POLITYKA EKONOMICZNA
Polityka ekonomiczna (wg B. Winiarskiego) – jako nauka – to dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gospodarczy.
INTERWENCJONIZM PAŃSTWA
Polityka ekonomiczna – jako działalność praktyczna – to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową – na jej dynamikę, strukturę, i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.
Uwarunkowania mające wpływ na politykę ekonomiczną:
ZEWNĘTRZNE; otoczenie międzynarodowe; położenie geopolityczne, sąsiedztwo * sytuacja międzynarodowa (polityczna, gospodarcza, militarna) * przynależność do ugrupowań gospodarczych, politycznych, militarnych * zadłużenie wobec zagranicy *warunki wymiany *zagospodarowanie terenów przygranicznych
WEWNĘTRZNE *położenie geograficzne *stan i struktura zasobów *zadłużenie wewnętrzne *sytuacja polityczna w kraju* poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ:
1. generalne: *suwerenność narodowa *sprawiedliwość *gwarancja praw człowieka i jego wolności *równość szans
2.cele ustrojowo-systemowe *zmiana lub umocnienie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego *zapewnienie jego dalszej ewolucji
3.cele ekonomiczne * wzrost gospodarczy *efektywne wykorzystanie zasobów ( w tym wzrost zatrudnienia, spadek bezrobocia) *przemiany strukturalne; szybka prywatyzacja (zawłaszcza firm, które nie mają znaczenia strategicznego) *wzrost przedsiębiorczości, tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości *wzrost inwestycji *równoważenie budżetu – ograniczenie deficytu budżetowego *wzrost konkurencyjności *przeciwdziałanie inflacji *zwiększenie wydajności pracy *wykorzystanie funduszy UE *rozwój handlu zagranicznego; równoważenie bilansu płatniczego *bezpieczeństwo ekonomiczne (w tym energetyczne) *prowadzenie badań służących powstawaniu innowacyjnych rozwiązań
4.cele społeczne *sprawiedliwy podział dochodu narodowego (wyrównanie lub łagodzenie różnic w poziomie życia) *zmniejszenie bezrobocia *wyrównanie szans awansu *dostęp do dóbr kultury i oświaty *ochrona zdrowia *zabezpieczenie społeczne *ochrona dziedzictwa kulturowego kraju
5. cele ekologiczne *ochrona środowiska naturalnego; usuwanie zaniedbań w ochronie środowiska naturalnego *rekultywacje
6.cele obronno-militarne *zapewnienie bezpieczeństwa wewnątrz kraju *zabezpieczenie przed zagrożeniem zewnętrznym
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Interwencjonizm państwowy Przez interwencjonizm państwowy należy rozumieć cały zespół metod i narzędzi przy pomocy których władza państwowa (a przede wszystkim rząd jako centralny organ władzy wykonawczej) świadomie usiłuje oddziaływać czynnie na życie gospodarcze i procesy rozwoju społecznego.
Główne formy/typy interwencjonizmu państwowego 1.administracyjny 2.pośredni (podatki, stopy procentowe) 3. etatyzm (przyjęcie przez państwo roli producenta i rozdzielnictwo) 4.planowanie lub programowanie rozwoju gospodarczego
Modele gospodarki Konieczność ingerencji państwa wynika z niedoskonałości mechanizmu rynkowego. 1.konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej 2.niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce, związane np. z monopolizacją gospodarki, niedoskonałością informacyjną 3.występowanie negatywnych efektów zewnętrznych; kosztów zewnętrznych, czyli obocznych skutków procesu gospodarowania. Klasycznym przykładem dysekonomii zewnętrznej jest zanieczyszczenie środowiska naturalnego 4.gospodarka rynkowa cierpi często na przypadłość zwaną cyklem koniunkturalnym: *regulacja stosunków na rynku pracy i przeciwdziałanie bezrobociu *inflacja *niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych
DOBRA PUBLICZNE Dlatego potrzebny interwencjonizm. Potrzeba dostarczenia dóbr publicznych. Dobra publiczne są konsumowane zbiorowo. Jeżeli są dostępne dla jednej osoby to automatycznie są dostępne dla innych. Każdy więc woli nie płacić za dobro publiczne, bo i tak może z niego korzystać. Dobra publiczne nie wywołują rywalizacji wśród konsumentów. Każdy może mieć ich tyle samo.
Dobra publiczne: *parki, mosty, chodniki, oświetlenie ulic, latarnie morskie, drogi publiczne *armia- obrona narodowa *policja, straż pożarna – bezpieczeństwo wewnętrzne *niezawisłe sądy – sprawiedliwość
Dlaczego państwo ingeruje w życie gospodarcze? Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie, których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądana lub szczególnie pożarna.
Niekorzystne - narkotyki, alkohol, tytoń, prostytucja, hazard
Korzystne – szczepionki, podręczniki, książki, szkoły
Dlaczego państwo ingeruje w życie gospodarcze? 1.powstawanie zbyt dużych nieatrakcyjnych społecznie różnic 2. dochodowych i majątkowych 3. istnienie pozbawionych opieki ludzi starszych, niedołężnych, upośledzonych, chorych, opuszczonych 4.pobudzanie i sterowanie badaniami naukowymi i prawami wdrożeniowymi, które są np. drogie, że prywatny przedsiębiorca nie ma możliwości samodzielnego ich sfinansowania albo nie jest tym zainteresowany 5..dostosowanie gospodarki do przyszłości w perspektywach średnio i długookresowych
Dlaczego państwo ingeruje w życie gospodarcze? 1. tworzenie, rozwój, funkcjonowanie szeroko rozumianej infrastruktury społecznej i technicznej (szpitale, uczelni, szkoły) 2.działanie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony interesów pracowników 3.pobudzanie twórczości kulturowej i finansowanie kultury 4.kształtowanie ładu przestrzennego w interesie zaspokajania potrzeb bieżących oraz ochrony interesu tych pokoleń, które dopiero przyjdą 5.absorbcja funduszy UE 6.uczestnictwo w procesie transformacji 7.oddziaływanie na ukształtowanie najkorzystniejszej struktury gosp. pod kątem doskonalenia jej do wymogów konkurencyjności, postępu techn.
Ekonomiczne funkcje państwa :
1. alokacyjna
2.stabilizacyjna
3.redystrybucyjna
Instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę
Deflacyjna – jej celem jest zmniejszenie popytu globalnego. Stosowane są, gdy rozmiary popytu globalnego przewyższają istniejącą podaż towarów i usług na rynku
Reflacyjna - jej celem jest ożywienie popytu globalnego, gdy rozmiary podaży globalnej przewyższają istniejący popyt na towary i usługi
Przykłady: - * stopy procentowe *preferencyjne kredyty *ceny urzędowe* płace * podatki * ulgi podatkowe * zwolnienia podatkowe * kurs walutowy * cła *limity importowo-kredytowe *dotacje *subsydia *obligacje *wydatki rządowe *zamówienia rządowe
POLITYKA WOBEC WZROSTU GOSPODARCZEGO
Wzrost gospodarczy jest to proces stałego zwiększania się wielkości gospodarczych dotyczących głównie sił wytwórczych (środki produkcji i siły roboczej), dochodu narodowego i konsumpcji społeczeństwa.
Wzrost gospodarczy jest to rozszerzenie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi.
Mierniki wzrostu gospodarczego: *PKB – Produkt krajowy Brutto *PKN – Produkt krajowy Netto *DN – Dochód narodowy *PNB – Produkt Narodowy Brutto *PNN – Produkt Narodowy Netto *Dochody osobiste ludności *Dochody rozporządzalne ludności
Czynniki wzrostu gospodarczego:wg Smitha: *praca *kapitał *ziemia
czynniki ekonomiczne, techniczne i organizacyjne
czynniki zewnętrzne * handel zagraniczny, kredyty zagraniczne, innowacje zagraniczne, inwestycje zagraniczne, fundusze strukturalne
czynniki wewnętrzne oszczędności, zatrudnienie i wydajność pracy, wielkość i jakość majątku produkcyjnego, zasoby naturalne, inwestycje, postęp techniczny
czynniki społeczne poziom wykształcenia i kwalifikacje, aktywność racownicza, kultura społeczeństwa
ZIEMIA odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych
Ziemia – czynniki pomocny, ale nie decydujący, np. w St. Zjedn. Ziemia przyczyniła się do ich rozwoju, ale już w Japonii, która posiada jej niewiele do wzrostu przyczyniły się zupełnie inne czynniki
1. rola czynnika ziemia jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym
2.w krajach wysoko rozwiniętych nie jest już taka istotna. Surowce = często w krajach słabo rozwiniętych stanowią jedynie źródło bogactwa (np. Arabia Saudyjska). W Polsce w 2005 roku rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo miało w wytworzonym PKB 4,1% udziału (przemysł 21,9%), a pracujący w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie stanowili 16,6% ogółu pracujących (w przemyśle 22,6%).
KAPITAŁ LUDZKI - ilość i jakość W krajach wysoko rozwiniętych kapitał ludzki należy do najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego. W Polsce dopiero od kilkunastu lat zauważa się jego istotną rolę.
Wielkość zatrudnienia w gospodarce zależy w dużej mierze od czynnika demograficznego. Determinuje on z jednej strony potencjalny, możliwy do wykorzystania zasób siły roboczej, a z drugiej strony powoduje presję na wzrost zatrudnienia i możliwie pełne wykorzystanie dostępnej siły roboczej.
Wielkość zatrudnienia wynika również z innych czynników: *ruchów migracyjnych (dziś szczególne znaczenie ma emigracja) *struktury wiekowej społeczeństwa *i ilość ludzi pracujących. Liczba ludności w Polsce ok.38,2 ml, w tym w wieku produkcyjnym 24,4 mln, czyli ok. 64% ogółu (w 1988-57,6%).
Jakość poziom wykształcenia i umiejętności dostosowane do potrzeb gospodarki. Od jakości czynnika ludzkiego (m.in.) zależy społeczna wydajność pracy, która oznacza średnią wartość produkcji na 1 zatrudnionego. Wydajność pracy polskiego pracownika w ciągu 14 lat (1990-2004) zwiększyła się o 380%.
INWESTYCJE są to nakłady mające na celu powiększenie zasobów kapitału trwałego (tj. akumulacja) albo zastąpienie amortyzujących się (zużywających) trwałych czynników produkcji. W pierwszych latach transformacji nastąpił głęboki spadek inwestycji, np. w 1990 r. O 10%, w 91 o dalsze 4% (nic dziwnego zważywszy na zmiany warunków i towarzyszący w tym okresie ujemny wzrost gospodarczy. Dopiero wraz z ożywieniem gospodarczym przyszło ożywienie (wzrost) inwestycyjne. Od połowy lat 90-tych do końca XX wieku wzrost inwestycji stał się obok wzrostu exportu głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Rodzaje inwestorów Z roku na rok, zgodnie z ogólnymi tendencjami do decentralizacji decyzji i ...
kopytkotn