PLATON – „Państwo”
1. 3 okresy dialogów platońskich
2. krytyki Arystotelesa
3. filozofowie przyrody (pantha rei)
4. Pitagorejczycy (liczba - idea)
5. parabola jaskini
6. wiedza ezoteryczna
7. kajdany = zmysły
8. słońce = najwyższa idea
9. Sofiści vs. Filozofowie
10. oddać władzę filozofom
11. antydemokratyczność
12. koncepcja pedagogiczna
13. selekcja mądrych
14. celem kształcenia jest mędrzec
15. 4 nauki: arytmetyka, dialektyka, geometria, astronomia
16. przedmioty tylko niezmienne, wieczne, a nie empiryczne
17. ostateczna selekcja
ARYSTOTELES – „Polityka”
1. 6 rodzajów rządów
2. 2 kryteria podziału
3. dobro wspólne -> szczęśliwe życie -> wspólnota polityczna celem -> ma troszczyć się o cnotę
4. 2 sfery pracy: udział w życiu politycznym i kontemplacja filozoficzna
5. warunki polis: ludzie, miejsce, prawo (dla Aryst. jeszcze szczęście!)
6. doskonałość obywateli, koncepcja perfekcjonistyczna
7. demokracja ówczesna vs. współczesna
8. najlepszy ustrój zbudowany na ‘średnich’
TOMASZ HOBBES – „Lewiatan”
1. koncepcja kontynentalna, walka o tron angielski
2. stan natury – uprawnienie, stan państwa – prawo
3. państwo powstaje w sensie umowy, paktu
4. stan natury to stan ciągłej wojny między jednostkami, wynika to z egoizmu i samolubstwa, z natury ludzkiej
5. uniwersalizm egoizmu: jest postawą do konfliktu, ale i zawarcia umowy
6. pokój daje bezpieczeństwo jednostce więc jest dla niej korzystny
7. w stanie natury nie ma ani sprawiedliwości, ani niesprawiedliwości
8. trwanie przy umowie gdy jest ona nie przestrzegana jest głupotą, bo narażamy własne życie
9. sens polityki = zawieramy umowy dla korzyści
10. jedynie istnieją jednostki, wszystkie inne grupy to umowy sztuczne
11. państwo jest gwarantem przestrzegania umów
12. nie czyń drugiemu co tobie nie miłe, człowiek człowiekowi wilkiem
13. wzór ustroju: monarchia (totalitarna!), Ew. arystokracja
14. suwerenem zostaje się dzięki umowie lub własnej sile, jeśli ktoś jest w stanie utrzymać porządek to niech rządzi
15. silne państwo
16. Hobbes i Locke tworzą indywidualizm, piszą o interesie własnym jednostki
JOHN LOCKE – „Dwa traktaty o rządzie”
1. Rousseau wprowadził termin permisywizmu pedagogicznego czyli przekonania o wyższości natury nad kulturą)
2. Państwo użyteczne dla obywateli
3. przykład parlamentaryzmu angielskiego
4. Locke był deistą – uzasadniał równość ludzi równością w momencie stworzenia człowieka – tabula rasa
5. prawa człowieka nabywane przez urodzenie, dane przez Boga (wolność, równość, samostanowienie, do własności prywatnej)
6. USA rozdział kościoła od państwa a jednocześnie w sądach powołują się na Biblię
7. wolność: rodzimy się dziećmi swoich rodziców, poddanymi króla. A każdy z nas jest wolny i tylko sobie i Bogu podlega.
8. pokój i zachowanie rodzaju ludzkiego
9. jest coś takiego jak sprawiedliwość = ład i harmonia, niesprawiedliwość jest wtedy gdy ktoś narusza dane mi przez urodzenie prawa. = czasem jest wojna, ale nie non stop jak to było u Hobbesa
10. Wszyscy mają pilnować przestrzegania tych praw.
11. Państwo jest po to by pomóc karać i eliminować tych którzy łamią prawa = powstaje dla wygody obywateli
12. wzór ustroju: społeczeństwo obywatelskie, ale i wtedy możliwy jest konflikt gdy państwo łamie dane mi prawa (u Hobbesa niemożliwy był konflikt w stanie kultury)
MONTESKIUSZ – „”
1. każdy ma swoje prawa (ani lepsze, ani gorsze, po prostu inne)
2. wymienia 3 rodzaje rządów (rep. mon. desp.)
