Filozofia notatki.pdf

Struktura filozofii.

Epistemologia – sposoby poznawania świata, kwestia metodolog.

Filozofia nie ma właściwie swego języka jako czegoś szczególnego, choć pewne pojęcia do

filozofii naleŜą filozofia nie jest nauką kumulatywną – nic co było wcześniej nie stanowi

podstawy dla kolejnych tworów. Filozofia jest raczej tworem ludzkiej wyobraźni

zawierającym odpowiedzi na waŜne pytania (moŜliwe jest nienawiązywanie do

poprzedników). Pewnej systematyki dodają stałe pytania o naturę człowieka itd.

Działy filozofii:

— ontologia/metafizyka (najstarsza) = (monizm, dualizm, pluralizm) teoria bytu

(idealizm, materializm); co to jest byt (czy to róŜne formy), jakiej jest natury itd.;

takŜe rozwaŜa kwestię boga, powstania świata.

— Epistemologia = jak poznajemy świat; najstarsza dyskusja między racjonalizmem i

empiryzmem (poznania – nie rozumem lub zmysłami).

— Etyka = nauka o moralności; najwaŜniejsza ze wszystkich, ciąŜy na naszym Ŝyciu

(najb. codzienna); normy moral. i ich uzasadnienie.

— Filozofia społeczna = pytania o kształt społeczeństwa, jego cele i zasady

funkcjonowania.

— Historiozofia = traktuje byt moralności jako byt który zmienia się w czasie; czy bieg

historii ma jakąś ideę przewodnią (np. jakiś ... zamysł), czy dąŜy do jakiegoś celu, np.

Marks, Hegel.

— Antropologia = teoria człowieka.

— Estetyka = badanie istoty piękna.

Filozofia w staro Ŝ ytno ś ci = wszechwiedza, wiedza staroŜytna zogniskowana wokół 3 pojęć:

— techne = wiedza techniczna

— episteme = refleksja naukowa (poznanie świata, boga)

— praxis = refleksja człowieka nad sobą samym; głównie etyka (etyka, teoria woli, co

sądzi o sobie, o społecz., o historii).

Filozofia łączy się z psychologią, ale są teŜ koncepcje róŜniące obie dziedziny.

Pierwsza refleksja człowieka wobec świata dotyczyła przyrody. (Pytania o Ŝywioły rządzące

światem, kosmosem). Mało wiedziano na temat praw przyrody, kosmosu, ruchu, stałości –

zmienności bytów.

Czym jest byt? Co to jest substancja? Co jest zasadą świata? Rozwój ludzkiej myśli: najpierw

była wiedza praktyczna, umiejętności, potem refleksje natury mistycznej (mitami wyjaśniano

prawa natury). Refleksja paranaukowa, filozof.

Od Talesa zaczyna się „rasowa” filozofia (nie związana z mitologią ani bóstwami).

Zawsze szukano 1-ej („jednej”) zasady rządzącej światem.

Tales z Miletu (VII – VI w. p.n.e.) – woda jest fundamentem Ŝycia (gdzie jest woda, tam jest

Ŝycie, gdzie jej brak – Ŝycia nie ma).

Szukanie jednego Ŝywiołu.

Jo ń ska szkoła (filoz.) przyrody: Anaksymander; Anaksagoras, Anaksymenes; „prymitywny

materializm”, jaka jest arche, co to jest? pierwsza zasada , na której opiera się cała

rzeczywistość. Bezkres – nieskończoność (w sensie historii świata) – jako pierwsza zasada.

Czy ruch jest cechą świata? Jaka jest natura świata? śywioły?

Heraklit z Efezu (VI – V w. p.n.e) – znany ze zdania, Ŝe „nie moŜna dwa razy wejść do tej

samej rzeki” ( świat jest w ciągłym ruchu). śywioł ogień (róŜne transformacje).

Wariodaizm? Wariabilizm – ciągły ruch

Względność, zmienność.

Dojrzewało wciąŜ pytanie na temat bytu (czy jest stały, czy niezmienny).

Heraklit – wszystkie byty są zmienne.

Przekonanie o rozumności świata, jest logicznie ułoŜony, wewnętrzna logika świata. Logos –

rozumność, logika, „słowo”. Kosmos – wszechświat. Heraklit: kosmos – logos.

*Demiurg – jakiś twórca, prawzorzec boga chcrześcijańskiego, ale nie Zeus.

Parmenides (VI-V w. p.n.e.)

Pytanie o stałość bytu wyraźnie sobie stawiał. RozróŜnienie między substancjami duchowymi

a materialnymi, „byt jest kulą”. RozróŜnienie pojęć byt (jedność niezmienna) a stawanie się

(własność przedmiotów przyr.).

Stworzył szkoł ę ELEACK Ą Zenon z Elei (paradoksy eleackie).

Są dowody na to Ŝe ruch jest niemoŜliwy.

Z punktu widzenia logiki pojęć 3 paradoksy ruchu:

1. p. dychotomii (=1/2): jeŜeli chcemy pokonać odległość przez ruch, trzeba ją podzielić

na połowę; bliŜszą nam połowę dzielimy na pół i wciąŜ dzielimy na połowę – ruch jest

niemoŜliwy.

2. p. strzały: ruch strzały jest z pozoru oczywisty, ale: jest sumą ciągów o charakterze

statycznym (w danej chwili jest w danym miejscu). Ruch jako synteza momentów

statycznych.

3. p. Achillesa: wyścig Achillesa i Ŝółwia; Ŝółw rusza wcześniej, zawsze Ŝółw pójdzie

dalej.

4. KaŜdy przedmiot, który jest w ruchu, do jednych przedmiotów jest w ruchu, a do

innych nie; ruch jest względny (a nie absolutny).

WyŜej wymienione pokazują niewystarczalność pojęć opisujących świat wobec percepcji.

Demokryt z Abdery (V w. p.n.e.) – twórca atomistycznej teorii świata. Materialista. Teza: w

świecie istnieje materia (o budowie atomistycznej; ich kształt i uporządkowanie,

róŜnorodność w świecie) i próŜnia. Poznanie świata: umysł („pewność”) i zmysł (subiekt.).

Jak poznajemy świat?

Protagoras (V w. p.n.e.) uczniami: Sofiści

Autor zdania „Człowiek jest miarą wszechrzeczy” (człowiek jest waŜny). Manifest

antropocentryzmu. Nie ma jednej prawdy o świecie.

Ojciec relatywizmu prawdy (kaŜdy człowiek ma swoją własną prawdę, subiektywizm

poznania).

Zręczność operowania językiem pozwala dowodzić paradoksalnych rzeczy! Ich poglądy

(Sofistów) są tłem dla poglądów Sokratesa.

Sokrates – dziwny bo: nie wiadomo, czy istniał (nic nie napisał, a tylko nauczał w

przypadkowych miejscach – ulice, rynki). Istniał, bo był bohaterem dialogów Platona,

wspomnień Ksenofonta. Platon był jego uczniem (napisał kilkadziesiąt Dialogów – rozmowa

... ta uczniów – Sofiści). Szkaradny, łysy (wygląd).

Poglądy: dusza ludzka jest wieczna i przechowuje w sobie (wrodzoną) wiedzę; dusza czeka

na następne wcielenie (w zaleŜności od grzeszności człowieka) – nie uczy się, szybko

przypomina sobie to, co juŜ wcześniej wiedziała.

Teoria anamnezy (hist. Choroby – med.). Tu: przypominanie sobie przed duszę tego, czego

nauczyła się „wcześniej”.

Metoda Sokratejska – człowiek zawsze sobie coś przypomina (bez świadomego udziału,

decyzji człowieka).

Sokrates był synem akuszerki, stąd sam był AKUSZEREM (ale myślowym, musi wydobyć na

światło dzienne myśl).

Sokrates nauczał gł. dot. moralności;

Tylko człowiek (spośród istot świadomych) potrafi narzucić sobie pewne prawo (człowiek

sam sobie moŜe stworzyć prawo, moŜe ograniczyć się), umiejętność myślenia o samemu

sobie.

