Propozycje warsztatów teatralnych
dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, część 1
Zabawy teatralne są wstępem i jednocześnie fundamentem dramy. Celem opisanych poniżej zabaw teatralnych jest rozwijanie wyobraźni, kreatywności, wrażliwości emocjonalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej, stymulowanie twórczej ekspresji i otwartości. Atmosfera zabawy sprzyja współdziałaniu i wzajemnej akceptacji. Jednak, w pewnych sytuacjach, dziecko może wykazywać brak otwartości na uczestnictwo w zabawie lub w niektórych jej etapach. W takiej sytuacji nauczyciel informuje dzieci o możliwości zasygnalizowania komunikatu: Nie chcę brać w tym udziału! – poprzez umówiony gest. Może to być np. skrzyżowanie ramion na piersiach i przysiad na podłodze.
Działania zawarte w scenariuszach teatralnych opierają się na elementach pedagogiki zabawy, metodach Weroniki Sherborne, metodach aktywizujących Rudolfa Labana, metodach gimnastyki mózgu Paula Dennisona, elementach metod Carla Orffa, Lwa Wygotskiego, Marii Montessori, Fryderyka Frobela czy Owidiusza Declory. Wiele z opisanych działań przynosi efekty w skutecznych
i sprawdzonych formach socjoterapii. Warto jednak pamiętać, że wszystkie te propozycje należy potraktować jako twórczą inspirację do poszukiwań własnej drogi i poszerzania repertuaru środków
i metod w pracy z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Własny rozwój nauczyciela jest bowiem najprostszą drogą do prowadzenia ciekawych zajęć z dziećmi. Osobisty rozwój prowadzi bowiem do satysfakcji w wielu dziedzinach życia.
Elżbieta Gorzka-Kmieć
Krąg tematyczny: Jestem uczniem, jestem uczennicą
POZNAJĘ KOLEŻANKI I KOLEGÓW
Materiały: pacynka (np. psa z wystającym z pyszczka jęzorkiem, który można przyszyć), małe karteczki i mazaki, „skrzydlaty but” – but ozdobiony np. kolorowymi kwiatkami, z przyklejonymi skrzydłami, wykonanymi z piór, sztuczny ptaszek usadowiony w gniazdku.
Przebieg zajęć
1. Poznanie Reksia.
Nauczyciel animuje pacynkę psa Reksia. Informuje dzieci, że Reksio będzie przyjacielem klasowym. Po przedstawieniu się, Reksio zawiera przyjaźń kolejno z każdym dzieckiem, polizaniem i przyjaznym kłapnięciem pyszczkiem w rękę czy ucho dziecka. Pyszczek jest animowany przez dłoń nauczyciela. Istotny jest kontakt psa z dzieckiem.
2. Improwizowane opowiadanie.
Reksio opowiada o swoich przeżyciach, kiedy pierwszy raz poszedł do szkoły. Ważne jest, żeby w opowieści zwerbalizować i odzwierciedlić emocje dziecka, związane z pójściem do szkoły: niepewność, lęk, tęsknotę za rodzicami. Reksio opowiada również o tym, że podziwiał te dzieci, które nie bały się szkoły i czuły się w niej swobodnie. Pies może opowiadać o kolejnych dniach w szkole, o zawartych przyjaźniach, o tym czego się nauczył i jak sobie radził z problemami.
3. Oswajanie lęku.
Na prośbę Reksia dzieci malują na małych karteczkach „lęczki” (małe lęki), które Reksio zbiera do „skrzydlatego buta”. Obiecuje, że po zajęciach odlecą one w nieznane miejsce. Aby prośba Reksia, dotycząca rysowania „lęczków”, była dla dzieci bardziej czytelna, nauczyciel może pomóc w jej zrozumieniu np. komentarzem: Wyobraźcie sobie, że wasze „lęczki” mają buzie. Jak mogłaby wyglądać taka buzia? Jednak sposób interpretacji jest dowolny i należy pozostawić dziecku pełną swobodę w wyrażeniu swoich emocji.
4. Zabawa „Wróbelek”.
Dzieci siedzą w kręgu, w parach (zabawa może również odbyć się w ławkach). Jedno dziecko jest „wróbelkiem”, który skaleczył sobie skrzydełko (metaforą skrzydełka jest wystawiony palec wskazujący), drugie dziecko głaskaniem stara się wyrazić współczucie, opiekuńczość i delikatność wobec zranionego ptaszka. Następnie zmiana ról w parach. Jeżeli dziecko ma trudności z okazywaniem czułości „wróbelkowi” i nie otwiera się na zabawę, można poprosić je o pogłaskanie sztucznego ptaszka ukrytego w gnieździe.