3. despotyzm: rządzi jeden, jest prawem, nie podlega prawu, nie podlega religii, ale może być ekskomunika, wolny jedynie despota, ale za to nieograniczenie wolny, najwięcej tu równości, ale równości wśród niewolników
4. monarchia: rządzi na podstawie prawa i jemu też podlega, nie ma monarchy bez szlachty i szlachty bez monarchy, rządzi bezpośrednio i za pośrednictwem szlachty
5. republika: arystokracja (mniejszość ma prawa i rządzi wg nich, wybór przez głosowanie) i demokracja (większość ma prawa i rządzi wg nich, wybór przez losowanie)
6. zasady rządu (co sprawia, że rząd działa, jak ona działa):
a) despotyzm: lęk, niewolnictwo, despota działa tak jak działa bo w takim materiale pracuje, wszystko oparte o podstawowy instynkt przetrwania, lęk o własne życie
b) monarchia: honor, jeśli coś nie jest zgodne z moimi zasadami to wolę zginąć niż żyć jak zwierzę, jak niewolnik
c) republika: cnota polityczna
- arystokracja: umiar, żeby rządząca mniejszość nie zapomniała o większości, która rządzi
-demokracja: umiłowanie równości
7. Nie ma jednego słusznego rodzaju rządu, jego istnienie zależy od: sytuacji historycznej, wielkości kraju, ekonomii, mentalności obywateli
8. Wychowanie do poszczególnych rządów:
a) despotyzm: najłatwiej wychować ludzi w tym ustroju, bo wszystko oparte jest na lęku o własne życie, a ten instynkt jest wrodzony i nie trzeba go uczyć
b) monarchia: średnia trudność, bo trzeba zniszczyć ten podstawowy instynkt przetrwania i sprawić by oddawali życie w imię honoru, a że ludzie to egoiści i chcą się wyróżniać i być uważani za honorowych to nie jest to jakieś bardzo trudne
c) demokracja: najtrudniejsze wychowanie, bo trzeba nauczyć ludzi by stawiali dobro wspólne nad dobro własne, a jest to nienaturalne dla człowieka
JOHN STUART MILL –„O wolności”
1. interesowała go wolność i prawda
2. wolność obywatelska i społeczna
3. czy jest wolna wola? Etyka jest centrum wychowania, jeśli więc nie byłoby wolnej woli to i odpowiedzialności moralnej też nie, dlatego zastanawia się nad wolnością polityczną, bo to węższy zakres
4. chciał wyznaczyć granicę między wolnością, a władzą
5. wszystko co dotyczy mnie, tak długo jak nie krzywdzę innych jest moją sprawą jeśli nie krzywdzę innych bezpośrednio (bo jeśli mowa byłaby o pośrednim krzywdzeniu, to niemożliwy byłby wolny rynek, bo przez samo istnienie szkodzilibyśmy innym)
6. kapitalizm to liberalizm ekonomiczny
7. rodzaje wolności: myśl, słowo, media, styl życia
8. dopuszczać innych do głosu, nawet mylnie rozumujących, bo wtedy weryfikujemy własne poglądy
9. nawet w nieprawdziwej opinii może być cząstka prawdy
10. należy dopuszczać do głosu mniejszości, dziwaków bo oryginalni wymyślają coś nowego, a nie tylko podporządkowują się grupie (różnica między klasycznym liberalizmem Milla, a współczesnym)
11. inni ludzie pomagają nam odnaleźć prawdę
12. prawda z którą się dyskutuje jest martwa, funkcjonuje jako zabobon
13. Mill osadzony w myśli oświeceniowej: pęd do wiedzy, trzeba znać wszystkie poglądy by obronić swoją prawdę, dyskusja ćwiczy rozum
14. człowiek uczy się na błędach
ALEXIS DE TOQUEVILLE – „O demokracji w Ameryce”
1. pochodził z francuskiej rodziny arystokratycznej, której większość zginęła podczas Wielkiej Rewolucji, mimo tego nie jest wielkim przeciwnikiem demokracji, po prostu ja analizuje
2. demokracja = krzywa Gausa: 2% geniuszy, 96% przeciętnych, 2% debili, skrajne 4% demokracja odcina i zostaje 96% średnich. Oznacza to, że w demokracji nie ma tyle biedy i nędzy co w innych ustrojach, ale też odcina się geniuszy.
3. Pisząc to, demokracja dopiero się tworzyła więc była to raczej przepowiednia tego co się wydarzy, dlatego dziś wydaje nam się to bardzo aktualne
4. w USA podglądał powstawanie demokracji (był to offowy projekt, alternatywny, przyciągający idealistów, kibicowali mu buntownicy, ludzie z pogranicza, słabsze narody chcące wolności), chce przyjrzeć się demokracji w miejscy gdzie ona tworzy się od zera
5. wierzenia dogmatyczne – przyjęcie przekonań bez dyskusji, bez zastanowienia, jeśli już to ew. na zasadzie odwołania się do autorytetu
6. idea wolności jest najważniejsza! (u Milla non stop jest dyskusja) konserwatywny liberał: są pewne myśli, które nie są udowadniane, ale dobrze że one są. Dogmaty muszą istnieć, bo życia by nam nie starczyło na dyskutowanie o wszystkim
7. opinia publiczna najwyższym autorytetem
8. idea wolności i idea równości – jeżeli dochodzi do konfliktu między nimi to lud wybierze równość, mają czasem antagonistyczny stosunek (w systemach totalitarnych, jeśli jest jedno, nie ma drugiego)
9. zagrożenia dla demokracji:
a) anarchia: ludzie przestają przestrzegać prawa w imię wolności, anarchia jest ewidentna, łatwo ją zauważyć więc łatwo u podstaw zniszczyć
b) zniewolenie: ograniczenie wolności, łagodny despotyzm, państwo opiekuje się za bardzo, prowadzi za rękę jak dziecko, wolność jest zagrożona bardziej niż w anarchii, i dużo trudniej zniewolenie zauważyć, bo jak odmówić komuś kto chce naszego dobra i chce nam pomóc. Jak sobie radzić ze zniewoleniem? -> zakładanie wolnych stowarzyszeń, niezawisłe sądy, wolna prasa, (patrz: opinia publiczna)
ARYSTOTELES – „Etyka nikomachejska”
1. chrześcijańska wizja społeczeństwa aktualna do dziś: przekonanie o zasadniczej różnicy między człowiekiem a zwierzęciem, na obraz Boga z duszą nieśmiertelną
2. w chrześcijaństwie gigantyczna różnica między ludźmi a zwierzętami, a jednocześnie ludzie sobie bardzo bliscy, są sobie równi ale kiedyś będą sądzeni i los może się odwrócić
3. cel celów to szczęście, jest to dobro najwyższe w perspektywie etyki (chcesz być szczęśliwy, bądź etyczny. Dotyczy to tylko człowieka).
4. mowa i rozum odróżnia nas od zwierząt. Człowiek to rozumne zwierzę
5. jeśli człowiek oddaje się tylko przyjemnościom to sam rezygnuje z ludzkich atrybutów i jest głupi (pies w takiej sytuacji jest mądry, bo przyjemności są jego największym dobrem)
6. zdolności etyczne (cnoty, przyzwyczajenie)i dianoetyczne (pogadanki umoralniające), najpierw etyka potem dianetyka, najpierw praktyka potem działanie
7. ważny jest dobry nawyk, stała dyspozycja, stajemy się etyczni dzięki etycznemu postępowaniu
8. trwałą dyspozycję poznamy po tym, że zawsze postępujemy etycznie, a nie tylko czasami, jednorazowo
9. dzielność etyczna – trwała dyspozycja, postępowanie zgodnie z rozumem, dla każdego inna, właściwa tylko mojej osobie
10. prawość (postępowanie z duchem prawa), a sprawiedliwość (postępowanie z prawem zapisanym)
IMMANUEL KANT – „Uzasadnienie metafizyki moralności”
1. w czasach Kanta nastąpił rozłam kościoła, powstawało wiele nowych wyznań stąd wiele różnych odpowiedzi na pytania dot. moralności
2. czym jest w ogóle moralność i dlaczego ja mam być moralny
3. etyka formalna – zajmuje się prawidłami myślenia
4. zbiór maksym (imperatyw) jest zbyt pojemny, bo większość maksym by przeszła, ale nie zawsze chcemy każdą wziąć za zasadę ogólną
5. Kant zakłada istnienie powszechnego rozumu
6. imperatyw kategoryczny (moralność autonomiczna)– jedyna droga do celu, bezwzględny nakaz
7. imperatyw praktyczny – domknięcie kategorycznego, człowieka nie można traktować jako środka, ale jako cel sam w sobie, nie można traktować ludzi instrumentalnie
8. indywidualność, autonomia, obowiązek
9. moralny czyn jest wtedy gdy na moim miejscu każda moralna osoba postąpiłaby tak samo (człowiek jest prawodawcą)
10. imperatyw hipotetyczny (moralność heteronomiczna, względna, warunkowa) – jedna z dróg, prawa narzucone z zewnątrz
11. człowiek jest rozumny i moralny, można być rozumnym i niemoralnym, ale nie odwrotnie
12. państwo celów – każda istota rozumna jest celem samym w sobie
13. zbrodniarz popełniając zbrodnię zrzeka się człowieczeństwa, aby mu je przywrócić trzeba nadać mu karę, bo kara jest ściśle związana z człowiekiem
WILHELM DILTHEY – „Rozumienie”
1. w tekście przewaga elementów dyskursywnych, emocjonalnych, psychologicznych = trochę romantyczna koncepcja, ale i bardzo współczesna
2. obiektywizacje – wytwory kultury tj. religia, sztuka, kultura, są to ekspresje naszych przeżyć
3. metody nauk przyrodniczych: zmierzają do wyjaśniania, formułowania ogólnych, uniwersalnych praw, pojęć
4. metody nauk humanistycznych: rozumienie i tłumaczenie, rozumienie dzieła autora w kontekście innych jego dzieł i ogólnie całej epoki, przez to lepsze zrozumienie pisarza, ale i całej epoki, bardzo ważny jest kontekst!
5. duch obiektywny – wspólnota zbudowana na podobieństwie, wspólnota przeżywania, gestów, zachowań w danej grupie, więc to nie prawda że wszyscy jesteśmy inni, bo gdyby tak było to nie moglibyśmy się komunikować
6. klasy ekspresji życia:
a) pojęcia, sądy – ważna jest treść myślowa, jest ona taka sama dla odbiorcy i nadawcy, podlegają weryfikacji racjonalnej, logicznej, niezależnie od kontekstu zawsze znaczą to samo
b) ...
amaro