyllonity po-

wstające wskutek przeobrażenia wcześniej-

szych gnejsów bądź łupków łyszczyko-

wych.

DIAGENEZA (PROCESY DlAGENETYCZ-

NE) - ogół procesów prowadzących do

chemicznego, fizycznego i niekiedy mine-

ralnego przeobrażenia zdeponowanego

osadu. D. zachodzi w warunkach niskich

temperatur i ciśnień, w okresie od sedy-

mentacji aż do zakończenia lityfikacji (z wy-

łączeniem epigenezy, metamorfizmu oraz

wietrzenia). Do najważniejszych procesów

diagenetycznych należą: kompakcja,

cementacja, lityfikacja, rekrystaliza-

cja, a także metasomatoza (np. dolomi-

tyzacja, silifikacja). Podczas d. zachodzą

ponadto procesy fosylizacji (łac. fossilis =

kopalny) prowadzące do zachowania

szczątków organicznych w osadach; two-

rzą się także konkrecje oraz sekrecje.

Powyżej 200°C d. kończy się i rozpoczyna

metamorfizm (-• anchimetamorfizm).

DIAGOLIT -> rodochrozyt.

DIALLAG - magnezowa odmiana -> augi-

tu, o składzie chemicznym pośrednim mię-

dzy augitem i -• diopsydem. Odznacza się

zieloną, ciemnozieloną, zielonoszarą lub

rzadziej brunatną barwą oraz szklistym (na

ścianach kryształów) bądź perłowym (na

powierzchniach łupliwości) połyskiem. Ce-

chą charakterystyczną d. jest jego bardzo

gęsta, doskonała podzielność (łupliwość),

-chlorytowy; góry Atlas, Algieria

ukośna względem typowej dla piroksenów,

dwukierunkowej łupliwości (krzyżującej się

pod kątem zbliżonym do prostego). D. na-

leży do głównych składników wielu zasa-

dowych oraz niektórych obojętnych (po-

średnich) skał magmowych. Szczególnie

często bywa spotykany w gabrach, bazal-

tach i diabazach, a także diorytach i ande-

zytach. Najczęściej tworzy kryształy wro-

słe. W Polsce występuje w gabrach na Dol-

nym Śląsku (m.in. w rejonach: Woliborza

k. Kłodzka, Nowej Rudy, Bystrzycy Górnej

k. Zagórza Śląskiego, Braszowic k. Ząbko-

wic Śląskich i Sobótki) oraz w północno-

zachodniej Polsce, w rejonie Suwałk (gdzie

został stwierdzony w otworach wiertni-

czych). Znany jest też z wielu bazaltów dol-

nośląskich oraz diabazów występujących -

poza Dolnym Śląskiem - również w pod-

łożu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej,

m.in. w rejonie Zawiercia, Myszkowa,

Mrzygłodu oraz Krzeszowic. D. ma znacze-

nie naukowe oraz stanowi poszukiwany

i ceniony kamień kolekcjonerski. Bardzo

duże kryształy d., o długości dochodzącej

do kilkunastu centymetrów, są spotykane

w gabrach występujących na stokach Ślę-

ży k. Sobótki, a także w rejonie Braszowic

i Nowej Rudy. D. ślężańskie są silnie zmie-

nione w amfibole, które często tworzą po

nich pseudomorfozy.

DIALOGIT -> rodochrozyt.

DIAMENT - minerał z gromady pierwiast-

ków rodzimych. • Węgiel (Carbo), C • układ kry-

stalograficzny: regularny • twardość: 10 • gęstość:

3,47-3,56 (najczęściej: 3,52) • rysa: biata • nazwa

Diabaz (5x4 cm); Thale, góry Harz;

Niemcy

DIAFTOREZA -> metamorfizm retrogre-

sywny.

DIAFTORYT - skała metamorficzna stano-

wiąca produkt diaftorezy (-• metamorfizm

retrogresywny). Tworzy się wskutek prze-

obrażenia innych (silniej zmetamorfizowa-

nych) skał metamorficznych. D. są repre-

zentowane m.in. przez łupki chlorytowe,

biotytowo-chlorytowe oraz biotytowe, po-

wstające kosztem wcześniejszych łupków

amfibolowych i amfibolitów. Amfibole w tych

skałach przeobrażają się bowiem w biotyt,

aten z kolei przechodzi (często niecałkowi-

cie) w chloryt. Podobnym procesom ule-

gają też czasami granaty. Wiele minerałów

w wyniku d. jest zastępowanych przez

serycyt (np. staurolit, dysten, andaluzyt,

granat i kordieryt), dzięki czemu wcześ-

niejsze (reprezentujące wyższy stopień me-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: