Bogini.pdf

Bogini - królowa niebios

Występujący w obronie kultu Jahwe Jeremiasz napotkał na silny

opór jednej grupy społecznej - kobiet. Wiele wskazuje, że pełniły

one funkcje kultyczne w obrzędach ku czci bogini, “królowej

niebios” (Jr 7, 18; 44, 17. 18. 25.). Świadczy o tym zwłaszcza

bezpośrednia polemika przekazana w rozdziale 44. Księgi

Jeremiasza. Do późniejszych opracowań redakcyjnych tego tekstu

zaliczyć należy wezwania do całego ludu, by zaprzestał składania

ofiar cudzym bożkom.

Pierwotnie spór toczył się między prorokiem a kobietami. Znamienne, że

nie określa ich przez odniesienie do ojców, mężów czy synów. W znanym

nam tekście słowa, którymi prorok zwraca się do kobiet, nie są wolne od

ironii: “Wy, niewiasty, wypowiadacie [śluby] własnymi ustami i spełniacie

je własnymi rękami, twierdząc: »Wypełnimy ściśle śluby, które

złożyłyśmy: będziemy składać królowej niebios ofiary kadzielne i ofiary z

płynów dla niej«. - Wypełniajcież więc ściśle swoje śluby i składajcie

gorliwie wasze ofiary z płynów!” (44, 25n). Jeremiasz zapowiada następnie

karę, jaką jest pozostanie w niewoli tych, co nie wierzą słowu Jahwe.

Prorok pozostaje osamotniony w wezwaniach. W niewoli, gdy znikąd nie

widać pomocy Jahwe, Jego lud pokłada nadzieję w bogini, królowej nieba.

Jeremiasz w odejściu od kultu Jahwe widzi przyczynę niewoli, lud zaś w

powrocie do czczenia bogini dostrzega nadzieję na wyjście z niewoli,

zapewnienie pokoju, bezpieczeństwa i chleba: “Co do mowy, którą

wygłosiłeś do nas w imieniu Jahwe, wcale cię nie usłuchamy. Chcemy

bowiem nadal wypełniać to wszystko, co przyrzekły usta nasze: kadzenie

królowej niebieskiej i ofiary z płynów dla niej, jak to dotąd czyniliśmy...”

(44, 16n).

Bogini ta była identyfikowana z różnymi postaciami. Być może chodziło o

asyryjską boginię Isztar lub kananejską Astarte, być może “królowa

niebios” łączyła w sobie cechy wielu lokalnie czczonych bogiń. Ponad 2,5

tys. lat później nie jesteśmy w stanie stwierdzić, o którą z nich chodziło.

Faktem jest jednak, że czas tuż przed niewolą babilońską jest epoką

wyraźnego ożywienia kultu bogiń w Izraelu. Świadczy o tym nie tylko

Księga Jeremiasza, ale analogiczne wezwania innych proroków oraz

wykopaliska archeologiczne. Odnaleziono m.in. ponad 3 tys. wypalanych

figurek glinianych z tego czasu (w tym ok. 2 tys. w Jerozolimie), z

wizerunkiem kobiecej postaci o wydatnym biuście. Skoro wyobrażenia te

pojawiają się nie tylko na materiałach dla bogatych (jak kość słoniowa czy

metal), lecz także na tanim i dostępnym wszystkim, wnosić można o

powszechności kultu bogini.

O tym, że nie była to cześć oddawana tylko przez kobiety, można wnosić z

samej Księgi Jeremiasza: “Synowie zbierają drwa, ojcowie rozpalają ogień,

a niewiasty rozczyniają ciasto, by przyrządzić pieczywo [ku czci] »królowej

niebios« i wylewać [ku czci] innych bożków ofiary z napojów...” (7, 18).

Czy późniejsze słowa, włożone w usta kobiet: “Jeśli składamy ofiary

kadzielne królowej niebios i ofiary z płynów dla niej - czyż to bez [zgody]

naszych mężów wyrabiamy placki ku jej czci z jej wyobrażeniem i

wylewamy czasze ofiarne?” (44, 19). Do kultu bogini przyznają się nie

tylko obecne pokolenia i nie tylko niższe warstwy społeczne: “my, nasi

ojcowie, królowie i książęta w miastach judzkich i na ulicach Jeruzalem...”

(44, 17).

Księga Jeremiasza, we fragmentach dotyczących zwalczanego kultu

“królowej niebios”, jest jednym ze świadectw dziejów wiary w jednego

Boga w Izraelu. Uczy nas, że Stary Testament obejmuje również proces

dochodzenia do monoteizmu. Jego etapem była polemika Jeremiasza,

reprezentanta kultu Jahwe, w którym funkcje kapłańskie spełniali

mężczyźni, z kobietami, przewodzącymi kultowi bogini, “królowej niebios”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: