Instytucjonalne formy pomocy wychowawczej
Wykład 1, 12.10.2010r
Instytucje wychowawcze – w świadomy i celowy sposób prowadzą proces wychowawczy (proces kształtowania osobowości)
Polska szkoła do roku 1990 prowadziła kształcenie encyklopedyczne – dużo zaszufladkowanej, nieoperacyjnej wiedzy. Powstał więc pomysł nauczania zintegrowanego i nauczanie blokowe. Niestety nie udało się wprowadzić nowych treści gdyż jest za mało czasu, dzieci nie myślą na zawołanie, a szkoła nie umie uczyć. W konsekwencji dziecko nie nadąża za programem. Jeśli rodzice nie mają czasu żeby mu pomóc lub pieniędzy na korepetycje, dziecko opuszcza się w nauce i zaczyna wagarować. Szkoła zamknięta jest dla dzieci.
Środowiskiem niesprzyjającym wychowawczo są też media. Do 1988 roku media nie były komercyjne, miały pokazywać treści poprawne wychowawczo. Teraz media burzą cały zamysł wychowawczy. Jest w nich zbyt dużo negatywnych treści, które dzieci mogą przejmować z oglądanych programów (przemoc, erotyka).
Jesteśmy w okresie kryzysu wychowawczego, dlatego konieczne są inne instytucje opiekuńczo wychowawcze, które powinny uzupełniać (nie zastępować) ważne środowiska wychowawcze (rodzina, szkoła).
Świetlica Wspierająco – Integracyjna PLUS (Pomagając Ludziom Unikasz Samotności)
Jest elementem profilaktycznego programu „Szkoła, Rodzina, Środowisko”. Program miał świetlicę matkę i świetlice – córki, których siedzibami były szkoły. W ciągu tygodnia przez świetlicę przewija się ok. 5000 dzieci. Świetlice mają zapewnić pomoc materialną (główne posiłek), są dobrowolne, zapewniają odmienność (zajęcia mają być inne niż w szkole). Dziecko samo wybiera na jakie zajęcia chce chodzić. Nauczyciele muszą być pasjonatami, są finansowani przez państwo. Personel świetlicy: dwóch psychologów, dwóch pedagogów, pracownik socjalny. Świetlice zapewniają dzieciom wypoczynek letni i zimowy. Główną metodą pracy z dziećmi jest praca grupowa.
SOS przedmiotowe – zdolniejsze dzieci pomagają słabszym.
Wykład 2, 19.10.2010r
Najważniejszą instytucją w życiu dziecka jest szkoła.
Szkoła – najważniejsza instytucja w życiu dziecka pełniąca rolę wychowawczą. Pełni 3 funkcje: dydaktyczną, opiekuńczo – wychowawczą, społeczną (kształci dla społeczeństwa, kształtuje postawy prospołeczne). Instytucje wewnątrzszkolne: świetlica, pedagog.
ŚWIETLICA SZKOLNA (A.A. WIECH) Jej funkcjonowanie wiąże się z prowadzeniem zajęć pozalekcyjnych. Pierwszą instytucją, która zaczęła organizować pracę świetlic było Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (TPD) w Krakowie, finansowane z datków społecznych. Po II wojnie światowej rząd nałożył obowiązek organizowania świetlic szkolnych dla dzieci rodziców pracujących.
Robotnicze TPD (1919r) + Chłopskie TPD = TPD (po 1949 roku)
RODZAJE ŚWIETLIC:
• Świetlice z dożywianiem
• Świetlice rekreacyjno – wypoczynkowe - nastawione na zajęcie czasu wolnego
• Świetlice terapeutyczne - kompensacyjne
• Świetlice dworcowe – zatrudniały profesjonalny personel, przeznaczone dla dzieci oczekujących na pociąg dowożący je z i do szkoły.
• Świetlice blokowe - Rozpadły się po roku 1989 roku, w momencie upadku socjalizmu.
Obecne świetlice w szkołach powinny być przeznaczone dla dzieci klas 1-4, jest obowiązek zapewnienia im opieki od godziny 7 do 17. Dla młodzieży starszej tworzy się kluby na terenie szkoły.
ZASADY PRACY ŚWIETLICOWEJ. Zasada – ogólna dyrektywa postępowania, która nie uwzględnia czasu, miejsca i osoby.
• Zasada akceptacji dziecka takim jakie ono jest
• Zasada podmiotowości – potrzeby dziecka są istotne
• Zasada indywidualizacji
• Zasada aktywności – zajęcia proponowane w świetlicy muszą wywoływać aktywność dziecka, ma ono być aktywnym uczestnikiem zajęć. Aktywność powoduje samorozwój.