Sofiści twierdzili, Ŝe wiedza jest względna. Relatywizm protagorejski był podstawą

demokracji (synteza wszystkich głosów w społeczeństwie(, („kaŜdy inaczej postrzega świat”)

– kaŜdy człowiek ma prawo do wypowiedzenia się na dany temat.

Sokrates twierdził, Ŝe prawda jest jedna, jest jedna prawda moralna. System wartości

etycznych Sokratesa nie jest zbyt precyzyjny (mieszają się wartości piękna, dobra i

uŜyteczności).

Przyjemność – czy jest dobrem? (Sofiści – tak, Sokrates – niekoniecznie).

Siła a kultura sportu, tęŜyzny fizycznej. Sokrates: siła = dobro (niekoniecznie).

Wstrzemięźliwość. Człowiek dąŜący do przyjemności jest jak dziurawa beczka (ciągle musi

dolewać, ma problemy).

Tylko człowiek na tle innych istot jest twórcą prawa moralnego dotyczącego tego, Ŝe

człowiek sam siebie moŜe ograniczać (wstrzemięźliwość dotycząca pragnień i popędów;

Sokrates = filozofem cnoty (wstrzemięźliwości).

Sokrates C.D.

Racjonalizm etyczny = podstawą cnotliwego postępowania jest wiedza o etyce.

Pomija bardzo waŜny element – woli, stąd jest to teoria nieco dziwaczna. Za to został

skrytykowany przez Arystotelesa – ludzie często wiedzą, co jest dobre, ale i tak postępują źle.

Teza o pozycji metaetycznej tym co najwaŜniejsze w działaniu – ludzka podmiotowość;

kształtowanie swego charakteru itd. to rys charakterystyczny dla staroŜytności. JuŜ w

kolejnych epokach etyka biegnie dwoma torami 1) relacje z innymi, 2) kształtowanie

charakteru.

StaroŜytna etyka wstrzemięźliwość, panowanie nad sobą ta myśl przewija się przez

wszystkie nurty etyki; wartości polityczne, estetyczne, etyczne czy uŜytkowe są mieszane ze

sobą (np. postrzeganie wartości jako cnoty). Np. sprawiedliwość jest rozumiana jako taka, w

której wszystkie części do siebie pasują np. sprawiedliwe państwo, w którym wszystkie

grupy do siebie pasują, a nie np. wszyscy są równi jest to pogląd Sokratesa (czy teŜ i

Platona – to trudno rozróŜnić, który czyj).

Platon (427-347)

Autor głównie dialogów, a nie systematycznych dzieł. Stała struktura dzieł – zawsze

nauczyciel + uczniowie (zazwyczaj Sokrates). Tytuł dialogu pochodził zazwyczaj od imienia

ucznia. Główna myśl Platona podział rzeczywistości na 2 światy: świat idei i świat rzeczy.

To odpowiedź na odwieczne pytanie staroŜytne – czy byt jest stały, czy zmienny. Platon

przyjął za Heraklitem, Ŝe są byty zmienne – rzeczy, a za Protagorasem, Ŝe istnieją i stałe –

idee. Krzesło moŜna zniszczyć (fiz.), ale jego idea nadal istnieje w umyśle ludzkim; to samo i

człowiek. Utrata zewnętrznego kształtu nie oznacza, Ŝe przedmiot znika. Mamy w głowie

idee, ale są to byty obiektywne, które istnieją naprawdę, takŜe poza naszym umysłem. Rzeczy

poznajemy zmysłami, a idee – umysłem. METAFORA JASKIŃ = ludzie siedzą w jaskini i są

przykuci do ściany – za nimi chodzą ludzie z róŜnymi przedmiotami, a przed nimi jest ogień.

Na wewnętrznej ścianie jaskini odbijają się cienie tych niesionych przedmiotów, a nie widzą

prawdziwych obrazków. Oznacza to, Ŝe zwykli ludzie nie widzą prawdziwych rzeczy, ale

jedynie byty pozorne (za nimi stoją idee, których moŜna doświadczyć tylko umysłem, a nie

zmysłami). Metafora stolarza – ma on w głowie ideę krzesła zanim je jeszcze stworzył.

