LOGOPEDIA- egzamin.doc

LOGOPEDIA- WYKŁADY

TEMAT: Wprowadzenie do logopedii. Podstawowe pojęcia. Przedmiot i zadania logopedii.

1.       Logopedia to nauka z zakresu pedagogiki zajmująca się :

·         rozwojem (embriologią) mowy,

·         stymulowaniem rozwoju mowy,

·         terapią zaburzeń mowy oraz

·         nauką mowy w przypadku braku lub jej utraty.

Logopeda artystyczna zajmuje się kulturą żywego słowa.

2.       Przedmiotem badań logopedii jest MOWA

Za Leonem Kaczmarkiem:

Mowa to akt w procesie komunikacji, składa się ona z 4 elementów:

WSZYSTKIE te 4 elementy muszą być aktywne!

3.       Klasyfikacja przyczynowa zaburzeń mowy( podstawą podziału są przyczyny), wg Ireny Styczek:

a)       Zewnątrzpochodne (nie niosą ze sobą uszkodzeń anatomicznych, przyczyna tkwi w środowisku)

·         Brak podniet do mówienia (rodzice nie mówią do dziecka, „wilcze dzieci”- dzieci nie są wychowywane przez ludzi, lecz przez zwierzęta)

·         Nadmiar bodźców słownych

·         Sytuacje traumatyczne (mają ogromne znaczenie dla dziecka, są bardzo emocjonalne, w ich konsekwencji pojawia się jąkanie lub mutyzm)

·         Nieprawidłowe wzorce artykulacji

·         Nieprawidłowe style wychowania (głównie styl autokratyczny, w konsekwencji opóźniony rozwój mowy)

b)       Wewnątrzpochodne (przedrostek a- zaburzenie całkowite, dys- zaburzenie częściowe )

·         Zaburzenia korowe (uszkodzenie struktur korowych mózgu odpowiedzialnych za nadawanie lub odbiór mowy):

o        Afazja – utrata umiejętności nadawanie lub rozumienia mowy, generalnie dotyczy osób starszych lub młodych w specyficznych sytuacjach. Przyczynami mogą być: wylew krwi do mózgu, zator, guzy mózgu, nowotwory mózgu, uszkodzenia mechaniczne- głównie wypadki samochodowe)

Rodzaje:

- afazja ruchowa (uszkodzone pole ruchowe Brocka)- towarzyszy temu niedowład narządów artykulacyjnych, pacjent nie potrafi tworzyć komunikatu słownego, ale wszystko doskonale rozumie.

Słowa „automaty” pozostają, bo nie trzeba ich rozumieć.

- afazja słuchowa( uszkodzone pole słuchowe Wernicego, zachowane jest nadawanie mowy, pacjent ma trudności z dekodowaniem słów

Warunki terapii:

-wiek pacjenta (im młodszy, tym lepiej, bo większa jest mobilność mózgu)

- osoba pracująca umysłowo łatwiej poddaje się terapii, niż pracująca fizycznie

-zdrowe obszary zastępują chore

o        Alalia – brak rozwoju mowy, dotyczy dzieci. Przyczyny: uszkodzenia struktur korowych, czynniki wrodzone, czynniki okołoporodowe( niedotlenienie mózgu, poród kleszczowy lub poród przez wakum), uszkodzenia organiczne (urazy mechaniczne, wypadki)

Rodzaje:

- alalia ruchowa- brak rozwoju mowy i brak umiejętności wykonywania ruchów artykulacyjnych, rozumienie mowy jest zachowane

- alalia słuchowa – trudności w rozpoznawaniu i dekodowaniu słów oraz w artykułowaniu dźwięków mowy. Dzieci te funkcjonują podobnie jak dzieci głuche

o        Dyslalia- jest to opóźnienie w przyswajaniu sobie języka na skutek niewykształconych pewnych struktur mózgowych.

Alalia między 7 a 14 r.ż. przechodzi w dyslalię !

·         Zaburzenia podkorowe- uszkodzenie nerwów i dróg nerwowych unerwiających mięśnie narządów artykulacyjnych:

o        Anartria – mowa bełkotliwa, brak możliwości wypowiedzenia słów

o        Dysartria- mowa bardziej zrozumiała, lepsza komunikacja

WSPÓŁTOWARZYSZĄ:

-mózgowemu porażeniu dziecięcemu

- choroba Parkinsona

- SM  stwardnienie rozsiane

-ołowica – choroba zawodowa

Często przy tych zaburzeniach występują: ślinotok, niemożliwość wykonania szybkich ruchów artykulacyjnych.

·         Zaburzenia mowy u osób z nieprawidłową budową narządów artykulacyjnych:

o        Dysglosja – mowa osób z nieprawidłową budową narządów artykulacyjnych

-Język- przyrośnięty do dnia jamy ustnej, za krótkie wędzidełko podjęzykowe

-Wargi- rozszczep podniebienia, wargi

-Podniebienie – nieprawidłowa budowa podniebienia

-Zęby- nieprawidłowości w obrębie zębów: diastema, retruzje – zęby do środka,  protruzja – zęby na zewnątrz

·         Mowa osób z zaburzeniami psychicznymi:

o        Schizofazja – myślenie magiczne, mowa magiczna, szybkie przeskakiwanie z tematu na temat w obrębie jednego ciągu, werbigeracja: wtrącanie słób podobnie brzmiących w daną wypowiedź/ zdanie, np. tata –rata,lata, płata ; przyspieszanie/zwalnianie tempa mówienia

·         Mowa osób z zaburzeniami nerwicowymi:

o        Logoneuroza – przy intensywnym zdenerwowaniu, afonia- brak dźwięku, mutyzm, jąkanie nerwicowe przy silnym stresie

Jąkanie (objaw stały)- niepłynność mówienia spowodowana skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych.

Rodzaje skurczów:

Objawy:

- tiki w różnych częściach ciała (przyruchy)

- marszczenie czoła, wachlowanie skrzydełkami nosa, pochylanie się do przodu, unoszenie brwi (przyruchy)

-zaczerwienienie skóry twarzy, szyi

o        Embołofrazje – wtrącanie w wypowiedzi słów, przerywników, np. yyyy. Każdy je ma, bo służą zastanawianiu się, co powiedzieć.

Osobie jąkającej wydaje się, że tylko ona się jąka i tworzy się nerwicowe błędne koło, bo wtedy jąkanie się nasila.

-pauzy

-rewizja (powtarzanie słowa lub frazy, by poprawić je na lepszą wersję)

-blokowanie (na wyrazie lub głosce: mama, mama, mama… poszła do sklepu)

TEMAT: Ćwiczenia ortofoniczne (Podział wg E. Sachajskiej).

1.       Ćw. Oddechowe

2.       Ćw. Fonacyjne

3.       Ćw. Logorytmiczne (słowo + rytm)

4.       Ćw. Percepcji słuchowej

5.       Ćw. Mięśni narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia miękkiego, szczęki dolnej)

6.       Ćw. Artykulacyjne – celem jest wyćwiczenie prawidłowej wymowy jakiejś głoski, np. „r” (np. czarna krowa w kropki)

ad. 1) Ćw. Oddechowe

CELE:

- wydłużenie fazy oddechowej

-poszerzenie pojemności płuc

a)       Ćw. mobilizujące wyłącznie aparat oddechowy (dmuchanie baniek mydlanych, dmuchanie na świecę itp.)

b)       Ćw. oddechowe z fonacją (wykorzystywane głoski szczelinowe: s, sz, ś, z, ż, ź, f, w, h- długie wypowiadanie tych głosek „syczenie” itp., liczenie na jednym oddechu, kto najdłużej będzie szumiał)

c)       Ćw. brzuszno-przeponowe (uspokajają oddech, wykorzystywane  po wysiłku fizycznym, najlepiej w pozycji leżącej, ręka na brzuchu, podczas leżenia obserwujemy ruchy brzucha- wdech- brzuch podnosi się, wypina się do góry; wydech- brzuch obniża się)

d)       Ćw. oddechowe w połączeniu z mówieniem i śpiewaniem (dostosowanie oddechu do frazy, która jest w wierszu lub piosence- należy zwrócić uwagę, w którym momencie należy wziąć oddech)

e)       Ćw. oddechowe w połączeniu z ruchem rąk i nóg( zwrócenie uwagi na prawidłowości: podniesienie rąk- wdech, opad rąk- wydech lub wydech-skłon, wdech- wyprostowanie tułowia)

f)        Puszczanie baniek (skupiasz wargi i wydmuchujesz powietrze)

g)       Dmuchanie słomką do szklanki, żeby zrobić bąbelki

h)       Picie przez słomkę

i)         Dmuchanie, aby wiatraczek się kręcił

j)         Gwizdek

Ad. 2) Ćw. Fonacyjne

CELE:

-ustabilizowanie wysokości dźwięku (szczególnie, gdy dzieci mają głosy piskliwe i krzykliwe)

-samogłoski oraz dźwięki nosowe: m,n  WAŻNE w ćwiczeniach

a)  mruczenie (zabawa „wiosna i misie”- Pani Wiosna budzi misie ze snu, a te zaczynają mruczeć, rozluźniają się fałdy głosowe)

b)  zabawa- głoska „a” na wycieczce (różny sposób fonacji tej głoski: głoska a jedzie na wycieczkę, jedzie po drodze z dziurami, jedzie na koniu, płynie łódką, leci samolotem, idzie pieszo itp.)

c)  zabawa „w echo” (wypowiedzenie słowa głośno, reszta klasy powtarza je coraz cieszej)

d)  ćwiczenie w wypowiadaniu sylab: ma, me, mi, mo, mu ; am, em, im, om, um

ad.3 ) Ćw. Logorytmiczne

CELE:

- koordynacja ruchów ciała małych i dużych partii mięśniowych ze słowem

- połączenie słowa i rytmu

-stosuje się szczególnie u dzieci dyslektycznych

a)       Ćw. techniki ruchu (nauczyciel wystukuje rytm, dzieci: podskakują, biegną itp.)

b)       Ćw. improwizacji ruchowej do wierszy (np. Idzie Grześ przez wieś)

c)       Ćw. metro-rytmiczne (dzieci w 2-ch rzędach, na mocny takt rytmu przerzucają piłkę do drugiego rzędu- raz, dwa, trzy! Musi nastąpić moment przerwy)

d)       Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz (rysowanie znaków na różnych powierzchniach- koordynacja z ruchem ręki)

ad. 4) Ćw. Percepcji słuchowej

a)       Ćw. słuchu fizycznego (rozpoznawanie dźwięków, głosów z otoczenia, zabawa: „słuchanie ciszy”, zagadki słuchowe- N. chowa się za kotarą i oddaje różne dźwięki: rzuca kluczami, łamie patyki, szeleści workiem, drze gazetę, przelewa wodę, przesypuje piasek)

b)       Ćw. w obrębie rymów (wyszukiwanie rymów: obrazki, np. mrowisko, domek, ognisko – które z tych wyrazów się rymują; tworzenie rymów: co się rymuje do wyrazu „mak”?

c)       Ćw. analizy i syntezy słuchowej: