Kratochvil Stanisław _ Psychoterapia.pdf

Stanisław Kratochvil

Psychoterapia

Kierunki - metody - badania

PWN, Warszawa 1984

Przedmowa.

W ciągu ostatnich dziesięcioleci jesteśmy świadkami burzliwego rozwoju dmyplin

stanoriących przyrodniczą podstawę medycyny oraz wspaniałych osiągnięć praktycznych w

leczeniu i profilaktyce chorób.

Jednocześnie jednak coraz częściej sĘszy się głosy zaniepokojenia i niezadowolenia

wywołane zjawiskiem określanym niekiedy jako charakterystyczne dla współczesnego etapu

rozwoju medycyny: jej postępującą mechanizacją i dehumanizacją, spowodowaną zanikiem

osobistego kantaktu między lekarzem i pacjentem i traktowaniem chorego jako obiektu badań

dokonywanych za pomocą coraz doskonalszych przyrządów.

Jakkolwiek wypowiedzi tego rodzaju są zbyt alarmujące i nieco przesadne, to jednak

sygnalizują istotne potrzeby chorego i zawierają ważną prawdę: podkreślają znaczenie

swobodnego porozumiewania się i związku emocjonalnego między leczącym i chorym dla

korzystnego przebiegu terapii.

Czynniki te umożliwiają skuteczniejsze oddziałgywanie lekarza na chorego, oddziaływanie

mające na celi sprawienie ulgi cierpiącemu i poszukują CSOU 001089.

Doświadczenia codzienne, na które składają się 5.

reżycia każdego z nas i obserwacje otoczenia, poierdzająoczywistą prawdę, że

źródłem tej pomocy awie zawsze jest inny człowiek lub grupa ludzi i uczucia, słowa i

działania.

Wpływają one na stan psyicznycierpiącego, a więc na jego emocje, świadomość: achowanie

się, najczęściej zmienione chorobowo na utek działania całego zespołu czynników: zarówno

alogiczna-somatycznych jak biograficzna-psychologinychi społeczno-kulturowych.

Wymienione czynniki e tylko kształtują swoiste cechy osobowości, sprawia również, że

każdy człowiek inaczej spostrzega chora: , inaczej ją przeżywa i reaguje na nią.

Oznacza to twnież, że każdy inaczej reaguje na graby pomocy'eczenia, przy czym

założyło*nie tylko od indywidual-iśei pacjenta, od charakteru jego schorzenia i rodzaju

erpień, lecz także od osoby niosącej pomoc oraz od odowiska społeczno-kulturowego, w

którym chory ę ukształtował i żyje i którego wartości, postawy formy w większym lub

niniejszym stopniu sobie przy zoil.

Wszystkie te elementy wywierają duży wpływiprzebieg choroby i leczenia, one też określają

słoność starej maksymy mówiącej, że nie ma chorób, cz są ludaie chorzy.

Stąd też próby analizy znaczenia: oli każdego z tych czynników-środowiska społeczi-

kulturowego, sytuacji terapeutycznej, osoby tera*utyi pacjenta, ich wzajemnego

współdziałania i inrakcjioraz mechanizmów działających w procesie: zenia-wydają się rzeczą

ważną, mogą bowiem iszerzyć naszą wiedzę o istocie patologii i możliwa lach usunięcia lub

złagodzenia zaburzeń.

Wszystko to, co w działaniu osób leczących wpłyaćmoże na poprawę objawową, ustąpienie

choroby, rmalizację zachowania oraz sprawne funkcjonowanie ołeczne chorego, zasługuje na

wyodrębnienie, okremie i zrozumienie.

Dlatego też coraz większe znaczę.

nie przypisuje się badaniu niespecyficznych czynników leczniczych, między innymi

psychologicznym metodom oddziaływania i metodzie leczniczej o niezbyt

precyzyjdejnazwie-psychoterapia.

W wielu wysoko rozwiniętych krajach psychoterapia zrobiła w ostatnim ćwierćwieczu

zawrotną karierę.