• Zasada odmienności – zajęcia w świetlicy muszą być inne niż zajęcia w klasie szkolnej
• Zasada dobrowolności
METODY PRACY ŚWIETLICOWEJ: Praktycznego działania, Oglądowo – pokazowe, Oparte na słowie.
FUNKCJE ŚWIETLICY
• Opiekuńcza – bezpieczeństwo, zapewnienie posiłku, właściwego miejsca do odrobienia lekcji, pomoc dziecku
• Wychowawcza – organizacja wypoczynku (rekreacja), twórczość, tworzenie warunków do rozwoju dziecka (kreacja)
• Społeczna
Zajęcia organizowane w świetlicy szkolnej: sportowe, artystyczne, majsterkowanie, dydaktyczne (metodami nie dydaktycznymi). Kultywowanie tradycji świetlicy: nazwa świetlicy, nazwa grupy, zawołanie, emblemat, imieniny, urodziny świetlicy.
Wykład 3, 2.11.2010r
POLICYJNA IZBA DZIECKA JAKO PLACÓWKA OPIEKUŃCZO RESOCJALIZACYJNA.
POLICYJNA IZBA DZIECKA – należy do instytucjonalnych form opieki całkowitej o charakterze resocjalizacyjnym. Powstały jako instytucje zatrzymań dzieci włóczących się, żebrzących, uprawiających nierząd, zagrożonych patologiami. Miały izolować dzieci od dorosłych, jednak nie przypisano im żadnych zadań. Przetrzymywano w nich dzieci do momentu odnalezienia rodziców lub opiekunów prawnych.
17 IV 1946r – pierwszy rozkaz określający zasady funkcjonowania instytucji izb zatrzymań.
1948r – w miastach wojewódzkich powołano do życia IZBY ZATRZYMAŃ DLA NIELETNICH z określoną wykładnią prawną. Każda izba miała obsługiwać teren danego województwa. Miały pełnić funkcję zastępczych aresztów, zapobiegać wykolejeniu społecznemu. Miały tam być kierowane dzieci w wieku od 3 do 18 lat. Przyczyną skierowania dziecka było włóczęgostwo, żebractwo, nierząd, zagrożenie patologią. Osoby które popełniły przestępstwo mogły znaleźć się w izbie tylko jeśli nie ukończyły 17 r.ż.
1958r – zlikwidowano izby zatrzymań dla nieletnich, powołano MILICYJNE IZBY DZIECKA (MID). Początkowo były przeznaczone dla dzieci od 3 do 18 lat. Zatrzymane dzieci mogły tam przebywać 12 dni lub 48 godzin (podejrzane o popełnienie czyny karalnego). Przypisano im obowiązek realizacji funkcji wychowawczej. Głównym zadaniem było szukanie przyczyny niedostosowania. Nakazano realizację zadań resocjalizacyjnych/profilaktycznych po opuszczeniu izby przez zatrzymanego.
1967r – rozkazem komendanta głównego milicji obywatelskiej znowelizowano podstawy funkcjonowania MID. Założono, ze MID mają zapewnić doraźna opiekę, właściwe warunki wychowawcze, ustalić przyczyny moralnego zagrożenia, rozwijać działalność profilaktyczno-wychowawczą.
26 X 1982r – w Polsce przyjęta została ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (UPN).
1990r – likwidacja MID (likwidacja MO), powołanie Państwowej Policji.
Pojawienie się POLICYJNYCH IZB DZIECKA. Podstawy funkcjonowania PID: UPN, rozporządzenie MSWiA w sprawie szczegółowych zasad pobytu nieletnich w PID z 21 sty 2002r, zarządzenia i rozkazy komendanta głównego policji w sprawie PID. PID stanowią komórkę organizacyjną wydziału prewencji komendy wojewódzkiej, miejskiej lub powiatowej. Szczegółowe zasady pobytu dzieci w placówce określa zawsze MSWiA w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości. W Polsce obecnie funkcjonuje 31 izb dziecka.
PODSTAWOWE ZADANIA PID:
ü Ustalenie tożsamości zatrzymanego
ü Zebranie określonych informacji nt. sytuacji rodzinnej zatrzymanego
ü Obserwacja pedagogiczna zatrzymanego w czasie jego pobytu w izbie
INNE KONIECZNE ZADANIA IZBY:
o Zapewnienie nieletnim całodobowej opieki i właściwych warunków wychowawczych
o Zaopatrzenie zatrzymanych w całodzienne wyżywienie, napoje, czystą bieliznę pościelową, osobistą, odpowiednie ubranie, środki higieniczne.
o Uniemożliwienie zatrzymanym samowolnego oddalenia się od placówki
o Ustalenie przyczyn zagrożenia demoralizacją społeczną
o Poinformowanie o prawach zatrzymanego, przyczynie zatrzymania oraz możliwości złożenia zażalenia na zatrzymanie lub zatrzymującego
o Powiadomienie natychmiastowe rodziców, ośrodka, opiekunów nieletniego o zatrzymaniu
o Powiadomienie w ciągu 24 godzin sądu rodzinnego o zatrzymaniu dziecka
o Zapewnienie opieki medycznej każdemu zatrzymanemu dziecku.
JAK POWINNA WYGLĄDAĆ PID:
ü pomieszczenie dyżurnego a w nim: telefon, sygnalizacja świetlno-dźwiękowa, kartoteki,
ü pomieszczenie do przyjmowania nieletnich (powinien oddziaływać pozytywnie aby stworzyć sytuację żeby dziecko zaczęło wierzyć, że tu mu pomogą, zapewniać intymność)
ü pokoje dla nieletnich (oddzielny dla dziewcząt i chłopców, mają być ubogo wyposażone: prycza/tapczan/materac, stół, krzesła [przytwierdzone do podłogi na stałe], włączniki światła na zewnątrz, przy każdym łóżku dzwonek alarmowo-przyzywowy)
ü izolatka (malutki, okratowany pokój dla tych, którzy są zagrożeniem dla innych osób)
ü pomieszczenie przystosowane do udzielania pomocy lekarskiej
ü świetlica
ü pomieszczenie do przyrządzania posiłków [nie kuchnia]
ü skład pościeli i bielizny
ü magazyn na osobistą odzież zabieraną nieletnim na czas pobytu
ü pokój wizyt
ü pokój na dokumentację
ü powinien być spacerniak (nadający się do użytku)
We wszystkich pomieszczeniach PID, w których przebywają nieletni a także na placu spacerowym i na zewnątrz budynku muszą być zainstalowane urządzenia do prowadzenia monitoringu wizyjnego. Pomieszczenia muszą być także wyposażone w sygnalizację alarmową dźwiękowo-świetlną. W pokojach muszą znajdować się przyciski do wzywania obsługi izby. Wszystkie wyjścia muszą być zabezpieczone stalową kratą oraz drzwiami o silnej konstrukcji zamykanymi na dwie zasuwy z zamkiem podklamkowym i wizjerem na wysokości 1,50 m. Okna nie mogą się otwierać a tylko uchylać, są okratowane.
POLICYJNA IZBA DZIECKA PEŁNI FUNKCJE:
Opiekuńczo – wychowawczą
Profilaktyczno – resocjalizacyjna
Diagnostyczno - selekcyjna
RESOCJALIZACJA (Czapów) – swoista odmiana socjalizacji, czyli procesu przyswajania różnorakich wzorów kulturowych i wartości społecznych docierających w stopniu i zakresie wyznaczonym dynamiką i poziomem jego rozwoju oraz charakterem otoczenia, w którym tkwi ów człowiek. Swoistość resocjalizacji polega na tym, że przedmiotem oddziaływań jest człowiek mniej lub więcej zsocjalizowany, ale rezultaty uprzedniej socjalizacji przeciwstawne nowym działaniom socjalizacyjnym ustępują co umożliwia nową socjalizację. Mówiąc o resocjalizacji nieletnich mamy na myśli jej szczególną odmianę, czyli taki proces, którego rezultatem jest ustąpienie skutków socjalizacji społecznie destruktywnej, a więc postaw sprzecznych z systemem norm prawnych, obyczajowych i etycznych zaakceptowanych przez społeczeństwo.
PID Pełni funkcje resocjalizacyjną. Działania resocjalizacyjne PID to (moc resocjalizacyjną posiada):
- Rozmowa z zatrzymanym (policjant dyżurny, pedagog, wychowawca), rozmowa uświadamiająca, informacyjna, podająca sposoby rozwiązania
- Sam pobyt dziecka, wygląd PID, zajęcia placówki, książki.
Zadania PID w zakresie profilaktyki:
· Pierwszo rzędowa – brak precyzji grupy do której konkretnej grupy został program skierowany
· Drugo rzędowa – skierowana do grupy podwyższonego ryzyka m.in. wszyscy którzy wchodzą w okres dojrzewania, grupy podwórkowe niewłaściwych środowisk, grupy rodzin dysfunkcjonalnych.
Profilaktyka realizowana w PID wiąże się z rozmowami. Pracownicy ID spotykają się z nauczycielami, informują jakie pojawiają się problemy, pracownicy piszą artykuły do gazet lokalnych, bardzo dużo izb dziecka otwiera np. poradnie dla rodziców, prowadzi infolinie informacyjne, interwencyjne. Uczestniczą w konferencjach, informują społeczeństwo na temat nieprzystosowania młodzieży, jak im zapobiegać i jak je leczyć.
Funkcja diagnostyczno-selekcyjna PID. Zadania wynikające z tej funkcji dotyczą ustalenia faktycznego stanu rozwoju dziecka, stopnia jego wykolejenia, przyczyn i okoliczności zatrzymania. Diagnoza powinna zawierać: aktualną sytuację dziecka, wyjaśnienie przyczyny w jakiej znajduje się dziecko, prognozę kroków postępowania dla dziecka. Selekcja to skierowanie gdzieś na podstawie diagnozy (np. do szpitala psychiatrycznego, do sądu). Jeśli jakieś dziecko trafi do policyjnej izby dziecka więcej niż dwa razy świadczy to że izba powinna podjąć się monitorowania dalszego losu dziecka.
Wykład 4, 16.11.2010r
Przyczyny rodzinne niewłaściwej socjalizacji dzieci.
Rodzina powinna zaspokajać wszystkie potrzeby dziecka. Zadania rodziny:
· Funkcja poznawcza – pojęcia, język, świat dziecka
· Funkcja emocjonalna – równowaga psychiczna
· Funkcja opiekuńcza – uspołeczniająca, biologiczna, materialna
· Funkcja stymulacyjna – zdolności, kreatywność
· Funkcja przygotowawcza do zawodu, współdziałanie
· Funkcja umiejętności ponoszenia porażek, kontakty grupowe
Maria Ziemska wyróżniła następujące zadania, jakie spełniać powinna każda rodzina. Oto one:
Ø prokreacyjna
Ø produkcyjna- nowonarodzeni członkowie społeczeństwa, po dorośnięciu stają się nową siłą roboczą, posiadając różnorakie uzdolnienia dążą do ich rozwoju, jak i tym samym do kształtowania rozwijania się różnych dziedzin gospodarki. Takie działanie daje możliwość zatrudniania nowych osób, a więc i zarobkowania w różnych zakładach pracy. Dzięki temu uzyskują środki pieniężne, których używając zapewniają sobie dogodne życie (zaspakajanie potrzeb ekonomicznych);
Ø usługowo-opiekuńcza - zaspokaja potrzeby pojawiające się w życiu codziennym, czyli głodu, pragnienia, czystości, "dachu nad głową", czy odzieży, itp., jak również dzięki niej członkowie rodziny, którzy nie potrafią działać samodzielnie, czego przyczyną jest np. wiek, choroba, kalectwo itp. mogą liczyć na zadbanie o nich i ich potrzeby.
Ø socjalizacyjna- przy jej wykorzystaniu, młode osoby poznają, uczą się postaw jakimi otaczają ich najbliżsi. Dzieci stają się jakby odzwierciedleniem swoich rodziców, którzy żyją w danym społeczeństwie. Pomad to rodzice pokazują swoim potomkom aspekty socjalizacyjne, czyli język, wzory zachowania występujące w danym otoczeniu, obyczaje, zasady moralne i kulturę. Zatem nowi członkowie dzięki tej funkcji poznają zwyczaje i normy, które obowiązują w danym społeczeństwie, czy środowisku;
Ø psychohigieniczna - zapewnia członkom rodziny odpowiedni rozwój psychiczny, jak również wszystkie podstawowe aspekty higieniczne, czyli m.in. poczucie bezpieczeństwa. Dzięki niej można poczuć się spełnionym, a uczucie leku i obawy przed niepowodzeniem będzie nam obce. Jeśli założyciele rodziny dbają o prawidłową realizację tej funkcji, jednocześnie przyczyniają się do budowania wysokiego poczucia wartości, spełnienia siebie, czy harmonii, w psychice u potomka. Często funkcja ta określana jest mianem funkcji, dzięki której następuje otwarte wyrażanie uczyć, swoich emocji, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Instytucja rodziny pomaga społeczeństwu w tworzeniu, rozkrzewianiu i zachowaniu atmosfery, która sprzyjałaby zdrowiu psychicznemu. Każdy członek może spełnić swoje pragnienia w zakresie emocjonalności. Są to m.in. miłość, uznanie, szacunek, przynależność itp.
Rodziny dysfunkcyjne to takie które nie wypełniają podstawowych funkcji rodziny.
Przyczyny:
Rodziny dysfunkcyjne nie uwzględniają wieku dziecka, właściwości rozwojowych. Często molestują swoje dzieci i pozwalają na to innym. Nie uczą dzieci odpowiedzialności. Nie szanują dzieci. Nie zapewniają prawidłowej socjalizacji.
Postawy rodzicielskie – struktura poznawczo-afektywno-dążeniowa określająca rodzaj relacji miedzy rodzicem a dzieckiem.
Postawy rodzicielskie wg Ziemskiej:
· złe:
- Unikanie – rodzice mało interesują się dzieckiem i jego problemami. Unikanie może wiązać się z zewnętrznym brakiem troski o dziecko, zaniedbaniem jego podstawowych potrzeb biologicznych i ekonomicznych.
- Odrzucanie – rodzice odrzucający dziecko są mu niechętni albo nawet wrodzy. Sporadycznie (można to już nazwać patologią zachowania) niechęć w stosunku do dziecka wyzwala okrucieństwo.
- Postawa nadmiernie wymagająca – koncentracja na dziecku z tendencjami do stałego korygowania i ulepszania wiąże się niekiedy z odrzucaniem dziecka. Nadmiernie korygowanie może jednak wypływać z chęci posiadania dziecka-ideału, a więc z brakiem akceptacji ich dziecka takiego, jakim ono jest.
- Postawa nadmiernie ochraniająca – nadmiernie ochranianie dziecka przez rodziców wynika często z ogólnie lękowego nastawienia jednego z rodziców lub obojga z nich do otaczającego świata; rodzice tacy a każdej sytuacji życiowej dostrzegają zagrożenie dla dziecka i starają się je przed nim uchronić.
· dobre:
- Współdziałanie – im młodsze dziecko, tym częściej inicjatywa współdziałania leży w rękach rodziców. Rodzice uczą swoje dziecko, jak współdziałać w zabawie oraz czynnościach dnia codziennego. Im dziecko starsze, tym formy współdziałania stają się bardziej dojrzałe. Coraz częściej inicjatywa współdziałania wychodzi od dziecka.
- Akceptująca – rodzice akceptują dziecko z jego zaletami i wadami. Nie znaczy to, że nie starają się, aby niektóre z wad usunąć w procesie wychowania. Akceptacja nie jest bowiem jednoznaczna z bezkrytycznym spojrzeniem na dziecko. Akceptujący rodzice lubią swoje dziecko. Chwalą i dostrzegają nawet drobne osiągnięcia, ale ganią gdy postąpi ich zdaniem źle. Nagana lub kara sygnalizuje, iż rodzice nie akceptują określonego zachowania swojego dziecka, mimo iż w dalszym ciągu akceptują dziecko.
- Rozumna swoboda – rodzice współdziałając i akceptując swoje dziecko muszą w miarę jak ono dorasta pozwalać mu na coraz większą samodzielność. Dziecko wraz z wiekiem poszerza zakres swojego działania, pragnie poznać wszystko, co je otacza, pokonać różne przeszkody, przebywać w gronie rówieśników. Rodzice muszą z jednej strony chronić dziecko przed niebezpieczeństwami, które mogły by mu zagrażać w związku z przedwczesną samodzielnością, z drugiej jednak strony nie mogą przesadnie hamować aktywności dziecka.
- Uznawanie praw dziecka – oznacza to poszanowanie dla indywidualności dziecka, respektowanie jego małych tajemnic, szacunek dla działalności dziecka.
Wyróżnić można 3 podstawowe style wychowania:
1. Autorytarny:
v dominacja wychowawcy
v podporządkowanie wychowanka
v wychowanie zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne
v metody bezpośrednie: nagrody, kary, represje, unikanie
2. Liberalny:
v samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych
v pozostawiona swoboda i niezależność dziecku
v interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych
v wychowanie poprzez życiowe sytuacje
v brak ram społecznego funkcjonowania
3. Demokratyczny:
v współkreowanie wychowanka
v wychowawca uczestniczy w życiu wychowanka
v metody pośrednie: oddziaływanie poprzez naśladownictwo
v podmiotowe trakt...
gocha119