Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży.doc

Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży

Wykład 1, 15.10.2010r

Zaliczenie: krótki test (mieszane pytania) z wiadomości z wykładów, obecności są ważne.

Podstawowa literatura:

• Teresa Banaszkiewicz „Wychowanie dzieci i młodzieży do rekreacji na progu reformy oświaty”
• Małgorzata Bombol, Anna Dąbrowska „Czas wolny”
• Małgorzata Bombol „Ekonomiczny wymiar czasu wolnego”
• Janusz Gajda „Pedagogika kultury w zarysie”
• Ewa Kozak „Miejsce wypoczynku ucznia klasy 5 i jego środowiskowe uwarunkowania”
• Anna Panek „Zajęcie pozalekcyjne w reformowanej szkole. Oczekiwania i rzeczywistości”
• Jan Pięta „Pedagogika czasu wolnego”
• Barbara Jedlewska „Animatorzy kultury wobec wyzwań edukacyjnych”
• Urlich Beer „Czas wolny w rodzinie”
• Józef Ożdziński „Rekreacja, turystyka, kultura w zagospodarowaniu czasu wolnego”.

Literatura uzupełniająca:

• Leon Dyczewski „Kultura dnia codziennego i świątecznego w rodzinie”
• Wacław Godzic „Kultura popularna”
• Janusz Mastalski „Samotność globalnego nastolatka”
• Marek Jendrzejewski „Młodzież a subkultury”
• Witold Jakubowski „Edukacja w świecie kultury popularnej”

Wykład 2, 5.11.2010r

CZAS WOLNY

1.       Definicja Matias S. - „Czas wolny stał się realną rzeczywistością jakby trzecim rodzajem działalności człowieka, nieraz treściowo różnym od przeznaczonych na wypełnienie obowiązków domowych, rodzinnych, społecznych”. Czas wolny dotyczy każdego człowieka to jest ta część dnia przeznaczona wyłącznie do jego dyspozycji i dla potrzeb własnych. Ten trzeci rodzaj zostaje zaplanowany i zorganizowany przez jednostkę samodzielnie i dobrowolnie. Wypełniają go zajęcia związane z zainteresowaniami, rozrywką i wypoczynkiem.

2.       W wymiarze socjologicznym czas wolny to czynności, które nie są koniecznością życiowa jak praca, nie obowiązują też społecznie jak współżycie w rodzinie i społeczeństwie.

3.       Natomiast psychologia mówi, że czas wolny jest wyrazem życiowej konieczności odpoczynku i odprężenia po pracy, spontanicznej aktywności, naturalnej potrzeby bezinteresownego działania, dostrzegającej w nim realną wartość, bez względu na efekty jakich ono dostarcza.

4.       Po raz pierwszy próbę określenia czasu wolnego podjął T. Veblen – amerykański ekonomista. Przez czas wolny rozumiał „całokształt życia człowieka poza pracą”. Uważał przy tym że ilość czasu wolnego jaką dysponuje człowiek decyduje o jego społecznym usytuowaniu, o przynależności do określonej klasy społecznej.

5.       G. Friedman podzielił czas wolny na czas wolny i czas swobodny. Różnica polega na tym że człowiek wolny od pracy zawodowej ma do spełnienia pewne obowiązki rodzinne i społeczne i wykonuje je w określonym czasie wolnym. Dopiero czas swobodny zostaje do wyłącznej dyspozycji osoby.

6.       Pojęcie czas wolny pochodzi od słowa francuskiego terminu le loisir, czy też z angielskiego leisure. Francuski socjolog Joffre Dumazedier stworzył definicję która została przyjęta przez Międzynarodową Grupę Badań. Wyróżnia ona trzy cechy czasu wolnego: dobrowolność, niezarobkowość i przyjemność. „Czas wolny obejmuje wszystkie zajęcia, którym jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju swoich wiadomości lub swego bezinteresownego kształcenia, swego dobrowolnego udziału w życiu społecznym, po uwolnieniu się z obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych”.

7.       Z. Dąbrowski „Czas wolny to czas który zostaje po zaspokojeniu potrzeb organizmu, wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, w którym można wykonać czynności według swoich upodobań, związane z wypoczynkiem, rozrywką i zaspokajaniem własnych zainteresowań”.

8.       Kamiński – określa czas wolny jako wczasy czyli „zajęcia, zachowania się w czasie wolnym od pracy zarobkowej, normalnej i dochodowej. Zaspokojenia potrzeb organizmu (sen, posiłki, higiena osobista) od obowiązków domowych i kształcenia się uczelnianego, podejmowanego dobrowolnie dla odpoczynku zabawy i własnego rozwoju umysłowego, artystycznego, technicznego i fizycznego”.

Czas wolny dzieci i młodzieży

ü       Czas wolny dzieci i młodzieży (K. Czajkowski) – okres dnia, który pozostaje do wyłącznej dyspozycji dziecka po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji, niezbędne osobiste zajęcia. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolne na siebie przyjęte obowiązki społeczne (np. pełnienie jakiejś funkcji w organizacji harcerskiej, praca w samorządzie, świetlicy, domu kultury itp.).

ü       Czas wolny ucznia (T. Marzec) – czas nie objęty zajęciami szkolnymi i niezbędnymi czynnościami gospodarczo – porządkowymi w domu, przeznaczony na wypoczynek, codzienną rozrywkę i dobrowolne zajęcia amatorskie, którym uczeń może dysponować wg własnego uznania.

ü       Czas wolny ucznia (T. Wujek) – czas, który pozostaje mu po wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, w którym może on wykonywać czynności wg swego upodobania związane z wypoczynkiem…

Wymiar czasu wolnego.

Czajkowski zakłada cztery aspekty możliwości tworzenia kontaktów z grupą rówieśniczą, dzięki którym budzą się w uczniu potrzeby współdziałania z innymi.

a)  Socjologiczno-ekonomiczny – możliwość ułatwiania kontaktów z grupą rówieśniczą, dzięki którym budzą się w dziecku potrzeby współdziałania z innymi

b)  Psychologiczny – może ujawniać się w czasie wolnym silne uzasadnienie u młodych ludzi oraz cechy charakteru, które w procesie dydaktycznym szkoły nie mają prawa zaistnieć.

c)  Fizjologiczno-zdrowotny – zabezpieczenie młodego organizmu przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami zadań szkolnych.

d)  Pedagogiczny – stwarza sytuację, w której uczeń musi przejawiać inicjatywę, aktywność, umiejętność organizowania sobie zajęć wykraczających poza program ich codziennych obowiązków.

John Locke – w czasie wolnym ujawnia się temperament i skłonności człowieka.

ü       Kultura czasu wolnego (H. Gąsior) – trzeba się jej uczyć od najmłodszych lat, aby móc przyswoić sobie trwale pozytywne przyzwyczajenia i nawyki, aby czynne spędzanie czasu stało się koniecznością życiową każdego człowieka.

ü       Zależność między osobowością człowieka a zainteresowaniami (Ćwiakowski) – osobowość człowieka z jednej strony warunkuje jego działalność w czasie wolnym, z drugiej strony sama osobowość w tym czasie podlega określonym wpływom i przekształceniom podczas tej działalności.

Funkcje czasu wolnego dzieci i młodzieży

a)            A. Kamiński: Wypoczynek, Rozrywka, Rozwój osobowości

b)           K. Czajkowski: Wypoczynek, Rozrywka, Rozwój osobowości, Aktywność społeczna

c)            R. Wroczyński

· Wypoczynek – odnowienie sił fizycznych i psychicznych, ma służyć młodzieży w odreagowaniu zmęczenia oraz znużenia szkołą. Czas zależy od: rodzaju wykonywanej pracy, wieku w jakim jest jednostka, kontekstu uwarunkowań rodzinnych i grup rówieśniczych.

• • • • Bierny – okres snu i bezczynności, służy do regeneracji organizmu w czasie którego następuje odnowa sił fizycznych i psychicznych jakie zostały uszczuplone w ciągu dnia.
      • Czynny – ma bardzo duże znaczenie, wpływa na odprężenie, obniżenie napięcia nerwowego i zaspokojenie zainteresowań.

· Rekreacja (rozrywka) – dzięki niej pozbawiamy się zmęczenia fizycznego i psychicznego, wypoczywamy. Dużą rolę odgrywają zajęcia rekreacyjne ukierunkowane na rozrywkę. Należy uwzględniać kategorię przeżyć. Powinny wkraczać w sferę intelektualną, uspołeczniać, rozwijać fizycznie, wprowadzać w świat wartości moralnych i estetycznych.

· Rozwój osobowości (rozwój zainteresowań i uzdolnień) – dobrowolne zajęcia, których celem jest nabywanie, wzbogacanie wiadomości i umiejętności związanych z zainteresowaniem. Oddziałują na osobowość przez rozwijanie inteligencji, wyobraźni, wrażliwości, umiejętności wartościowania i właściwego wyboru.

d)  E. Wnuk Lipiński

· Edukacyjna – bezinteresowne, niewymuszone poszerzenie wiedzy, rozwija umiejętności poznawcze, potrzebę wiedzy i nowych doświadczeń.

· Wychowawcza – wspomaga kształcenie osobowości zgodnie z przyjętymi kulturowo normami.

· Integracyjna – umocnienie więzi rodzinnej, integracji grup rówieśniczych, towarzyskich, zaspokojeniu potrzeb uznania i osiągnięć.

· Rekreacyjna – przeciwdziałanie zmęczeniu.

· Kompensacyjna

Wykład 3, 19.11.2010r

Wykład 4, 3.12.2010r

Praca pozalekcyjna – definicja, formy i rodzaje zajęć pozalekcyjnych

Według Ryszarda Wroczyńskiego „zajęcia pozalekcyjne stanowią przedłużenie procesu dydaktyczno – wychowawczego szkoły. Dają możliwość dzieciom i młodzieży zaspokoić, rozwijać i pogłębiać zainteresowania, twórczo pracować w dziedzinach przez siebie wybranych. Zajęcia pozalekcyjne mają na celu organizowanie uczniom czasu wolnego od lekcji, inaczej jest to działalność opiekuńczo wychowawcza realizowana przez szkołę w jej własnych pomieszczeniach poza zajęciami lekcyjnymi, objętymi obowiązkowym programem nauczani”.

W Nowym Słowniku Pedagogicznym termin zajęć pozalekcyjnych został zastąpiony terminem pracy pozalekcyjnej. „Praca pozalekcyjna, nieobowiązkowa, wykonywana w czasie wolnym, działalność ucznia w obrębie szkoły, obejmująca zajęcia w organizacjach młodzieżowych, kołach zainteresowań, świetlicy, sali gimnastycznej lub na boisku czy w ogrodzie szkolnym. Praca pozalekcyjna służy rozszerzeniu i pogłębieniu wiedzy, rozwijaniu zainteresowań nauką, sztuką, teatrem, tańcem, techniką i życiem społecznym”

Zajęcia pozalekcyjne stanowią organiczną część całej dydaktyczno-wychowawczej pracy szkoły. Pomagają młodzieży osiągnąć lepsze wyniki w nauce, wyrabiają nawyki pracy społecznie użytecznej, rozwijają samodzielność i umiejętność wytrwałego dążenia do zamierzonego celu. Praca pozalekcyjna zaspokaja różnorodne kulturalne potrzeby uczniów, nie pozwala na trwonienie czasu i rozrywki wątpliwej wartości. Wzbogaca życie jednostki, nadaje mu pełniejszą treść.

Według profesora Tadeusza Aleksandra wyróżniamy:

Ø       Motywy utylitarne – rozwój problemów z życia codziennego, zdobywanie potrzebnych wiadomości, cele osiągane przez czytelnictwo i uczestnictwo w kursach

Ø       Motywy intelektualne – zainteresowania, zamiłowania, nawyki intelektualne, aspiracje kulturalne, chęci wypróbowania swoich możliwości intelektualnych, chęć przebywania w muzeach na wystawach, teatr, kino, hobby, kolekcjonerstwo

Ø       Motywy społeczno – namowy innych, chęć zdobycia uznania, tradycje środowiskowe, chęć poprawienia swojego samopoczucia, podniesienia własnej wartości. 

Ø       Motywy inne – przymus, przeciwdziałanie nudzie, potrzeba przygody

Potrzeby wg. Tadeusza Aleksandra

• Potrzeby działalności twórczej (obcowanie, zaspokajanie, sama twórczość, pisanie, granie w teatrze, praca społeczna, rozładowanie stresu)
• Potrzeby rekreacyjne (uprawianie sportu, spacery, gry towarzyskie, wypoczynek, rozładowanie napięcia)
• Potrzeby poznawcze w zakresie wiedzy ogólnej (sztuka, humanistyka, nauki przyrodnicze, polityka)
• Potrzeby poznawcze w zakresie wiedzy utylitarnej (wiedza praktyczna)
• Potrzeby artystyczne (doznawanie i zaspokajanie w kontakcie ze sztuką, urokiem, otoczeniem, zachwyt, podziw, radość, zadowolenie i wzruszenie przy tym. Realizowanie przez: słuchanie, oglądanie, kontakt, przebywanie z ludźmi, przedmiotami i miejscami)

Formy spędzania czasu

·         Gry i zabawy na powietrzu, spacery, wycieczki, obozy, sport i turystyka

·         Kino, radio, telewizja, komputer, książki

·         Majsterkowanie, zajęcia plastyczne

·         Uczęszczanie do teatru, filharmonie, muzea, wystawy, oglądanie imprez sportowych

·         Koła i kluby, chór, zespoły muzyczne

·         Indywidualne zainteresowania, zamiłowania np. fotografia, kolekcjonerstwo

Kategorie form spędzania czasu wolnego: sport, gry i zabawy ruchowe, amatorstwo artystyczne, formy aktywności intelektualnej, zajęcia techniczne, turystyka.

Raport Stasiaka „Polska dwóch światów turbo doładowania i istota czasu wolnego”.

3