Staje się ona coraz modniejszą metodą leczniczą, dziedziną fascynującą wielu,

spopularyzowaną szeroko przez sztukę, literaturę i środki masowego przekazu, ale zarazem

pozbawioną aury naukowości, ponieważ posługuje się odmiennymi niż nauki przyrodnicze

pojęciami i metodami działania, a także-kontrowersyjną, ponieważ kwestionuje się jej

skuteczność i jest ona areną zaciekłych sporów licznych rywalizujących ze sobą szkół i

systemów teoretycznych.

Pierwsze spójne i wewnętrznie zwarte systemy psychoterapeutyczne, usiłujące oddzielić

specyficzne oddziaływanie za pomocą środków psychologicznych od niespecyficznego

wywierania wpływu, powstały w wieku XIX.

Odnosi się to przede wszystkim do dzieła Ereuda.

Teoria psychoanalizy określiła cele i istotę psychoterapii oraz najbardziej skuteczne metody

jej stosowania oparte na określonym ujęciu osobowości i wywodzące się zeń koncepcje

eiiopatogenezy nerwic.

Trudno dziś negować znaczenie niektórych genialnych hipotez tej taorii i nie doceniać

wpływu, jaki wywarła ona na mauki społeczne i humanistyczne oraz na sztukę.

Jednakże psychoanaliza (i jej współczesne odgałęzienia) nie potrafiła udzielić zadowalającej

odpowiedzi na większość stawianych pytań i wskazać wartościowych dla praktyki leczniczej

rozwiązań.

W następnych dziesięcioleciach powstają wobec tego licane różniące się między sobą szkołgy

i systemy psychoterapeutyczne, rozmaicie określające (w zależności od konstrukcji

teoretycznej) cele i metody psychoterapii i zalecające sto.

przeżycia każdego z nas i obserwacje otoczenia, potwierdzają oczywistą prawdę, że

źródłem tej pomocy prawie zawsze jest inny człowiek lub grupa ludzi ich uczucia, słowa i

działania.

Wpływają one na stan psychiczny cierpiącego, a więc na jego emocje, świadomość i

zachowanie się, najczęściej zmienione chorobowo na skutek działania całego zespołu

czynników: zarówno biologiczna-somatycznych jak biograficzna-psychologicznych i

społeczno-kulturowych.

Wymienione czynniki nie tylko kształtują swoiste cechy osobowości, sprawiają również, że

każdy człowiek inaczej spostrzega chorobę, inaczej ją przeżywa i reaguje na nią.

Oznacza to również, że każdy iniaczej reaguje na próby pomocy i leczenia, przy czym

zależyto nie tylko od indywidualności pacjenta, od eharaktera jego schorzenia i rodzaju

cierpień, lecz także od osoby niosącej pomoc oraz od środowiska społeczno-kulturowego, w

którym chory się ukształtował i żyje i którego wartości, postawy i normy w większym lub

mniejszym stopniu sobie przyswoił.

Wszystkie te elementy wywierają duży wpływnaprzebieg choroby i leczenia, one też

określają słuszność starej maksymy mówiącej, że nie ma chorób, lecz są ludzie chorzy.

Stąd też próby analizy znaczenia i roli każdego z tych czynmików-środowiska społeczno-

kulturowego, sytuacji terapeutycznej, osoby terapeuty i pacjenta, ich wzajemnego

współdziałania i interakcji oraz mechanizmów działających w procesie leczenia-wydają się

rzeczą ważną, mogą bowiem poszerzyć naszą wiedzę o istocie patologii i możliwościach

usunięcia lab złagodzenia zaburzeń.

Wszystko to, co w działaniu osób leczących wpływać może na poprawę objawową, ustąpienie

choroby, normalizację zachowania oraz sprawne funkcjonowanie społeczne chorego,

zasługuje na wyodrębnienie, określenie i zrozumienie.

