Koncepcja człowieka w psychologii humanistycznej.pdf

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Maþgorzata Ignaczewska

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Koncepcja czþowieka w psychologii humanistycznej

Psychologia humanistyczna to najmþodszy nurt w psychologii, wyrŇniany obok psychoanalizy i

behawioryzmu. Bardzo szybko zyskaþa popularnoĻę stajĢc siħ tzw. átrzeciĢ siþĢÑ. Uksztaþtowaþa siħ w

latach szeĻędziesiĢtych XX w. na gruncie psychologii amerykaıskiej. Nazwa dziedziny pochodzi od

tytuþu periodyku Antony`ego Suticha, bliskiego wspþpracownika Abrahama Maslowa, ktry w 1961

roku powoþaþ do Ňycia czasopismo Journal of Humanistic Psychology.

W roku 1963 grupa psychologw z USA (Gordon Allport, Charlotte Buhler, George Kelly, Carl Rogers)

powoþaþa Amerykaıskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej.

Gþwnymi pionierami psychologii humanistycznej sĢ Abraham Maslow i Carl Rogers.

Jednym z istotnych skþadnikw psychologii humanistycznej jest teoria potrzeb A. Maslowa, gdzie

potrzeby tworzĢ kþad hierarchiczny (tzw. ápiramidaÑ Maslowa). Wynika z tego, Ňe aby moŇna byþo

zaspokoię potrzeby wyŇszego rzħdu, najpierw naleŇy zaspokoię potrzeby niŇszego rzħdu. Hierarchia

potrzeb wyglĢda nastħpujĢco: u podstaw ápiramidyÑ leŇĢ potrzeby fizjologiczne a nastħpnie: potrzeba

bezpieczeıstwa, potrzeba przynaleŇnoĻci i miþoĻci, godnoĻci i szacunku, na samej grze zaĻ Î

potrzeba samorealizacji.

POTRZEBY

SAMOREALIZACJI METAPOTRZEBY

(POTRZEBY WYņSZE)

POTRZEBY ESTETYCZNE

POTRZEBY POZNAWCZE

POTRZEBY UZNANIA I SZACUNKU

POTRZEBY MIýOĺCI I PRZYNALEņNOĺCI POTRZEBY

NIņSZE

(PODSTAWOWE)

POTRZEBY BEZPIECZEİSTWA

POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

Hierarchia potrzeb wedþug Maslowa

Carl Rogers twierdzi, Ňe czþowiek z natury dĢŇy do rozwoju i ma potrzebħ uczenia siħ. Jedynie trudne

warunki powodujĢ, Ňe jest w stanie zrezygnowaę z zaspokojenia tej potrzeby.

W psychologii humanistycznej czþowiek jest podmiotem autonomicznym, ktry obserwuje, przewiduje,

planuje i wnioskuje. NajwaŇniejsze jest badanie aktualnego doĻwiadczenia, gdzie stosowane sĢ rŇne

odmiany opisu fenomenologicznego, a takŇe introspekcyjnego (analizy stanw psychicznych, wnħtrza

postaci i jej przemyĻleı).

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

PodstawĢ filozoficznĢ jest: egzystencjalizm (indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej,

autonomicznej i odpowiedzialnej), personalizm (nastawiony na autonomicznĢ wartoĻę osobowoĻci,

szczeglna wagħ przykþada siħ do pojħcia osoby) oraz fenomenologia (polegajĢca na opisie i oglĢdzie

tego, co jest bezpoĻrednio dane).

Psychologiħ humanistycznĢ charakteryzuje optymizm, gdzie duŇy nacisk poþoŇony jest na

wykorzystanie przez czþowieka swoich moŇliwoĻci. Psychologowie humanistyczni podkreĻlali

wyjĢtkowoĻę czþowieka oraz Ļwiadomy i wolny wybr ich drogi Ňyciowej. Koncentrowali siħ na

niepowtarzalnych wþaĻciwoĻciach kaŇdego czþowieka oraz zakþadali, Ňe ludzie rodzĢ siħ z dĢŇeniem

do aktualizacji, czyli potrzebĢ rozwoju i wzrostu.

Metodologia psychologii humanistycznej

Metodologia psychologii humanistycznej korzysta wþaĻciwie z wszelkich metod

psychologicznego badania zarwno ze statystycznie opracowanych kwestionariuszy

i testw, jak i metod analizy wytworw. Te ostatnie wymagajĢ od psychologa umiejħtnoĻci

posþugiwania siħ intuicjĢ. Rezultaty badaı prezentowane sĢ przez psychologw humanistycznych w

specyficznym jħzyku. Jħzyk ten balansuje na granicy psychologii, filozofii i sztuki. W jħzyku tym

psychologowie starajĢ siħ opisaę i za jego pomocĢ apelowaę nie tylko do sfery intelektualnej

czþowieka, ale takŇe do jego emocji, uczuę i wyobraŅni.

Psychologia humanistyczna proponuje takŇe podejĻcie badawcze, ktre usiþuje zrozumieę

ludzkie zachowanie nie z punktu widzenia zewnħtrznego obserwatora lecz z tzw. wewnħtrznego

punktu widzenia odnoszonego do zachowujĢcej siħ osoby. Psychologowi ma w tym pomc zdolnoĻę

do empatii, do przejmowania perspektywy drugiego czþowieka. StĢd teŇ dla terapii humanistycznej

najbardziej charakterystyczny jest tzw. efekt ádiadyÑ (szczeroĻę za szczeroĻęÑ) Î otwarcie siħ

psychologa wobec klienta. StĢd teŇ terapie humanistyczne odrzucajĢ model psychologa zajmujĢcego

postawħ dyrektywnĢ.

