Ekonomia stosowana pod redakcj� prof. dr hab. Marka Belki Wydawnictwo "BILBO" ��d� 1997 Wydanie drugie przepisa�a Marianna �ydek Przedmowa do pierwszego wydania Do czego potrzebna jest mi ekonomia? Zapewne zadajesz sobie to pytanie, bior�c do r�ki t� ksi��k�. Po co przedziera� si� przez g�szcz ekonomicznych poj��? Czy tylko po to, by m�c zrozumie� j�zyk "gadaj�cych g��w", spieraj�cych si� w d�ugich, nudnych telewizyjnych dyskusjach o bud�et pa�stwa, prywatyzacj� czy reform� bank�w? Ot� wbrew pozorom ekonomia jest nauk� wyros�� z praktyki i gdyby spr�bowa� zdefiniowa� jej przedmiot bada� w jednym zdaniu, to mo�na powiedzie�, �e opisuje ona i analizuje, w jaki spos�b ludzie zarabiaj� i wydaj� pieni�dze. W tym momencie wyprzedzam twoj� nast�pn� refleksj�, a my�lisz na pewno tak: mnie interesuje nie to, jak ludzie zarabiaj� pieni�dze, ale jak ja mog� zarobi� du�o pieni�dzy. W�a�nie temu tokowi rozumowania podporz�dkowany jest ca�y program "M�odzi Przedsi�biorcy". Jego celem jest pokazanie, jak zarabia si� pieni�dze w gospodarce rynkowej. Zanim jednak do tego przejdziemy, na pocz�tku omawiamy "regu�y gry", tzn. zasady dzia�ania gospodarki rynkowej, poniewa� ich znajomo�� jest kluczem do twojego przysz�ego sukcesu. Nast�pnie dowiesz si�, jak zosta� przedsi�biorc�, czyli jak zorganizowa� firm�, jak ni� kierowa�, jak promowa� swoje towary. Pami�taj, zasad przedsi�biorczo�ci nale�y zawsze przestrzega�: zar�wno w wielkiej korporacji, jak i w ma�ej jednoosobowej firmie. Niekt�rzy uwa�aj�, �e przedsi�biorczym mo�na si� tylko urodzi�. My natomiast twierdzimy, �e mo�na si� tego nauczy�. Przekonasz si� o tym, uczestnicz�c w programie "M�odzi Przedsi�biorcy". Polega on bowiem nie tylko na zdobyciu wiedzy teoretycznej, ale tak�e na konkretnej dzia�alno�ci gospodarczej. Najpierw b�dziesz m�g� sprawdzi� swoj� wiedz� ekonomiczn�, uczestnicz�c w komputerowej grze symulacyjnej. Staniesz si� szefem firmy i b�dziesz decydowa� o wielko�ci produkcji, cenie, wydatkach na marketing i inwestycje. Celem tej gry jest uzyskanie maksymalnego zysku, cz�sto jednak sukcesem oka�e si� unikni�cie bankructwa. Kolejnym etapem b�dzie prawdziwa dzia�alno�� gospodarcza. Razem z kolegami otworzysz firm� uczniowsk�. Zetkniesz si� tam z realiami prowadzenia w�asnego biznesu: marketingiem, zarz�dzaniem, produkcj�, ksi�gowo�ci�, podzia�em zysku w�r�d udzia�owc�w. Jeszcze raz podkre�lam: zasady przedsi�biorczo�ci zawsze s� te same i obowi�zuj� nawet w firmie produkuj�cej i sprzedaj�cej kartki �wi�teczne. Za��my jednak, �e nie chcesz prowadzi� firmy, �e chcesz by� zwyk�ym pracownikiem, wykonuj�cym swoje obowi�zki od �smej do szesnastej. Czy warto wtedy zna� regu�y gry gospodarki rynkowej? Studiuj�c podr�cznik, dowiesz si�, jak unikn�� bezrobocia i zapewni� sobie godziwe warunki pracy i p�acy. Wcze�niej wprowadzony zostaniesz w �wiat decyzji, kt�re podejmujesz jako konsument, a tak�e poznasz zasady racjonalnego inwestowania swoich oszcz�dno�ci. I jeszcze jedno. Bez wzgl�du na to, czy b�dziesz w przysz�o�ci gospodyni� domow� czy te� szefem olbrzymiej korporacji zawsze mo�esz za pomoc� kartki wyborczej opowiedzie� si� za okre�lonym programem gospodarczym, a to mi�dzy innymi oznacza, jakie b�dziesz p�aci� podatki i na co zostan� wydane pieni�dze podatnika, czyli twoje pieni�dze. Marek Belka Przedmowa do drugiego wydania Napisany w 1994 roku tekst mia� zach�ci� Twojego o trzy lata starszego koleg� do nauki ekonomii. Dzi�, to znaczy po trzech latach funkcjonowania programu, dla wi�kszo�ci m�odych ludzi ekonomia sta�a si� nauk� po�yteczn�, o czym najlepiej �wiadczy liczba ch�tnych na studia ekonomiczne. Mam nadzieje, �e w dalszym ci�gu program "M�odzi Przedsi�biorcy", kt�ry obecnie nazywa si� "Ekonomia Stosowana", b�dzie �r�d�em inspiracji i narz�dziem do zrozumienia szybko post�puj�cych zmian gospodarczych. Obecne, drugie wydanie Ekonomii stosowanej zmiany te w�a�nie uwzgl�dnia. Ksi��ka wprawdzie nie zawiera nowych rozdzia��w, jednak te, kt�re znalaz�y si� w pierwszej edycji - teraz zosta�y skorygowane i cz�sto znacznie rozszerzone oraz uzupe�nione ca�kowicie nowymi komentarzami. Uaktualniono tak�e materia�y statystyczne (tabele, wykresy). Zmieniono te� ilustracje, dodano nowe fotografie i rysunki. Wszystkie zmiany w podr�czniku podyktowane by�y nie tylko d��eniem do wzbogacenia jego walor�w poznawczych, dydaktycznych. R�wnie� zale�a�o mi na tym, by wprowadzanie ekonomii do szk� kojarzy�o si� nie z kolejnym, nowym, lecz nudnym przedmiotem, ale z nauk� ciekaw�, u�yteczn� i niezb�dn� w �yciu codziennym. ��d�, w lipcu 1997 roku Marek Belka Rozdzia� 1 ---------------------- Co to jest ekonomia? --------------------- Czytaj�c ten rozdzia�, poszukaj odpowiedzi na nast�puj�ce pytania: - Dlaczego wszystkie spo�ecze�stwa musz� radzi� sobie z problemem ograniczono�ci zasob�w? - Dlaczego ekonomi� nazywa si� "nauk� o ograniczono�ci zasob�w i wyborze? - Na czym polega problem wyboru oraz co oznacza konieczno�� wyboru i jej zwi�zek z kosztem "utraconych mo�liwo�ci"? - Dlaczego wiedza ekonomiczna jest dzi� niezb�dna? - Co to s� czynniki produkcji? - W jaki spos�b w r�nych systemach ekonomicznych rozwi�zywany jest problem niedostatku? - Ja� i Ma�gosia, wchodz�c do wielkiego sklepu, wyj�li z kieszeni 20 z�otych, kt�re da�a im babcia. - Popatrz na te wszystkie wspania�e zabawki dooko�a - powiedzia� Ja�. - A my mamy tylko 20 z�. - Potrzebujemy dobrego skrzyd�owego i bramkarza - stwierdzi� trener KS Szmacianka. - Ale w tym roku sta� nas tylko na zakup jednego dobrego zawodnika - odpowiedzia� prezes klubu. - W takiej sytuacji musimy si� powa�nie zastanowi�, zanim dokonamy wyboru. "Podajemy teraz wiadomo�ci lokalne. Dzi� samorz�d miejski zadecyduje, czy rozpocz�� budow� krytej p�ywalni czy nowej przychodni zdrowia. Obie te inwestycje s� bardzo potrzebne w naszym mie�cie i zgodnie z planami budowa obydwu obiekt�w mia�a ruszy� ju� w minionych latach. Jednak z powodu braku �rodk�w rozpocz�cie prac by�o corocznie odk�adane. W tej chwili na sali trwa dyskusja. Prosimy s�ucha� nas o godzinie 6, wtedy podamy wyniki g�osowania". Ograniczono�� zasob�w Ju� dzieci odkrywaj� pewnego dnia, �e nie mo�na mie� wszystkiego r�wnocze�nie. Przypominasz sobie o tym za ka�dym razem, kiedy idziesz po zakupy. Mimo, �e widzisz wiele rzeczy, kt�re chcia�by� kupi�, to doskonale wiesz, �e musisz ograniczy� si� do zakupu dw�ch lub trzech z nich. Wszyscy przez ca�e �ycie musz� dokonywa� r�nych wybor�w. Ka�da firma, nawet tak nietypowa jak zesp� sportowy, musi tak�e selekcjonowa� wydatki, poniewa�, podobnie jak ty i ja, nie mo�e posiada� wszystkiego. Konieczno�� wyboru dotyczy r�wnie� rz�du; nie mo�e on bowiem osi�gn�� jednocze�nie wszystkich cel�w gospodarczych. Ka�dego roku najbardziej zaciek�e dyskusje polityczne dotycz� g��wnie pytania: na co rz�d powinien wydawa� pieni�dze podatnik�w? �aden cz�owiek (ani te� �adne spo�ecze�stwo) nie mo�e posiada� wszystkich rzeczy, kt�re chcia�by mie�, po prostu dlatego �e nie wystarczy�oby wszystkiego dla wszystkich. Wynika to z ograniczono�ci (rzadko�ci) zasob�w, to znaczy rzeczy potrzebnych do wytwarzania d�br i us�ug niezb�dnych do zaspokojenia tych pragnie�. Kiedy wszystkie zasoby s� w pe�ni wykorzystane, to nic wi�cej nie da si� wyprodukowa�. Innymi s�owy, je�li zasoby danego kraju (wszyscy zatrudnieni, fabryki, gospodarstwa rolne itd.) zostan� w pe�ni wykorzystane, jedynym sposobem, aby kraj ten m�g� zwi�kszy� produkcj� jakiego� wyrobu b�dzie zmniejszenie produkcji czego� innego. Dotyczy to ka�dego kraju, nawet tych bardzo bogatych. Na przyk�ad podczas drugiej wojny �wiatowej ameryka�skie fabryki, staraj�c si� zwi�kszy� produkcj� czo�g�w i innych pojazd�w wojskowych, przesta�y produkowa� samochody osobowe. Podsumowuj�c: pragnienia ludzkie s� nieograniczone, jednak�e zasoby niezb�dne do ich zaspokojenia s� ograniczone. Dlatego te� ka�de spo�ecze�stwo styka si� z identycznymi problemami: niedostatkiem i konieczno�ci� dokonywania wybor�w. Ekonomia: nauka o ograniczono�ci zasob�w i wyborze Poniewa� wszystkiego nie starczy�oby dla wszystkich, wszyscy - ka�dy cz�owiek, przedsi�biorstwo lub rz�d - musz� dokonywa� wybor�w spo�r�d tego, co chcieliby posiada�. Tak wi�c powinni�my stara� si� post�powa� gospodarnie, aby uzyska� jak najwi�cej z tego, czym dysponujemy. Pami�taj�c o tym, mo�emy zdefiniowa� ekonomi� jako nauk� spo�eczn�, kt�ra zajmuje si� opisem i analiz� tego, jak spo�ecze�stwa wykorzystuj� dost�pne im zasoby. Pole wyboru ograniczone jest przez nasz doch�d, maj�tek oraz mo�liwo�� po�yczania pieni�dzy. Dochody osobiste, oszcz�dno�ci oraz mo�liwo�ci po�yczania ograniczaj� zar�wno pojedynczych ludzi, jak i rodziny. Przedsi�biorstwa ograniczone s� wielko�ci� swoich zysk�w, oszcz�dno�ciami oraz zdolno�ciami zaci�gania kredytu, a rz�dy - mo�liwo�ciami nak�adania podatk�w i uzyskiwania po�yczek. Dochody, oszcz�dno�ci, zyski i podatki pozwalaj� ludziom, instytucjom oraz rz�dom na zakup d�br, czyli produkt�w materialnych, oraz us�ug, czyli produkt�w niematerialnych. Oznacza to konieczno�� dokonania wyboru, kt�ry wi��e si� z utrat� mo�liwo�ci pozyskania alternatywnych d�br i us�ug. Konieczno�� wyboru i koszt "utraconych mo�liwo�ci" Za��my, �e od�o�y�e� ostatnio odpowiedni� sum� pieni�dzy na zakup walkmana, o kt�rym od dawna marzy�e�. Podczas gromadzenia oszcz�dno�ci zainteresowa�a ci� koszyk�wka i teraz bardzo pragniesz mie� par� profesjonalnych but�w do koszyk�wki. Niestety sta� ci� tylko albo na walkmana, albo na buty. W takiej sytuacji stajesz przed konieczno�ci...
kopytkotn