388.doc

2

-     -

ROLA NAUCZYCIELA W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM

Spis treści

   Wstęp                              3

1. Funkcje nauczyciela                5

      1.1 Zadania i funkcje nauczyciela nauczania początkowego               5

      1.2. Wiedza i umiejętności pedagogiczne nauczycieli                12

2. Nauczanie zintegrowane               16

       2.1. Rys historyczny współczesnej koncepcji integracji edukacyjnej wczesnoszkolnej               16

       2.2. Pojęcie i istota integracji i korelacji w edukacji wczesnoszkolnej               22

3. Problematyka i metodologia badań własnych               29

       3.1 Założenia i cele badań               29

       3.2. Problemy badawcze               29

       3.3. Hipotezy badawcze               30

       3.4. Zmienne i ich wskaźniki               31

       3.5. Metody badań, techniki i narzędzia               33

       3.6. Charakterystyka badanego środowiska               34

4. Przygotowanie nauczycieli do pracy w nauczaniu zintegrowanym               36

      Wnioski i propozycje               42

      Bibliografia               44

      Spis rysunków               47

      Spis tabel               48

      Aneks               49

Wstęp

Wprowadzenie nauczania zintegrowanego w klasach 1-3 poprzez reformę systemu edukacji oznacza odejście od podziału na przedmioty nauczania na rzecz integrowania  poszczególnych dziedzin wiedzy tak, by ukazać dzieciom scalony obraz świata.

R. Więckowski podkreśla, że „Edukacja początkowa jest swoista całością. Wymogi zatem kwalifikacyjne wobec nauczycieli nakazują w pewnym sensie ujmowania tejże nie w kategoriach przedmiotowych” (…), ale w „kategoriach całościowych”. Oznacza to, że nauczyciel klas początkowych, przygotowując się do zajęć z dziećmi ma całościową koncepcję zorganizowania wielokierunkowej aktywności dzieci w danym dniu, tygodniu”. [1] Ważnym więc problemem jest stworzenie takich warunków rozwoju w tym wieku, aby wyrośli z nich pełnowartościowi, wszechstronnie i harmonijnie rozwinięci, o wysokiej kulturze, umiejętnościach i sprawności fizycznej, godni pokładanych w nich nadziei. Niemałą zatem do spełnienia ma rolę nauczyciel nauczania początkowego, przed którym stawia się coraz wyższe wymagania.

Uwzględniając wagę tego zagadnienia w pracy tej starałam się omówić rolę nauczyciela w nauczaniu zintegrowanym, a w szczególności przygotowanie nauczycieli nauczania początkowego i szkół do pracy w nauczaniu zintegrowanym.

W rozdziale pierwszym przedstawiłam podstawowe funkcje i zadania nauczyciela nauczania początkowego.

W rozdziale drugim ukazałam rys historyczny współczesnej koncepcji integracji wczesnoszkolnej oraz wyjaśniłam pojęcia i istotę nauczania zintegrowanego. Kolejne rozdziały poruszają problematykę badawczą, która dotyczy opinii i poglądów nauczycieli na temat przygotowania szkół i nauczycieli do nauczania zintegrowanego.

Wnioski mają na celu przedstawienie rezultatów badań.

„Nauczyciel dla ucznia jest nie tylko tym, który uczy, lecz przede wszystkim tym, który wskazuje drogę.

Po to, aby tę drogę wskazywać, sam musi ją odnaleźć w sobie”.

J. Rudniański

1.      Funkcje nauczyciela

1.1. Zadania i funkcje nauczyciela nauczania początkowego

Istotne znaczenie dla spraw kształcenia i wychowania ma wprowadzony w ramach nowelizacji Ustawy z 25 lipca - art. 4, wyraźnie nawiązujący do zapisów Konstytucji RP. Obowiązek ten jest określony podmiotowo i dotyczy każdego nauczyciela.

„Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia”. [2]

Ustawa wyraźnie mówi tutaj o obowiązkach kształcenia, wychowania i opieki jako wymiarach pracy nauczyciela.

Karta Nauczyciela, podobnie jak Ustawa o systemie oświaty wymienia obowiązek kształcenia i wychowania szkolnego. Szczególnie znamienny pod tym względem jest art. 6, który w następujący sposób określa powinności edukacyjne nauczycieli: „Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; dążyć do pełni rozwoju osobowości ucznia i własnej. Nauczyciel obowiązany jest kształcić, wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny; w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; w duchu humanizmu, tolerancji wolności sumienia, sprawiedliwości społecznej i szacunku dla pracy; dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.” [3]

Przez wiele lat w pedeutologii, czyli w nauce o nauczycielu, poszukiwano istoty „powołania” do zawodu nauczycielskiego, cechy wyróżniającej najlepszych nauczycieli, tajemnicy sukcesu w tym zawodzie.

Przełom w pedutologii polskiej nastąpił wtedy, gdy Stefan Szuman, psycholog o renesansowej osobowości, opublikował pogląd, iż „z całą pewnością nie istnieje jakaś odrębna, wrodzona cecha, która by była swoistym i zasadniczym dyspozycyjnym podłożem tego talentu”. Talent pedagogiczny jest nabywany własną pracą nauczyciela nastawioną na to, by „z danej indywidualnej struktury swojej osobowości wyłonić swój własny talent pedagogiczny.” [4]

Każdy nauczyciel – niezależnie od tego, z kim pracuje, w jakim wieku i z jakim doświadczeniem – musi posiadać obszerną wiedzę specjalistyczną, pedagogiczn0 – psychologiczną i metodyczną. Nie ma wątpliwości, że w sytuacji rozbudowanych potrzeb społecznych i przedsięwzięć wychowawczych, studia wiedzy pedagogicznej powinny właściwie przygotować nauczyciela do pełnienia swych funkcji w reformowanej szkole.

Wymaga to zintegrowania bloku wiedzy profesjonalnej. „W ostatnich latach – pisze W. Leżańska – ugruntowała się koncepcja szerokorofilowego kształcenia nauczycieli (…). Teoretyczne podstawy tej koncepcji wyznacza kilka założeń ogólnych, a mianowicie:

·         założenie o elastyczności kształcenia, implikujące wielodyscyplinarność i międzydyscyplinarność treści programowych;

·         organizowanie kształcenia w sposób kompleksowy łączący przygotowanie ogólne z kierunkowym i pedagogicznym;

·         maksymalne zintegrowanie studiów specjalistycznych z pedagogiczno – psychologicznymi;

·         szersze sprofilowanie przygotowania kierunkowego, rozszerzającego zakres specjalizacji do dwóch i więcej;

·         rozszerzenie i skoordynowanie wiedzy w zakresie nauk społecznych;

·         zwiększenie roli wiedzy teoretycznej i praktycznej w dziedzinie nowoczesnej technologii nauczania;

·         zwiększenie roli metodyk szczegółowych oraz praktyk pedagogicznych.” [5]

Autorka stwierdza, że „jeżeli uczniowie mają być przygotowani do zmieniającej się rzeczywistości, to nauczyciele muszą być przygotowani równie dobrze do pełnienia swojej funkcji implikowanej ideami, nową wiedzą, nowymi strategiami nauczania.” [6]

Od współczesnego nauczyciela oczekuje się ustawicznego wzbogacania osobowości, aktualizacji wiedzy i umiejętności.

Ostatnie lata zmieniającej się rzeczywistości społecznej wpłynęły na zmianę funkcji szkoły jak i roli nauczyciela.

Funkcję nauczyciela dzieci młodszych w nowoczesnej szkole można rozpatrywać w aspekcie: opiekuńczym, wychowawczym i dydaktycznym. Pełnienie przez nauczyciela klas młodszych wymienionych funkcji oznacza jednocześnie realizację najważniejszych zadań szkoły na tym szczeblu nauczania, co przedstawia poniższa tabela:

Tabela 1 - Zadania nauczyciela klas początkowych wynikające z funkcji nowoczesnej szkoły

Sprostanie zadaniom wynikającym z przedstawionych funkcji i pełnionych ról wymaga wszechstronnego i zgłębionego przygotowania pedagogicznego na poziomie wyższym.

Aby nauczyciel mógł wykonywać założone funkcje musi być wyposażony w ...