Na WielkanocPisanki - stuk, puk.Baranek - be.Kurczątko - pi, pi.Życzenia Wam śle.Sto jajek w koszyku,od kurek w kurnikuI tych bab pękatych i bazi kudłatychDużo wody w beczcei listków na drzewiena Dzień Wielkanocnyżyczymy dla Ciebie.
TRENING TWÓRCZEGO MYŚLENIA W PRZEDSZKOLU
"Wielki człowiek zachowuje umysł dziecka"Meng-cy
Według humanistycznej wizji człowieka, każda istota ludzka jest z natury twórcza. Predyspozycje te w porę stymulowane mogą dać efekt w postaci twórczych postaw, charakteryzujących się kreatywnością, otwartością, aktywnością, samodzielnym rozwiązywaniem problemów, mobilnością, umiejętnością współpracy w zespole. Właśnie takie cechy osobowościowe w obecnie zmieniającej się rzeczywistości ekonomicznej są pożądane.
Najlepszym okresem do stymulowania zdolności twórczych jest okres przedszkolny, który charakteryzuje się dynamicznym rozwojem procesów poznawczych. Ok. 5 roku życia dzieci mają najbardziej rozbudzoną ekspresję muzyczną, plastyczną, ruchową, werbalną, następuje rozwój wyobraźni, co sprawia, że stymulowanie zdolności twórczych przynosi korzystne rezultaty.
Analizując temat twórczego myślenia, spotykamy się z podziałem wprowadzonym przez psychologa Guilforda: myśleniem konwergencyjnym i myśleniem dywergencyjnym. W myśleniu konwergencyjnym za rezultat procesu myślowego uważa się jedną poprawną odpowiedź. Myślenie dywergencyjne poszukuje do jednego problemu wszystkie możliwe rozwiązania. Dlatego rozwijanie myślenia dywergencyjnego jest koniecznością w kształtowaniu postaw twórczych. Jednak należy dodać, iż myślenie konwergencyjne i dywergencyjne stanowią dwie uzupełniające się wzajemnie odmiany inteligencji.
Guilford i Lowenfeld wyznaczyli kryteria postawy twórczej, które należy kształtować i rozwijać u dzieci, jeżeli chcemy wykształcić u nich postawy twórcze:
1. WRAŻLIWOŚĆ NA PROBLEMY, RZECZY , PRZEŻYCIA - która pozwala na dostrzeganie subtelności, tego co niezwykłe, stwierdzanie braków, potrzeb w rzeczach i ludzkich istotach.
2. ZDOLNOŚĆ DO POZOSTAWANIA W STANIE GOTOWOŚCI - czyli otwartość i płynność myśli.
3. MOBILNOŚĆ - możliwość szybkiego, skutecznego reagowania na zmiany.
4. ORYGINALNOŚĆ - stanowi jeden z najważniejszych składników myślenia dywergencyjnego.
5. ANALIZA - umiejętność stwierdzania najdrobniejszych różnic.
6. SYNTEZA jako związek wielu elementów, które stworzą nową całość.
7. ORGANIZACJA KOHERENTNA - zdolność do harmonizowania swoich myśli, wrażliwości i zdolności postrzegania z własną osobowością.
Poniżej zamieściłam opis wybranych technik twórczego myślenia, które opisał E. Nęcka w książce "Trening twórczości". Należą one do sześciu grup operacji intelektualnych, które biorą udział w myśleniu twórczym: operacji abstrahowania, dokonywania skojarzeń, rozumowania dedukcyjnego, rozumowania indukcyjnego, myślenia metaforycznego, dokonywania transformacji.
ABSTRAHOWANIE obejmuje wyróżnianie w wybranych obiektach pewnych ich cech, a pomijanie innych. Dzięki tym operacjom możliwe jest definiowanie i redefiniowanie obiektów, klasyfikowanie, dostrzeganie podobieństw między obiektami.
Ćwiczenia:
TYSIĄC DEFINICJI - ustalamy obiekt będący przedmiotem definiowania, następnie tworzymy nieograniczoną ilość definicji.
PODOBIEŃSTWA - wyszukiwanie podobieństw między dwoma przedmiotami. Podobieństwa powinny się opierać na wspólnych cechach poszczególnych obiektów, które trzeba wcześniej wyabstrahować z każdego obiektu oddzielnie.
LISTA ATRYBUTÓW - wyróżnianie wszystkich cech danego obiektu, począwszy od cech koniecznych i definiujących, aż po niekonieczne, ale często występujące i typowe.
ARCHIWUM - szukanie obiektów spełniających określone kryteria (lub kilka kryteriów naraz), np. pytamy o rzeczy białe, następnie dodajemy - białe i miękkie. Ćwiczenie to wymaga umiejętności redefiniowania obiektów.
DOKONYWANIE SKOJARZEŃ ćwiczenia mają na celu rozwijanie umiejętności dokonywania skojarzeń odległych, nietypowych.
ŁAŃCUCH SKOJARZENIOWY - dokonywanie skojarzeń do podanego wyrazu, stopniowo oddalając się od niego, np. podróż - samolot - niebo - chmura - biel - mleko itp.
GWIAZDA - polega na otoczeniu wyjściowej idei pewną liczbą asocjacji stanowiących reakcję na tę właśnie ideę, a nie na poprzednie skojarzenie, np. podróż - samolot - wycieczka - pociąg - plecak itp.
SIEĆ - wybieramy kilka haseł zupełnie przypadkowych (można losować z przygotowanych wcześniej wyrazów), następnie staramy się skojarzyć ze sobą hasła. Można wykonać to ćwiczenie na tablicy lub na dużym arkuszu papieru. Należy umieścić wyrazy w rogach i na środku i rysować połączenia w miarę dokonywanych skojarzeń. W ten sposób powstaje "sieć".
BRICOLAGE - najprostszy wariant ćwiczenia polega na wybieraniu kilku słów i ułożeniu historyjki zawierającej wszystkie słowa w określonej kolejności. Można układać opowiadanie wspólnie, lub każdy uczestnik grupy może losować jeden wyraz i samodzielnie układać zdanie do opowiadania.
ROZUMOWANIE DEDUKCYJNE wyciąganie wniosków na podstawie wystarczającego zestawu przesłanek.
Ćwiczenie:
CO BY BYŁO GBYBY...? wyszukiwanie odległych konsekwencji pewnego założonego z góry stanu rzeczy, np. "Co by było, gdyby na świecie nie było kolorów?"
ROZUMOWANIE INDUKCYJNE wyciąganie wniosków z niepełnego zbioru przesłanek.
ANALOGIE - wyszukiwanie podobieństw w zakresie relacji, struktur lub innych danych, pomiędzy dwoma zjawiskami, przedmiotami, np. "W czym są do siebie podobne baloniki i piórko?" Analogia jest jedną z podstawowych technik heurystycznych. Opanowanie umiejętności tworzenia analogii ułatwi posługiwanie się tą techniką w rozwiązywaniu problemów.
METAFORYZOWANIE to ćwiczenie myślenia metaforycznego. Szczególną cechą metafory jest jej zdolność do ożywiania martwych obiektów, za pomocą personifikacji, czyli nadawania przedmiotom cech typowych dla ludzi.
EMPATIA - wczuwanie się w stany emocjonalne innych ludzi. Przygotowujemy zestaw kilku postaci (dostosowujemy do tematu zajęć, np. postaci z bajek, zawody), następnie chętne dzieci losują jedną z postaci i starają się ją przedstawić. Mogą wypowiadać monologi, aby jak najpełniej "wejść w rolę". Pozostałe dzieci odgadują.
BAŚŃ - układanie baśni na temat problemu. Baśniowa opowieść zaczyna się od problemowego stanu rzeczy, a kończy na przyszłym, wyobrażonym stanie idealnym. Aby zasugerować baśniowy wątek, zaczynamy od: "Za górami, za lasami...", lub "Był sobie raz...". Ta baśniowa opowieść dąży do rozwiązania życzeniowego, a nie realistycznego, operuje zabiegami i przejściami które są również życzeniowe i fantastyczne. Najważniejszym momentem baśni jest cud, czyli rozwiązanie wszelkich problemów bohaterów baśni w wyniku nadzwyczajnego wydarzenia. W tej technice cud jest prototypem przyszłego rozwiązania. Baśń ułatwia przełamanie sztywnych nawyków myślowych.
TRANSFORMOWANIE zdolności tego typu dotyczą operacji umysłowych polegających na zmienianiu wybranych parametrów jakiegoś przedmiotu, procesu lub stanu rzeczy.
PRZEKSZTAŁCENIA - dostarczamy dzieciom określony przedmiot do przekształcania; można to ćwiczenie wykonać w formie ekspresji plastycznej. Dzieci otrzymują kartkę z narysowanymi konturami np. kotka i mają go przekształcić w zwierzę nieznane, dzikie. Temat do przekształceń dobieramy w oparciu o tematykę zajęć.
eluniek84