Dlatego też coraz większe znaczę.

nie przypisuje się badaniu niespecyficznych czynników leczniczych, między innymi

psychologicznym metodom-oddziaływania i metodzie leczniczej o niezbyt precyzyjnej

nazwie-psychoterapia.

W wielu wysoko rozwiniętych krajach psychoterapia zrobiła w ostatnim ćwierćwieczu

zawrotną karierę.

Staje się ona coraz modniejszą metodą leczniczą, dziedziną fascynującą wielu,

spopularyzowaną szeroko przez sztukę, literaturę i środki masowego przekazu, ale zarazem

pozbawioną aury naukowości, ponieważ posługuje się odmiennymi niż nauki przyrodnicze

pojęciami i metodami działania, a także-kontrowersyjną, ponieważ kwestionuje się jej

skuteczność i jest ona areną zaciekłych sporów licznych rywalizujących ze sobą szkół i

systemów teoretycznych.

Pierwsze spójne i wewnętrznie zwarte systemy psychoterapeutyczne, usiłujące oddzielić

specyficzne oddziaływanie za pomocą środków psychologicznych od niespecyficznego

wywierania wpływu, powstały w wiekd XIX.

Odnosi się to przede wszystkim do dzieła Freuda.

Teoria psychoanalizy określiła cele i istotę psychoterapii oraz najbardziej skuteczne metody

jej stosowania oparte na określonym ujęciu osobowości i wywodzące się zeń koncepcje

eiiopatogenezy nerwic.

Trudno dziś negować znaczenie niektórych genialnych hipotez tej teorii i nie doceniać

wpływu, jatki wywarła ona na mauki społeczne i humanistyczne oraz na sztukę.

Jednakże psychoanaliza (i jej współczesne odgałęzienia) nie potrafiła udzielić zadowalającej

odpowiedzi na większość stawianych pytań i wskazać wartościowych dla praktyki leczniczej

rozwiązań.

W następnych dziesięcioleciach powstają wobec tego liczne różniące się między sobą szkoły i

systemy psychoterapeutyczne, rozmaicie określające (w zależności od konstrukcji

teoretycznej) cele i metody psychoterapii i zalecające sto.

sowanie różnorodnych, niekiedy wręcz przeciwstawnych metod i technik

oddziaływania.

Sytuacja taka nie sprzyja uznaniu psychoterapii przez szerokie rzesze lekarzy i ich

przygotowaniu do świadomego korzystania z tej metody leczniczej.

Dodatkowymi czynnikami, które w naszym kraju wpłynęły niekorzystnie na rozwój i

rozpowszechnienie psychoterapii, byę: słabe rozróżnianie między psychoanalizą a

psychoterapią, krytyka koncepcji Ereuda i jego epigonów z pozycji ideologicznych przy

niedostatecznych próbach wyodrębnienia i wykorzystania zawartych w niej elementów

wartościowych, dogmatyczna i niekiedy wręcz wulgaryzująca interpretacja teorii Pawłowa.

Do tych niekorzystmychzjawisk pierwszego powojeamego dziesięciolecia należy dorzucić

jeszcze takie fakty, jak nadzwyczaj skromne uwzględnienie tematyki psychologicznej i

psychoterapeutycznej w kształceniu lekarzy, brak przekładów podstawowych prac z tej

dziedziny, niewystarczająca liczba własnych oryginalnych publikacji w czasopismach

medycznych, nikła ilość ośrodków badawczych i dyskusji twórczych.

Wszystkie wymienione czynniki sprawiły, że także w tej dziedzinie mamy do odrobienia

poważne opóźnienia.

Ich przejawem jest m.in.brak w języku polskim podręcznika z zakresu psychoterapii, który

stanowiłby dostatecznie pełny, a zarazem obiektywny i rzetelny przegląd aktualnego stanu

wiedzy w tej dziedzinie.

Dlatego też z uznaniem należy powitać fakt przekładu i wydania niniejszej książki.

Jej autor Stanislay Kratochvil, podjął bardzo ant bitne i trudne zadanie.