Najbardziej znanymi propozycjami terapeutycznymi powoþanymi w ramach nurtu psychologii

humanistycznej sĢ :

- psychoterapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa,

- psychoterapia Perlsa,

- logoterapia Viktora Frankla,

- psychosynteza Roberta Assagioli,

- systemowa terapia rodzinna Virginii Satir,

- bioenergetyka Alexandra Lowena,

- i inne.

NajwaŇniejsze zaþoŇenia koncepcji humanistycznej:

- Czþowiek jest caþoĻciĢ nierozdzielnĢ, gdzie zachodzĢ relacje pomiħdzy psychikĢ

a organizmem. Czþowiek chcĢcy Ňyę zgodnie ze swojĢ naturĢ, powinien stanowię harmonijnĢ

caþoĻę, ktrej podstawowe skþadniki (ja i organizm) stworzĢ spjny system, zwany osobĢ.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

- Ludzie wchodzĢ w zwiĢzki z innymi osobami, ŇyjĢ w Ļrodowisku innych ludzi. Ma to

znaczenie dla realizacji potrzeb podstawowych.

- ĺwiadomoĻę jest podstawowym skþadnikiem ludzkiego istnienia. Ludzkie zachowanie

uwarunkowane jest przez teraŅniejszoĻę. Znaczenie majĢ aktualne przeŇycia, doĻwiadczenia i

to, co dzieje siħ tu i teraz. To, co dzieje siħ aktualnie w ĻwiadomoĻci czþowieka, sposb

postrzegania siebie i innych decyduje o przebiegu procesu samorealizacji.

- Czþowiek dysponuje wyborem. Wybr daje moŇliwoĻci do przekraczania granic statusu

ludzkiej istoty niejako wyznaczonego czþowiekowi przez przyrodħ. Nie jest on Ļlepo

popychany przez instynktowne siþy. Maslow koncentrowaþ siħ na motywach jakie kierujĢ

ludŅmi. BadajĢc motywy dziaþajĢce w rozmaitych sytuacjach Maslow zauwaŇyþ, Ňe tworzĢ one

specyficzny wzr Î hierarchia potrzeb.

- PodstawowĢ skþonnoĻciĢ natury ludzkiej jest dĢŇenie do samorealizacji. Jej przejawem moŇe

byę miþoĻę, twrczoĻę, altruistyczne zachowania, rozwj wþasnego ájaÑ. ņycie poza obszarem

samorealizacji nie jest Ňyciem autentycznym i w peþni ludzkim.

- WþaĻciwoĻciĢ natury czþowieka jest rozwj, ktry uwarunkowany jest przez czynniki

wewnħtrzne, znajdujĢce siħ w czþowieku, a nie poza nim.

Cechy humanistycznego podejĻcia do czþowieka:

- Upodmiotowienie sytuacji badawczej (badacz i badany stanowiĢ ámyÑ), dotychczasowy

dystans wobec przedmiotu badaı zostaþ odrzucony. Stworzenie ciepþa, peþnej akceptacji i

dobrej atmosfery pomaga w dostrzeŇeniu problemw oraz rozpoznaniu wþasnych sþabych i

mocnych stron;

- Tzw. ázasada komunikacjiÑ, skoncentrowana na schemacie nadawca Î komunikat Î odbiorca.

Komunikacja niezbħdna jest nie tylko z osobami badanymi, ale takŇe

z odbiorcami;

- Kontakt z osoba badanĢ oparty jest na dialogu a nie manipulacji;

- Uwzglħdniane perspektywy badanego (a nie tylko badacza), poniewaŇ zachowanie

wyznaczone jest przez aktualny obraz rzeczywistoĻci;

- Odwoþanie siħ do empatii jako najbardziej efektywnego kanaþu komunikacyjnego. Empatia to

zdolnoĻę odczuwania stanw psychicznych innych ludzi (empatia emocjonalna), umiejħtnoĻę

przyjħcia ich sposobu myĻlenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistoĻę (empatia

poznawcza).

Psychologowie humanistyczni w oparciu o nowĢ koncepcjħ natury ludzkiej zaczħli rozwijaę wþasne

formy terapii, obejmujĢcej nie tylko pomoc w zaburzeniach psychicznych ale takŇe pracħ z ludŅmi

zdrowymi. Miaþo to na celu umoŇliwienie im peþnego rozwoju. Zmianie ulegþa zarwno sama forma

terapii, jak i rola terapeuty. WychodzĢc poza tradycyjne formy terapii indywidualnej, psychologowie

humanistyczni chħtnie zaczħli stosowaę terapiħ grupowĢ, przybierajĢcĢ formy ęwiczeı i treningw.

Terapeuta nie wystħpowaþ juŇ w dominujĢcej roli kiedy to narzucaþ pacjentowi (klientowi) swojĢ wolħ

i interpretacjħ. Staþ siħ bardziej organizatorem i dyskretnym doradcĢ pomagajĢcym uczestnikom grupy

osiĢgnĢę peþnĢ wymianħ myĻli i swobodħ w komunikowaniu siħ.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Reakcje na prbħ sformuþowania humanistycznej koncepcji czþowieka byþy wĻrd psychologw

zrŇnicowane. Doceniono nowe obszary badawcze w psychologii, nowe sposoby terapii i inne

spojrzenie na czþowieka. Krytykowano natomiast szereg sþaboĻci metodologicznych i

teoretycznych.

Literatura:

1."Wprowadzenie do psychologii" T.Malim, A.Birch, A.Wadley

2."Psychologia" J. Strelau tom I

3."Psychologia i Ňycie" Ph. Zimbardo

4.ÑPodstawy psychologiiÑ Jan Trelak

5. www.wsp.krakow.pl

6. www.wikipedia.org

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: