Wiśniewski pytania i odp.doc

1.                   Budżet państwa i jego struktura.

Projekt budżetu jest opracowywany przez Ministerstwo Finansów i zatwierdzany przez rząd, następnie dokładnie dyskutowany i ostatecznie zatwierdzany przez parlament. Budżetem państwa nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa. Budżet państwa ma swój rachunek w banku centralnym. Budżet państwowy w Polsce:

Dochody: podatki pośrednie (nakładane na wydatki, dobra i usługi), podatki od osób fizycznych, podatki od osób prawnych, podatki od wzrostu wynagrodzeń, podatek majątkowy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty z cła, dochody ze sprzedaży majątku państwowego, inne dochody budżetu.

Wydatki: dotacje na finansowanie zadań gospodarczych, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, kultura i sztuka, ochrona zdrowia, opieka społeczna, administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne, finanse, ubezpieczenia społeczne, obrona narodowa, inne wydatki. Świadczenia społeczne obejmują wszystkie środki przekazywane przez podmioty publiczno-państwowe, samorządy terytorialne, instytucje społeczne na rzecz gospodarstw domowych. Wydatki socjalne obejmują m.in.: ubezpieczenia społeczne, finansowanie rent i emerytur, zasiłków dla bezrobotnych, pomoc społeczną, usługi społeczne, ochrona zdrowia, kultury. W Polsce istnieją obecnie dwa główne źródła finansowania sfery socjalnej poprzez budżet i poprzez fundusze celowe. Wydatki socjalne stanowią znaczną część wydatków budżetowych. Funkcje budżetu

Funkcje ogólne:

·         polityczna kontrola społeczeństwa za pośrednictwem wybranych przez siebie posłów
i senatorów działalności rządu

·         ekonomiczna dokonanie za pośrednictwem budżetu podziału znacznej części dochodu narodowego oraz oddziaływaniu poprzez budżet na procesy gospodarcze i społeczne

·         prawna za, że budżet ma charakter ustawy zatwierdzonej przez sejm i senat
i podpisanej przez prezydenta.

Funkcje finansowe:

·         fiskalna (skarbowa) realizowana poprzez pobór podatków, czyli przyjmowanie części dochodów od podmiotów osiągających te dochody.

·         redystrybucyjna polega na gromadzeniu zasobów pieniężnych, czyli dochodów głównie przez pobór podatków od podmiotów gospodarczych i ludności, oraz podziale zgromadzonych dochodów na rzecz podmiotu, które nie mogą samodzielnie finansować swojej działalności, bo nie osiągają własnych dochodów lub ich dochody nie zaspakajają ich potrzeb.

·         alokacyjna polega na tym, że budżet uczestniczy w rozmieszczeniu części zasobów
w gospodarce dotyczy to wytwarzania przez sektor publicznych dóbr (w tym głównie usług), z których na takich samych warunkach może korzystać całe społeczeństwo, gromadzone przez budżet dochody służą np. finansowaniu budowy dróg.

·         stymulacyjna za pomocą narzędzi budżetowych państwo wywołuje lub wzmacnia zjawiska i zachowania pozytywne z punktu widzenia interesów natomiast zniechęca do działań niekorzystnych w danym okresie np. tworzenie infrastruktury technicznej na terenach zacofanych, ulgi inwestycyjne na obszarach dotkniętych silnym bezrobociem.

·         stabilizacyjna (wyrównawcza) to odpowiednie kształtowanie dochodów i wydatków budżetowych w celu osiągania systematycznego rozwoju gospodarczego, przeciwdziałanie zjawisku recesji (określa łagodzenie wahań koniunktury gospodarczej).

·         kontrolna ewidencyjno-kontrolna uzyskiwane dochody budżetu informują o procesie przebiegu gospodarczego w aspekcie rzeczowym, np. podatek od towarów i usług.

2. Podatki bezpośrednie i zasady podatkowe.

Podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje dokładnie określona zależność między płaconym podatkiem (rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia), a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki od dochodów i podatki majątkowe. Są to:

- podatek dochodowy od osób fizycznych,

- podatek dochodowy od osób prawnych,

- podatek od spadków i darowizn,

- podatek od czynności cywilnoprawnych,

- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportowych,

- podatek od posiadania psów,

Teoretyczne zasady podatkowe – postulaty doktryny, na podstawie których tworzony jest racjonalny system podatkowy i poszczególne podatki:

·         minimalizacji jednostkowego ciężaru podatkowego (powszechności) – przedmiotem opodatkowania powinny być możliwie wszystkie stany faktyczne lub prawne,
z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego-optimum opodatkowania: oczekiwany globalny poziom dochodów dzięki powszechności; uboczny skutek to koszty obsługi podatków, przedmiotem opodatkowania powinny być zjawiska możliwie najbardziej masowe i powtarzalne oraz relatywnie trwałe,

·         zasada jednokrotności opodatkowania – dany przedmiot opodatkowania powinien rodzić tylko jedno zobowiązanie podatkowe realizacja poprzez zwolnienia podatkowe
- ale wyjątki! opodatkowanie akcyzą niektórych czynności jak import, który jest opodatkowany powszechnym podatkiem obrotowym,

·         zasada jednokrotności przywileju podatkowego – dany stan faktyczny lub prawny powinien rodzić co najwyżej jedną ulgę lub przywilej podatkowy niedopuszczenie do powstawania enklaw podatkowych.

3. Podatki pośrednie

Podatki pośrednie obciążają podatnika w sposób niezależny od jego sytuacji dochodowej
i majątkowej. Są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe. Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki o przychodów, akcyza). W prawdzie w dużym przybliżeniu można określić, którzy płatnicy ponoszą ciężary pewnych podatków pośrednich, nie zmienia to jednak natury tych podatków. Jasne jest, że podatek od luksusowych dóbr (akcyza) płacą podatnicy o wyższych dochodach
i wyższym statusie majątkowym, ale już w przypadku powszechnego podatku VAT rozłożenie ciężarów tylko formalnie jest takie samo. W istocie ciężary takie są relatywnie wyższe przy zakupach towarów i usług dokonywanych przez grupy podatników o niższych dochodach. Do podatków pośrednich należą:

- podatek od towarów i usług

- podatek akcyzowy

- podatek od gier

Podatki bezpośrednie lepiej realizują sprawiedliwe rozłożenie ciężarów podatkowych, natomiast interes fiskalny państwa lepiej realizują podatki pośrednie. A zatem podatki pośrednie są bardziej stabilnym źródłem zasilania rachunków władz publicznych.
 

4. Struktura bilansu płatniczego kraju.

Bilans płatniczy to usystematyzowane zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Zależności od czasu, jaki obejmują, mogą być roczne, półroczne lub kwartalne bilanse płatnicze. Mogą również dotyczyć pewnego wyznaczonego obszaru. Bilans płatniczy informuje o relacjach gospodarki krajowej z zagranicą, służy do oceny sytuacji gospodarczej oraz do określania polityki ekonomicznej. Wyraża bezpośrednio strukturę oraz poziom obrotów płatniczych z zagranicą. Ukazuje rodzaj powiązań kraju
z gospodarką światową oraz stopień otwarcia gospodarki.

W bilansie płatniczym zawarte są wszystkie rodzaje transakcji. Można je podzielić na odpłatne i nieodpłatne, a także na grupy: rachunek obrotów bieżących, rachunek obrotów kapitałowych oraz rachunek zmian rezerw rządowych. Każda transakcja ma dwie pozycje: „Winien” i „Ma”. Transakcje powiększające aktywa kraju takie jak wartość towarów importowanych bądź należności powiększające rezerwy walutowe kraju zapisuje się po stronie „Winien”. Natomiast transakcje pomniejszające aktywa kraju, jak wartość towarów eksportowych, zapisuje się po stronie „Ma”. Teoretycznie bilans płatniczy zawsze jest wyrównany. Do podstawowych części bilansu płatniczego należą:

A. Rachunek obrotów bieżących obejmujący handel towarami (import, eksport), wymianę usług również transportowych, podróże zagraniczne (wartość towarów usług sprzedawanych w kraju cudzoziemcom oraz krajowców za granicą), dochody z inwestycji, inne towary, usługi i dochody, oraz jednostronne przekazy pieniężne ludności i władz.

B. Rachunek obrotów kapitałowych to przepływy inwestycji bezpośrednich osób i firm prywatnych oraz długo i krótkookresowe przepływy pieniężne zarówno prywatne jak
i rządowe.

C. Rachunek zmian rezerw rządowych, to zestawienie obcych środków płatniczych, złota oraz innych zasobów mających charakter rezerw.

Układ bilansu

A. Rachunek obrotów bieżących

Saldo obrotów towarowych

Saldo usług

Saldo dochodów

Saldo transferów bieżących

B. Rachunek kapitałowy

Przychody

Rozchody

C. Rachunek finansowy

inwestycje bezpośrednie

inwestycje portfelowe

pozostałe inwestycje

pochodne instrumenty finansowe

D. Saldo błędów i opuszczeń

Razem A-D

E. Oficjalne aktywa rezerwowe

5. Rachunek PKB i PNB

Rachunek narodowy – w rozumieniu systemu rachunku narodowego jest zbiorem logicznie powiązanych ze sobą rachunków makroekonomicznych i bilansów jest jednocześnie system pomiaru wielkości dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w danym czasie. Obejmuje on sobą całość zależności gospodarki narodowej, umożliwiając jednocześnie analizę tych zależności na poziomie mezoekonomicznym i mikroekonomicznym. Jego istotą jest dostarczenie logicznego i wewnętrznie spójnego zestawu definicji i mierników wytworzonej w danym kraju produkcji i usług, dzięki którym można byłoby ocenić stan całej gospodarki.

Bazą metodologiczną analizy rachunków narodowych jest cały szereg wzajemnie powiązanych kategorii ekonomicznych. Są nimi takie kategorie produktu narodowego brutto (PNB); produktu krajowego brutto (PKB); produktu narodowego netto (PNN) – dochodu narodowego (DN) oraz wskaźnika dobrobytu ekonomicznego (DEN).

PKB stanowi sumę wartości wszystkich finalnych towarów i usług wyprodukowanych na terenie kraju w ciągu określonego czasu (zazwyczaj w roku). Do PKB nie zalicza się towarów i usług „pośrednich”, zużywanych w procesie dalszej produkcji. Jeśli podzielimy tę wartość przez liczbę mieszkańców kraju, uzyskamy PKB na głowę. Powszechnie uważa się, że jest to najlepsza istniejąca miara poziomu rozwoju gospodarczego.

PKB stanowi kluczową wielkość wyliczaną w ramach Systemu Rachunków Narodowych. Można go analizować z dwóch punktów widzenia:

• Z jednej strony, PKB jest miarą produkcji, czyli sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie kraju (w skład PKB wchodzi także produkcja wytworzona poza sektorem przedsiębiorstw – np. przez gospodarstwa domowe), powiększonej o podatki pośrednie nałożone na produkty i pomniejszone o dotacje dopłacone do produktów.

• Z drugiej strony, rachunek PKB pokazuje również ostateczny podział wytworzonej produkcji pomiędzy różne rodzaje popytu, a więc jej ostateczne zużycie.

Ostateczny podział PKB zapisywany jest w formie tożsamości:

gdzie: C – spożycie indywidualne, G – spożycie zbiorowe, I – inwestycje (nakłady inwestycyjne brutto), – zmiana zapasów, E – eksport, M – import.

PNB jest także niedoskonałym miernikiem. Wynika to z faktu nie uwzględnienia w rachunku PNB wielu działań gospodarczych i ich wyborów. Są nimi przede wszystkim: działalność
o charakterze nierynkowym i jej efekty, dobra uciążliwe do życia powstałe w procesie produkcji jako zanieczyszczenia środowiska; działalność w gospodarstwach domowych tworzą wartości czasu wolnego, aa także produkcja i usługi nie rejestrowane w celu uniknięcia podatków.

6. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne i ich znaczenie w polskiej gospodarce.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są kategorią międzynarodowych inwestycji, dokonywanych przez rezydenta jednego kraju (nazywanym „inwestorem bezpośrednim” lub „firmą matką”) z zamiarem sprawowania długotrwałej kontroli w przedsiębiorstwie innego kraju (nazywanym „przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji” lub „firmą-córką”). Przez „długotrwałą kontrolę” rozumie się tutaj istnieje długoterminowych relacji pomiędzy inwestorem bezpośrednim i przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji oraz istotny poziom oddziaływania, który daje inwestorowi bezpośredniemu efektywny głos w zarządzaniu przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji. Aby inwestycję uznać za BIZ, minimalny próg zaangażowania kapitałowego inwestora bezpośredniego w przedsiębiorstwie bezpośredniej inwestycji ustalono na poziomie 10%.Zgodnie z powyższą definicją, komponentami BIZ są: kapitał zakładowy, reinwestowane zyski oraz inny kapitał. Inwestycje w kapitał zakładowy przedsiębiorstwa bezpośredniej inwestycji dokonane przez inwestora bezpośredniego związane są z zakupem akcji, majątku lub aportem rzeczowym w postaci np. maszyn
i urządzeń. Reinwestowane zyski, to część lub całość zysków wypracowanych przez przedsiębiorstwo bezpośredniej inwestycji, która nie została wypłacona inwestorowi bezpośredniemu w formie dywidendy, lecz zainwestowana w przedsiębiorstwo bezpośredniej inwestycji. Inny kapitał, to pożyczki wewnątrzkorporacyjne (krótko- lub długoterminowe) pomiędzy przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji a inwestorem bezpośrednim oraz transakcje związane z obsługą tego długu.

Reasumując, BIZ są to długookresowe inwestycje, podejmowane przez przedsiębiorstwo lub osobę fizyczną jednego kraju w przedsiębiorstwo innego kraju, z zamiarem sprawowania kontroli nad nim i czerpania z niego zysku. Przy czym istotą BIZ jest transfer nie tylko kapitału, ale również pracy i wiedzy (technologicznej, marketingowej i organizacyjnej.

Największą BIZ w Polsce w 2009 roku była montażownia maszyn przeładunkowych fińskiej firmy Cargotec w Stargardzie Szczecińskim, która wynosiła 64,4 mln euro.

7. Inflacja: pojęcie, przyczyny i metody przeciwdziałania.

Inflacja, proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę. W zależności od poziomu stopy inflacji rozróżniamy:

1) inflację pełzającą (do kilku procent w skali rocznej), nie powodującą zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddającą się kontroli.

2) inflację kroczącą (z reguły do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli.

3) inflację galopującą (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego.

4) hiperinflację, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego, planowania działań gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji życia społecznego.

Przyczyny inflacji są różne. Mogą one tkwić w polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej
i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych, w spadku wartości waluty krajowej
w stosunku do walut zagranicznych, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

·         niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy),

·         przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),

·         ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

·...