Pragnie dostarczyć czytelnikowi w skondensowanej formie maksimum informacji, nie

pominąć niczego i nikogo, zachować bezstronność (ale nie beznamiętność) narracji.

Autor dzieli swój wywód na trzy zasadnicze części: w pierwszej prezentuje główne kierunki

teoretyczne, w drugiej podaje opis.

jieznych metod i technik psychoterapeutycznych, w trzeciej referuje podstawowe

zagadnienia z zakresu badań naukowych nad psychoterapią oraz niektóre wynijiprac

badawczych.

W pracy znajdziemy także opis ąktualnej sytuacji w dziedzinie psychoterapii w krajach

socjalistycznych, charakterystykę poszczególnych ośrodków i ich przedstawicieli.

Bardzo obszerne i reprezentatywne piśmiennictwo obejmuje liczne pozycje w wielu Językach.

Poza tym autor prezentuje własne ujęcie teoretyczne oraz praktyczną realizację w ramach

systemu terapeutycznego w auzym szpitalu psychiatrycznym w Kromieryżu, w którym

pracuje od lat.

W sumie-wydaje się, że autorowi udało się zrealizować bardzo szeroko nakreślone i ambitne

zamierzenie.

Potrafił on bowiem w sposób żywy, ciekawy, bez nadmiernej symplifikacji i jednostronności

napisać książkę, dostarczającą czytelnikowi wielu ważnych in (ormacji.

Wnikając przy tym apodyktycznych ocen i recept, wskazując na ważkie i dalekosiężne

przemiany, zachodzące w tej gałęzi wiedzy medycznej i psychologicznej, autar zachęca i

pobudza do samodzielnych przemyśleń, poszukiwań i dalszej lektury zarówno dzieł

oryginalnych, jak i sprawozdań z prac badawczych.

Wydaje się, że osiągnięcie przez autora tego sukcesu było możliwe m.in.dzięki temu, że-

będąc psychologiem klinicznym-od wielu lat łączy on harmonijnie pracę teoretyczną i

badawczą z działalnością dydaktyczną, praktyczną i organizacyjną.

Jest autorem dwóch monografii, skryptów dla studentów, licznych artykułów.

Prace badawcze prowadził zwłaszcza nad hipnozą, psychoterapią grupową i zaburzeniami

seksualnymi.

Prowadzi wykłady dla studentów medycyny i psychologii w Brnie, sakoli lekarzy w zakresie

psychoterapii, jest jednym z inspiratorów i realizatorów powstania społeczności

terapeutycznej w oddziale ner-.

wic w szpitalu w Kromieryżu na Morawach: członkiem Zarządu Sekcji Psychoterapii

Towarzystwa Cekarskiegoim.

Purkinjego oraz sekretarzem Komisji Hipnozy i Treningu Autogennego.

Zwiedzał wiele ośroóków psychoterapeutycznych w krajach socjalistycznych i zachodnich,

uczestniczył czynnie i biernie w wielu międzynarodowych zjazdach i sympozjach.

Niejednokrotnie także przebywał w Polsce, jest gorącym propagatorem współpracy

psychoterapeutów obu naszych krajów, przyczynił się w niemałym stopniu do zacieśnienia i

pogłębienia kontaktów i przyjaźni między nimi.

Odnosi się więc wrażenie, że poza gruntowną wiedzą, dobrą znajomością literatury i

intensywną działalnością praktyczną, na podejście teoretyczne autora wywarły wpływ jego

podróże i rozległe kontakty.

Podkreśla on celowość integracji dotychczasowych koncepcji teoretycznych i osiągnięć

praktycznych rozmaitych kierunków szkół psychoterapeutycznych.

Jest zwolennikiem syntetycznego, a zarazem zróżnicowanego podejścia, które w praktyce

oznacza dobór metod i technik terapeutycznych odpowiednio do specyfiki każdego

indywidualnego przypadku, a w analizie przebiegu i wyników psychoterapii docenianie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: