Edukacja ekologiczna – cele, metody, formy, rola nauczyciela.
Cele edukacji ekologicznej powinny obejmować :- przekazanie dzieciom podstawowych wiadomości o ekosystemach, obiektach i zjawiskach przyrodniczych występujących w najbliższej okolicy,- dostarczanie dzieciom wiadomości na temat przyczyn zanieczyszczania wody, powietrza, gleby i lasów oraz sposobów zapobiegania tym zanieczyszczeniom,- pogłębianie wiadomości na temat roślin i zwierząt żyjących na Ziemi,- stwarzanie okazji do bezpośrednich kontaktów z przyrodą i obserwacji zjawisk przyrodniczych,- rozwijanie umiejętności dostrzegania piękna przyrody,- kształtowanie przyjaznego stosunku do roślin i zwierząt,- kształtowanie podstawowych zasad ochrony przyrody,- rozwijanie umiejętności racjonalnego korzystania z odnawialnych i nieodnawialnychzasobów przyrody,- kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego,- zrozumienie zależności pomiędzy stanem naturalnego środowiska a zdrowiem i samopoczuciem własnym i innych ludzi obecnie oraz w przyszłości,- rozwijanie zdolności właściwego reagowania na niszczenie środowiska przez rówieśników i dorosłych,- rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie przyrody. O skuteczności pracy dydaktycznej nauczycieli w edukacji dzieci w dużym stopniu decydują formy organizacyjne. Dobór form edukacji ekologicznej w przedszkolu zależy od wielu czynników np. liczby dzieci, wyposażenia placówki, czasu i miejsca uczenia się. Do podstawowych form stosowanych w przedszkolu można zaliczyć :- wycieczki i spacery do różnych ekosystemów, instytucji, zakładów pracy, muzeów itp.,- prace praktyczne na rzecz ochrony i kształtowania środowiska,- udział w akcjach związanych z ochroną naturalnego środowiska człowieka,- konkursy i uroczystości o tematyce ekologicznej,- propagowanie idei ochrony i kształtowania środowiska człowieka,- odbiór audycji radiowych, telewizyjnych, przeglądanie czasopism, albumów przyrodniczych oraz innych źródeł wiedzy o stanie i pięknie środowiska przyrodniczego oraz jego ochronie i kształtowaniu. Równie ważny, w edukacji ekologicznej dzieci, jest dobór stosowanych metod. Istotne jest, by były to metody wynikające z koncepcji wielostronnego kształcenia. Istnieją, jak podaje K. Żuchelkowska, cztery grupy takich metod:1. metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym,2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej, związanej z rozwiązywaniem problemów,3. metody waloryzacyjne (eksponujące) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej,4. metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno - technicznej.Według K. Żuchelkowskiej w edukacji ekologicznej przedszkolaków mają zastosowanie następujące metody :a) w grupie metod asymilacji wiedzy- pogadanka - rozmowa nauczyciela z dziećmi polegająca na tym, że nauczyciel zadając pytania przewiduje odpowiedzi dzieci,- praca z książką - omawianie ilustracji zawartych w książce;b) w grupie metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy- metoda problemowa - rozwiązywanie problemów ekologicznych w ciągłej interakcji między nauczycielem a dziećmi, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,- metoda sytuacyjna - wprowadzenie dzieci w konkretną sytuację, dzieci muszą ją zrozumieć i podjąć decyzje związane z jej rozwiązaniem oraz przewidzieć skutki tych decyzji, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,- burza mózgów - rozwiązywanie określonego zadania lub problemu zespołowo, dzieci podają jak najwięcej pomysłów, z których wybiera się najlepszy, stosowana z dziećmi 5-, 6-letnimi,- gry dydaktyczne - wykorzystywane na zajęciach i podczas samodzielnego działania dzieci, występuje w nich element zabawowy,c) w grupie metod waloryzacyjnych ( eksponujących ) - metody impresyjne - polegają one na uczestniczeniu dzieci w eksponowanych wartościach związanych z ochroną i kształtowaniem naturalnego środowiska,- metody ekspresyjne - polegają one na wyrażaniu własnych przeżyć, doznań, uczuć w konkretnej działalności na rzecz środowiska a także w twórczości plastycznej, konstrukcyjnej i słownej,
d) w grupie metod praktycznych - eksperyment - prowadzony przez dzieci w warunkach naturalnych lub w kąciku przyrody.Natomiast M. Studzińska podaje nieco inny podział metod. Za szczególnie przydatne w przedszkolu uważa :1) metody kierowania samodzielną pracą dzieci tj. a) obserwacja,b) praca w ogrodzie przedszkolnym i kąciku przyrody,c) praca z książką, d) zajęcia plastyczne, 2) metody poszukujące tj.a) rozmowa,b) pogadanka heurystyczna,3) metody podające tj.a) opowiadanie i opis,b) czytanie. Dobór określonych metod zależy od treści przekazywanych dzieciom. W celu uatrakcyjnienia zajęć często łączy się dwie lub trzy metody na jednym zajęciu. W procesie edukacji ekologicznej ważnym czynnikiem są środki dydaktyczne. Pełnią one wiele funkcji. Służą zdobywaniu wiadomości i wyrabianiu właściwych postaw wobec przyrody i kształtowania środowiska. W przedszkolu można wykorzystać następujące środki dydaktyczne:- okazy naturalne,- środki wizualne: filmy, fotografie, ilustracje, obrazy, reprodukcje obrazów, rysunki,- środki słuchowe: audycje radiowe, piosenki, wiersze, opowiadania, inscenizacje i inne teksty literackie, odgłosy zwierząt, ptaków,- środki manipulacyjne: karty, domino, gry planszowe, loteryjki itp.,- środki i urządzenia techniczne: lupa, mikroskop, akwaria, terraria, różne naczynia i sprzęt do obserwacji. Oprócz wymienionych czynników wpływających na proces budzenia świadomości ekologicznej istotną rolę odgrywa nauczyciel. To właśnie on uczy dzieci żyć w zgodzie z przyrodą, racjonalnie korzystać z jej dóbr, chronić przed dewastacją i zanieczyszczeniami. Zainteresowania nauczyciela i jego stosunek do przyrody udzielają się dzieciom. Nauczyciel powinien stale pogłębiać własny stan wiedzy przyrodniczej, dostrzegać uroki przyrody. Powinien uwrażliwić dzieci na piękno przyrody oraz na negatywną i niszczycielską działalność człowieka. Wszyscy powinniśmy pamiętać, że świat, w którym żyjemy zasługuje na lepsze traktowanie.
jot_em18