5. Malowanie indywidualne portretu.
Dzieci rysują lub malują portrety mamy, taty lub innej bliskiej osoby, którą kochają. Reksio jęzorkiem okazuje przyjaźń namalowanym postaciom (liże rysunki). Dzieci wieszają swoje prace w dobrze widocznym miejscu.
6. „Zgaduj-zgadula”.
Dzieci, siedząc w ławkach, starają się gestem i ruchem pokazać, czym zajmuje się tata i mama. Reksio odgrywa rolę największej gapy w klasie i dzieci pomagają mu w zgadywaniu. Nauczyciel przekazuje również informację, że dziecko, które nie ma ochoty pokazać czym się zajmują rodzice, wykonuje gest skrzyżowanych dłoni na piersiach.
WAKACYJNE PRZYGODY
Materiały: szary i zielony papier, kartony w tych kolorach, ewentualnie papier i kartony w innych kolorach, niebieskie taśmy/wstążki, wielobarwne skrawki materiału, kamienie różnej wielkości, plastelina, połówka jabłka, wykałaczki.
1. Zabawa pantomimiczna.
Dzieci ilustrują ciałem informacje przekazywane przez nauczyciela: Pokaż, że jesteś: ziarnkiem piasku, kamieniem, pagórkiem, górą, wiatrem, chmurą, rzeką, drzewem, jeziorem, kwiatem, morzem.
2. Nauczyciel pokazuje przygotowane materiały i inspiruje dzieci do wymyślania, w jaki sposób można zbudować krajobraz miejsc, w których spędziły wakacje. Mówi np.: To są materiały, które przynieśliście. Kto ma pomysł, z czego można zrobić rzekę, jezioro, góry, morze, drzewa? Jeżeli dzieciom brakuje inwencji, nauczyciel podpowiada rozwiązania: Mam pomysł, żeby góry zrobić z szarego papieru lub z kamieni. Ze wstążki można zrobić rzekę, drzewa z zielonego kartonu i plasteliny. Morze niech będzie z niebieskiego materiału, ale gdy zechcę pokazać, jak wygląda morze o zmierzchu, użyję papieru czerwonego lub żółtego. Jakie inne pomysły proponujecie?
3. Budowanie wakacyjnych krajobrazów z przygotowanych materiałów. Reksio podchodzi do dzieci, które opowiadają mu o swoich wakacyjnych przygodach.
4. Dzieci wykonują jeża z połówek jabłka i z wykałaczek.
5. „Jeż” – zabawa w parach.
Jedno dziecko jest nieufnym „jeżem”, zwiniętym w kłębek. Drugie namawia „jeża” do pokazania noska, zapewnia, że nie zrobi mu krzywdy, stara się zdobyć jego ufność słowami i gestami. Następnie „jeż” wystawia kolce (palce dłoni), a jego towarzysz namawia go do ich schowania. Zamiana ról.
Krąg tematyczny: Moje bezpieczeństwo
BEZPIECZNA DROGA DO SZKOŁY
Materiały: pacynka Reksia.
1. Reksio opowiada o swoich perypetiach, których przyczyną było niezachowanie bezpieczeństwa podczas wędrówki z domu do szkoły i w drodze powrotnej (np. przebieganie przez ulicę w niedozwolonym miejscu lub wybiegnięcie za piłką na jezdnię podczas spaceru).
Przykład dialogu:
REKSIO: Cześć dzieciaki…
NAUCZYCIEL: Witaj Reksiu! Dlaczego jesteś taki smutny?
REKSIO: A... miałem przykrą przygodę… Jeszcze teraz serce bije mi jak szalone.
NAUCZYCIEL (przykłada dłoń do serca Reksia): Reksiu, rzeczywiście serce bije ci bardzo mocno. Co się stało?
REKSIO: Razem z moim przyjacielem Azorkiem odbijaliśmy piłkę nad nosami i głową. Bawiliśmy się bardzo blisko jezdni. I nagle, tak odbiłem piłkę, że poleciała właśnie prosto na jezdnię. Oczywiście, natychmiast pobiegłem za nią, ale piłka potoczyła się prosto pod koła nadjeżdżającego samochodu. Ja też wpadłbym pod koła. Całe szczęście, że kierowca zdążył zahamować…
NAUCZYCIEL: To rzeczywiście była bardzo niebezpieczna sytuacja. Kierowca pewnie się zdenerwował?
REKSIO: Bardzo! I ja też… Dlatego, tak mi do tej pory serce bije. Piłkę oczywiście straciliśmy… A tak długo zbierałem pieniądze do skarbonki, żeby ją kupić.
NAUCZYCIEL: Najważniejsze, że tobie nic się nie stało.
Nauczyciel zwraca się do dzieci: Dzieci, powiedzcie, jaki błąd popełnił Reksio i jego przyjaciel Azorek? Co można im poradzić?
Dzieci wypowiadają się i udzielają rad. Jeżeli mają problemy ze zrozumieniem przyczyn zaistniałej sytuacji, nauczyciel animuje Reksia, komentując refleksje pacynki (np. Teraz to już wiem, że nie należy bawić się w pobliżu jezdni i wybiegać na nią).
Krąg tematyczny: Ja, moja rodzina i mój dom
PRZEDMIOTY W MOIM DOMU
Materiały: CD sześciolatka „Już w szkole”, semestr pierwszy, nr 40-48 (odgłosy różnych sprzętów domowych), przedmioty używane w gospodarstwie domowym (np. suszarka do włosów, sprzęty kuchenne: metalowa tarka, durszlak, łyżka wazowa, metalowe łyżki, małe garnki z uchwytem itp.
1. Dzieci demonstrują przyniesione przedmioty.
2. Dialogi przedmiotów – dzieci animują przyniesione przedmioty, improwizują dialogi, w których każdy przedmiot opowiada o swoim przeznaczeniu.
3. Teatr kuchenny.
· Ponowna animacja przedmiotów, podczas której dzieci wymyślają, jaką postać może zagrać posiadany przez dziecko przedmiot, np. durszlak to przyłbica rycerza, metalowa tarka to rycerska zbroja, łyżka wazowa to hełm rycerski lub buzia „metalowego zuchwałka”.
· Dzieci improwizują konflikt między wymyślonymi postaciami – przedmiotami, np. kto jest bardziej waleczny, kto jest bardziej potrzebny, czyja praca jest ważniejsza. Dzieci mogą również improwizować konflikt, który zaistniał ostatnio w klasie – animując przedmioty wyrażają swój punkt widzenia i ocenę problemu.
· Godzenie się i rozwiązanie konfliktu.
Przykład pierwszy – problemy, kompleksy otyłego dziecka.
Nauczyciel animuje durszlak, który jest buzią dziewczynki z nadwagą:
NAUCZYCIEL: Przedstawiam wam Pyzulkę. Pyzulko, (zwraca się do animowanego przedmiotu) dlaczego dzisiaj jesteś taka smutna?
PYZULKA (animowany durszlak): Bo kilku moich kolegów z Szuflandii, dokucza mi i śmieją się, że jestem grubasem.
NAUCZYCIEL (pyta dzieci): Jak sądzicie, co czuje nasza wyśmiewana Pyzulka?
Dzieci wypowiadają się na temat emocji Pyzulki.
Następnie nauczyciel zwraca się do dzieci: Bardzo proszę, aby każdy, kto współczuje Pyzulce, podszedł i pocieszył ją. Następnie nauczyciela pyta: Czy w naszej klasie ktoś mógł czuć się podobnie? Jeżeli dzieci potwierdzają, nauczyciel pyta: Jak sądzicie, w jaki sposób można ten problem rozwiązać? Dzieci podają propozycje rozwiązania problemu wyśmiewania się z tuszy otyłego dziecka. Kolejna inspiracja nauczyciela: A teraz proponuję, żeby każdy, kto sprawił przykrość swojej koleżance czy swojemu koledze, rozwiązał ten problem według własnego pomysłu. Istotne jest, aby nauczyciel nie wymuszał na dzieciach gestu przeprosin.
Przykład drugi – problem agresji ucznia.
Nauczyciel animuje np. metalowy, duży widelec.
NAUCZYCIEL: Jestem wściekłym rycerzem! Nazywam się Widelec Wściekliński! Bardzo często awanturuję się w Szuflandii. Nikt mnie nie lubi i wszyscy boją się mnie.! I ja też ich nie lubię! Muszą zobaczyć, jaki jestem silny i muszą się mnie bać! Nauczyciel zwraca się do dzieci: Jak sądzicie, co czulibyście, gdyby Widelec Wściekliński był waszym kolegą?
Dzieci wypowiadają się na temat emocji, które wyzwalałby w nich agresywny kolega. Nauczyciel zwraca się do animowanego widelca: A może nadalibyśmy ci imię Ryszard Mocny Wspaniały? Tylko, że takie rycerskie imię nadawane jest tym, którzy starają się być opiekuńczy i koleżeńscy...
WIDELEC: No, dooobrze… Tak szczerze mówiąc, to jest mi smutno, że nikt mnie nie lubi i nie mam kolegi w mojej Szuflandii.
NAUCZYCIEL: A kogo wybrałbyś do pomocy? Ja proponuję żeby to był… – wymienia imię dziecka, którego problemem jest agresja w zachowaniu. Następnie zwraca się do klasy: Bardzo proszę o brawa dla Krzysia. Myślę, że Krzysio będzie odpowiednim doradcą Wścieklińskiego, który stara się o szlachecki tytuł „Ryszarda Mocnego Wspaniałego”.
4. Odgłosy różnych przedmiotów w domu – dzieci słuchają nagrania odgłosów różnych sprzętów gospodarstwa domowego i zgadują nazwy tych sprzętów.
Krąg tematyczny: Ulubione zabawy dzieci
PODZIWIAMY KOTY
Materiały: pacynka psa i kota (pies Reksio i rudy kot Kleofas), bloki, kredki.
1. Dzieci w parach pokazują ciałem kształt litery „K”.
2. Każde dziecko pokazuje literę „K” przy użyciu palców dłoni (kciuk, i palce wskazujące).
3. Reksio przedstawia dzieciom zaproszonego gościa – kota Kleofasa. Pacynki animuje nauczyciel, na obu dłoniach jednocześnie. Pies toczy rozmowę z Kleofasem, opowiadając o znajomości między nimi, jak bardzo się na początku nie lubili i o sposobie rozwiązania konfliktu.
REKSIO: Kleofasie, czy pamiętasz jak na początku znajomości nie lubiliśmy się?
KLEOFAS: Pewnie, że pamiętam. Mówiłeś do mnie „myszojad”, a to mnie bardzo złościło. Nie rozumiałem, jak można śmiać się z kogoś, dla kogo myszy są ulubionym przysmakiem.
REKSIO (śmieje się): A ja nie rozumiałem, jak można polować na myszy i jeszcze je zjadać ze smakiem. Oj, Kleofasie, nie raz drapnąłeś mnie po nosie pazurkami za tego „myszojada”.
KLEOFAS (śmieje się): A ile razy ja musiałem uciekać przed tobą na drzewo! Wiesz, co jeszcze mnie złościło? Denerwowałem się, kiedy bez pytania brałeś moje kredki.
REKSIO: A ja miałem ochotę ugryźć cię, kiedy mówiłeś do mnie „Reks- kleks” i wszyscy śmiali się ze mnie. Dlatego wrzuciłem cię do kałuży. Miałem satysfakcję, że chociaż raz wszyscy śmieją się z ciebie. I wiesz co… Głupio mi, ale muszę się jednak do czegoś przyznać. Zazdrościłem ci, że tak dobrze się uczysz. Wiesz sam, że nie zawsze dostawałem dobre oceny. Z zazdrości wyzywałem cię od „kujonów”.
KLEOFAS (z rozbawieniem): Cieszę się, że wszystko sobie wyjaśniliśmy. Okazało się, że pies z kotem może się przyjaźnić. Gdybyś mnie wtedy nie obronił przed łobuziakami, którzy chcieli przywiązać mi puszkę do mojego ogonka, to pewnie w dalszym ciągu chodziłbyś z podrapanym nosem, a ja uciekałbym przed tobą na drzewo.
Wiecie dzieci, sądziłem, że Reksio jest moim wrogiem. Ciągle się kłóciliśmy!
REKSIO (z rozbawieniem): I ja tak samo o tobie myślałem! Awantury były prawie codziennie.
KLEOFAS: I również prawie codziennie uwagi w naszych dzienniczkach! Ale pewnego dnia, kiedy wracałem ze szkoły, zaczepiło mnie kilku łobuzów, wyzywając mnie od „rudych kujonów”. Popychali mnie i chcieli mi przywiązać puszkę do ogona. Broniłem się. ale sam nie dałbym rady.
Kleofas (do dzieci): Nagle pojawił się Reksio i zawarczał groźnie: „Odczepcie się od niego!”. Chyba się przestraszyli, bo zostawili mnie w spokoju. Byłem bardzo wdzięczny Reksiowi za pomoc.
REKSIO: Pochwal się, że zaproponowałeś, abyśmy porozmawiali o naszych nieporozumieniach jak koledzy.
KLEOFAS: I całe szczęście! Okazałeś się super kolegą! Czasami pokłócimy się, ale szybko się godzimy.
NAUCZYCIEL: Czy ktoś z was chciałby o coś spytać naszego gościa?
Dzieci zadają pytania, na które odpowiada nauczyciel, animując pacynkę kota Kleofasa.
4. Dzieci w parach animują dłonie, improwizując konflikt między psem i kotem, Używają tylko odgłosów „miau” i „hau”. Przestrzeń między kciukiem a resztą palców to pyszczki zwierząt. Konflikt zostaje rozwiązany i następuje zgoda między zwierzakami.
5. Pożegnanie z kotem. Kot obiecuje ponowne odwiedziny.
6. Rysowanie portretu „przyjaźni” – „Pies i kot”.
NA WIEJSKIM PODWÓRKU
Materiały: CD. Entliczek, pentliczek. Utwory do słuchania i zabawy, cz. 2 nr 31 (odgłosy wsi), bęben.
...
paolka_pl