MoŜna to równieŜ przenieść na metaforę boga – stąd platonizm jest waŜną bazą dla

chrześcijaństwa. U Platona pojawia się teŜ najdoskonalsza istota – Demiurg, który jest kimś

ponad mitologią bóstwa. Jest on kimś podobnym do chrześcijańskiego boga. Demiurg jest

jednak jedynie stwórcą doskonałego świata, ale nie ingeruje w jego istnienie (jak np. bóg

chrześcijański).

Dualizm – 2 substancje

Monizm – 1 substancja z tego składa się świat

Pluralizm – wiele substancji

Platon jest dualistą, ale specyficznym – materia jest czymś pochodnym, ale i gorszym o idei

(idee- są najwaŜniejsze). Platon jest teŜ nazywany IDEALIST Ą OBIEKTYWNYM .

Episteme i doxa – świat poznajemy róŜnie, zaleŜy jak poznajemy; istnieje wiedza prawdziwa i

niepełna. Episteme = wiedza prawdziwa, stanowi coś najtrwalszego. Doxa = wiedza

poznawana zmysłowo, na podstawie mniemania, wiedza niepewna. W ten sposób poznajemy

świat. Za pomocą doxa poznajemy świat zmysłowy.

Platon mówiąc o idei pokazywał, Ŝe widząc przedmiot (a szczególnie kilka, które mogą być

nieco róŜne od siebie) potrafimy wychwycić ich definicyjną toŜsamość. Istnieje pewna

granica, po przekroczeniu której rzecz traci swoją definicyjność, przestaje być sobą – np.

butelka której urwiemy dno, czy czubek, - będzie nadal butelką. Dopiero gdy zmiaŜdzymy –

przestaje być butelką, a staje szkłem.

Dusza = wieczna, ośrodek poznania, moralności itd.

Ciało = przemijanie, nie jest wieczne.

Świat idei – hierarchiczny, istnieją idee szczegółowe, czyli dotyczące konkretnych rzeczy czy

osób, a takŜe idee ogólne – które są wyŜej w hierarchii – np. idea figur geometrycznych.

Na samej górze – idea prawdy, piękna i dobra (jest jedna prawda szczególnie moralne, nie ma

tu miejsca na relatywizm, podobnie z pięknem i dobrem – one teŜ są jednoznaczne – coś

moŜe być piękne lub nie, dobre lub złe).

Platon był człowiekiem bardzo wszechstronnym, próbował zrozumieć wszystkie zjawiska

wokół niego. Nie mniej miał poczucie pewnej hierarchii nauki, którą się zajmował;

pedagogiką, psychologią, etyką, polityką, jaki jest świat itd. – polityka, etyka i metafizyka

3 najogólniejsze, z których polityka wydawała mu się najwaŜniejsza. W polityce –

zastanawiał się, jak wychowywać młode pokolenie, jak stworzyć szczęśliwe państwo.

Okazało się, Ŝe polityka w połączeniu z etyką i metafizyką – dawało dziwnie połączony twór

– trening młodych ludzi poza rodziną, szkolenie od najmłodszych lat. Jego idea państwa była

bardzo naiwna i niewiele miała wspólnego z rzeczywistym kształtem państwa. O ile ideały

etyczne mają pewną wartość, ale polityka i pedagogika nie mają dzisiaj znaczenia. Z kolei

metafizyka Platona, która miała dla niego mniejsze znaczenie, jest dzisiaj najwaŜniejszym

jego wytworem. UwaŜa się (np. Popper), Ŝe koncepcje totalitarne bazują na teorii politycznej

Platona – jest tylko jedno dobro, istnieje tylko pewna grupa ludzi, którzy mogą ją poznać,

jedna osoba pełni najwyŜszą władzę i prawo do rządzenia całym społeczeństwem. Inni bronią

mówiąc, Ŝe on nie wiedział, co wyciągnie się z jego teorii.

Od Platona istnieje spór o powszechniki. Jaki jest status idei ogólnych, czy takie byty w ogóle

są, jak np. wolność, stołowatosć? itd. Platon powiedziałby, Ŝe tak stąd jego stanowisko

nazywane jest REALIZMEM . UwaŜał on, Ŝe byty ogólne, które nie mają konkretnych

desygnatów, teŜ realnie istnieją.

NOMINALIZM – takie pojęcia ogólnie jak sprawiedliwość, wolność, czy krzesło ogólnie –

nie istnieją, to tylko słowa lub teŜ definicyjne abstrakcje, które umiemy wyłowić umysłowo z

przedmiotów (bo tak funkcjonuje nasz mózg). Istnieje tylko to, co widzimy zmysłami. (spór

między realizmem a nominalizmem).

KONCEPTUALIZM –

C.D. ARYSTOTELES (brak poprzedniego wykładu)

I i II – najwaŜniejsze księgi dotyczące etyki.

Księga V (4?) – idea sprawiedliwości

Pojęcie to było trochę hasłowe; u Platona oznaczała doskonałości, idealnej funkcjonalności

części na rzecz całości (grupy społeczne, które pracują, pełnią inne funkcje na rzecz państwa).

SPRAWIEDLIWOŚĆ u Arystotelesa – wyróŜnia:

1. ROZDZIELCZA (DYSTRYBUTYWNA) – sprawiedliwe to, co proporcjonalne,

rozdzielanie dóbr (zaszczytów lub pieniędzy), ma w sobie coś matematycznego – na

zasadzie proporcjonalnego podziału, ale nie zawsze po równo oznacza sprawiedliwość

– naleŜy wziąć teŜ pod uwagę nakład pracy, wysiłek

2. WYRÓWNAWCZA (RETRYBUTYWNA) – nagradza zasługi i karanie występków;

tzw. rekompensata.

Dobro zostało odebrane w sposób nieprawny (C B), sprawiedliwy sędzia – odbiera i

przyznaje z powrotem.

Sprawiedliwość społeczna – oznacza wymianę dóbr (spr.), szewc musi zrobić tyle

butów, by zrównowaŜyć koszt domu; Arystoteles bardzo długo rozwaŜał na temat

pieniądza.

Te obszerne rozwaŜania są poparte przez rozległość współczesnych rozwaŜań. Dzisiejsze

koncepcje wymiaru sprawiedliwości są oparte na retrybutywnej koncepcji Arystotelesowskiej

sprawiedliwości.

Współczesne systemy kar:

1) prewencyjna – odseparować od reszty społeczeństwa

2) korekcyjna – naprawić osobę

3) retrybucyjna – odpłata; jest pewna dokładna, wręcz matematyczna miara, która

określa za jakie przestępstwo jaki cięŜar kary; niewaŜny jest tutaj korekcyjny

charakter kary, ale dokładne wymierzenie cięŜaru kary.

EPIKUR (341-270)

Wszystkie jego dzieła zginęły, o jego teorii wiemy od jego uczniów.

Jego koncepcja powtarza idee Demokryta: materializm i atomizm. Dochodzi do tego ateizm –

koncepcja w której boga prawie nie ma – brak demiurga, Epikur uwaŜał, Ŝe materia jest

wieczna, jest substancją idealną, składa się z atomów, które są w ciągłym ruchu, światem

rządzi determizm, rządzą nim pewne niezmienne zasady – nie ma tu miejsca, ani potrzeby

boga.

Etyka – najbardziej znana.

Hedone = przyjemność hedonizm

„List do Meneikeusa”, poemat Lukrecjusza (ucznia Epikura), „O naturze wszechrzeczy”

stąd wiedza o filozofii – etyce Epikura (drobiazgowy opis fizyczny świata).

Pierwsze pytanie – pytanie o dobro, co jest najwaŜniejszym dobrem? NajwyŜszym dobrem -

SZCZĘŚCIE = EUDAJMONIA (eudajmonizm). Pewnym rozwinięciem tego pojęcia jest

hedone = przyjemność. Przyjemność negatywna = brak przyjemności. Oparte jest to na

naszym pewnym doświadczeniu fizycznym, szczęście jest skojarzone z pewnymi

doświadczeniami/przyjemnościami natury fizycznej (myśl staroŜytna boi się bólu, boi się

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: