historia_i_przykłady_fałszowania.pdf

grudzień 2009 • tom 63

TECHNIKA – TECHNOLOGIA

Jakość żywności

Fałszowanie żywności

Wojciech

Sawicki

od czasów starożytnych do dziś

Nikt nie lubi być oszukiwany, zwłaszcza wtedy, gdy chodzi o rzecz

podstawową, jaką jest żywność. Uczucie zmartwienia, upokorze-

nia w połączeniu z furią jest bardzo nieprzyjemne, ale jakże

znajome. Jednym z ludzkich doświadczeń jest bycie oszukanym

konsumentem. Czyż nie byliśmy zaskoczeni żądaniem zbyt wy-

górowanej ceny za litr mleka lub nie kupiliśmy bochenka chleba,

który udawał „naturalny” bądź „domowy”? A jak zareagowaliśmy

na bekon, który podczas smażenia na patelni „uwalniał” wodę?

Z fałszowaniem żywności ludzkość boryka się od

STRESZCZENIE:

Media nieustannie mówią o złej

jakości żywności i warunkach

sanitarnych panujących u jej pro-

ducentów. Wielu ludzi zachowało

w pamięci smak jakiegoś rarytasu

z dzieciństwa: wędliny od miejsco-

wego rzeźnika, chleba z pobliskiej

piekarni, cukierków kupowanych

u wędrownego handlarza czy

oranżady w proszku.

Wspomnieniom często towarzyszy

myśl, że teraz już tak się nie robi.

Istnieje powszechne przekonanie,

że dawniej jedzenie było zawsze

smaczne i nieskażone, krótko

mówiąc - prawdziwe. Tymczasem

już w czasach antycznych

opisywano proceder fałszowania

żywności i próbowano z nim

walczyć.

zarania dziejów. Jakość i bezpieczeństwo żyw-

ności były zawsze niesłychanie istotne. Żywność

fałszowano na wiele sposobów. Podrabiano

wszelkie możliwe produkty na każdym etapie wytwarza-

nia i dystrybucji. Stałym elementem w tym układzie był

tylko konsument, który tracił przede wszystkim pie-

niądze, a niekiedy nawet zdrowie. Bywało, że wytwórca

sprzedawał kupcom sfałszowany towar, zdarzało się także,

że kupiec dokonywał oszustwa dopiero w sklepie. Czasem

handlarz okradał fabrykanta tworząc podróbki marko-

wych artykułów. Oszukiwano nawet fałszerzy. Znany jest

wypadek, kiedy chcąc „dosłodzić” miód nabyto sfałszo-

waną sacharynę! Istnieje niczym niepoparte przekonanie,

że dawniej jedzenie było lepsze i zdrowsze niż obecnie.

Nic bardziej mylnego.

SUMMARY:

The contemporary media constantly

report about deteriorating food

quality and compromised hygienic

conditions in food processing

plants. Customers often seem to

recall the taste of certain delicacies

eaten in their youth: deli meat from

a local butcher, freshly-baked bread

from the nearest bakery, home-

-made candies or instant lemonade

bought from street vendors.

These memories are often followed

by a nostalgic, sentimental thought

‘you cannot have food produced

this way any longer. A common

belief is also shared that in former

times food was always tasty, not

contaminated, in other words,

‘genuine. Yet, cases of food

adulteration have been known,

reported, described and prosecuted

since ancient times.

FAŁSZERSTWA W STAROŻYTNOŚCI

rozcieńczane wodą lub mieszane z winem gorszej jakości.

Notowano również przypadki farbowania i aromatyzowa-

nia kiepskiej jakości win, aby nadać im wygląd, smak i aro-

mat droższych trunków, mleko i inne napoje rozcieńczano

wodą. Theofrast (Theophrastus 370-285 r. p.n.e.) opisuje

użycie „sztucznych” smaków dodawanych do żywności

– wina oraz fałszowanie (z powodów ekonomicznych)

produktów spożywczych w handlu. Pliniusz Starszy (23-

-79 r. n.e.) opisuje dodawanie kredy i paszy bydlęcej do

mąki przeznaczonej do wypieku chleba, fałszowano

również cenne azjatyckie przyprawy (funt cynamonu miał

wówczas wartość ponad 5 kg srebra). Również Galen

(131-201 r. n.e.), najwybitniejszy lekarz starożytności,

w swych pismach ostrzegał przed fałszowaniem ziół

i przypraw. Pieprz fałszowano jagodami jałowca, a szafran

– barwionymi otrębami zbożowymi, podrabiano również

gałkę muszkatołową.

W III w. Marek Gawiusz Apicjusz w pracy „O sztuce

kulinarnej: ksiąg dziesięć” podaje przykłady jak zafał-

szować wino. Tam również znajdują się rady, w jaki spo-

sób poprawić jakość złego miodu przeznaczonego (co

istotne) na sprzedaż lub jak domowym sposobem „wy-

produkować” oliwę, jedynie z nazwy liburnijską. Niemniej

W świecie starożytnym znane były różnego rodzaju

„usprawnienia” mające na celu osiąganie wyższych do-

chodów niższym kosztem. Najczęściej było to umyślne

manipulowanie poszczególnymi składnikami produktu,

aby obniżyć jego koszt. Próbowano temu przeciwdziałać

wprowadzając obostrzenia prawne i regulacje dotyczące

jakości żywności. Do dziś przetrwało kilka takich zapisów.

Na kamiennych tablicach z czasów króla Hammurabiego

(ok. 1750 r. p.n.e.) zachowały się zakazy handlu rozcień-

czanym wodą, przesadnie drogim piwem. Zapis ustalał

m.in. proporcje surowca do produktu: z pięćdziesięciu

miar zboża można było sporządzić tylko jeden antałek

piwa (ok. 60 l). Najokrutniejsze obostrzenia dotyczyły

natomiast samych piwowarek (piwowarstwem zajmowa-

ły się wówczas kobiety). W

109 napisano, że jeśli szyn-

karka, u której zbiorą się przestępcy nie pojmie ich i nie

doprowadzi do pałacu, zostanie ukarana śmiercią: do

wody wrzuci się ją . Podobną karę miała ponieść za

sprzedaż sfałszowanego piwa lub wzięcie napiwku.

Hinduskie ustawodawstwo sprzed prawie 2000 lat regu-

lowało sprawę fałszowania (mieszania) roślinnych tłusz-

czów jadalnych. Cesarz Asioka, który zjednoczył Indie,

zakazywał fałszowania ziarna, tłuszczów i olejów w tym

oliwy, którą „doprawiano” tanimi olejami roślinnymi.

W czasach imperium greckiego i rzymskiego po-

wszechne stało się fałszowanie wina. Najczęściej było ono

SŁOWA KLUCZOWE:

fałszowanie żywności,

prawo żywnościowe

KEY WORDS:

food adulteration,

food law

grudzień 2009 • tom 63

TECHNIKA – TECHNOLOGIA

Jakość żywności

wielką zasługą starożytnego Rzymu było wprowadzenie

inspekcji sanitarnej.

Przez wieki fałszowanie żywności rozumiano bardzo

szeroko. Tak jak i obecnie karano sprzedawców oraz

producentów. W czasach średniowiecza, główne, możliwe

do wykrycia przewinienia to zawyżanie jakości towaru

(sprzedawanie drugiego gatunku jako pierwszy) oraz za-

wyżanie masy sprzedawanego towaru.

Do czasów powstania państw nowożytnych za fałszer-

stwo obowiązywało semicko-biblijne prawo oko za oko ,

a raczej czym uczyniłeś, to ci odetniemy . Dlatego za podra-

bianie (fałszowanie) najczęstszą karą było odcięcie ręki.

FAŁSZERSTWA W ŚREDNIOWIECZU

W średniowieczu powszechne było fałszowanie przy-

praw dalekowschodnich uważanych wówczas za deli-

katesowe. Mieszanie ich z roztartymi orzeszkami ziem-

nymi, muszlami, zbożem, a nawet piórami stanowiło

pospolitą praktykę. Ziarno do wypieku chleba mieszano

z ziarnem zepsutym – zgniłym, porośniętym sporyszem.

Do mąki przeznaczonej do wypieku chleba dodawano

roztarte ziarna grochu, fasoli oraz odpadki roślinne, w tym

chwasty. Rozwadniano wina i napoje spirytusowe. Za

oszustwo uważano wówczas również zaniedbania, takie

jak wytwarzanie w niewłaściwych (niehigienicznych)

warunkach lub nieodpowiednie przechowywanie, które

prowadziło do zepsucia towaru. Jeżeli wytwórca wypuścił

na rynek taki towar, a kupiec go sprzedał, wówczas obaj

dopuszczali się fałszerstwa wobec kupującego.

Najwięcej zachowało się opisów karania nieuczciwości

w handlu żywnością – dotyczy to wypieku i sprzedaży

chleba (chleb wówczas był podstawowym towarem).

Jednym z pierwszych praw europejskich regulujących

jakość chleba był edykt króla Jerzego „Assize of bread”

(1202 r.). Zakazywał on dodawania do mąki zbożowej

innych dodatków. W 1266 r. angielski król Henryk III

ogłosił edykt „Assisa panis et cervisiae” (The Assize of

Bread and Ale – O miarach chleba i piwa), w którym

zawarł normy jakości, pomiaru i wyceny dla piekarzy

i browarników. Prawo to stanowiło, że nikt nie mógł

upiec bochenka, który nie miał określonej masy. Prawo to

miało chronić przed oszustwami piekarzy, którzy zaniżali

masę chleba nie zmniejszając jego ceny. Za naruszanie

postanowień królewskiego edyktu groziły piekarzom su-

rowe kary: grzywna, pręgierz, chłosta lub nawet ucięcie

ręki. Zdjęci strachem producenci zaczęli więc, dla pew-

ności, aby nie posądzono ich o nieuczciwość i niedowagę,

dodawać jeden gratisowy bochenek. Kupując dwanaście

bochenków dostawało się więc „piekarski tuzin”, czyli

trzynaście.

„Ale”, tradycyjne piwo angielskie, to marka jasnego,

mocnego (ok. 6% alkoholu) piwa, wytwarzanego z za-

stosowaniem drożdży górnej fermentacji. Prawo Henry-

ka III ustalało jednolitą skalę sprzedaży i stałą cenę piwa.

Statut Henryka VIII z lat czterdziestych XVI w. znosił

ceny stałe i wprowadzał regulowane. Nie uchylił jednak

kar za fałszowanie, a nawet ustanowił dodatkową kontrolę

administracyjną. Urzędników zwanych ale-conners lub

gustatores cervisiae (co w wolnym tłumaczeniu znaczy

degustatorzy piwa), corocznie mianował sąd i po za-

przysiężeniu zobowiązywał do zbadania piwa i ozna-

czenia , aby było ono sprzedawane za godziwą zapłatę.

Nakładał również obowiązek dbania o to, aby było dobre

i zdrowe .

Rysunek satyryczny z brytyjskiego czasopisma Punch z 1855 roku.

Mała dziewczynka: „Jeśli można, Matka prosi o funt najlepszej herbaty, by zabić

szczury i uncję czekolady żeby pozbyć się karaluchów?”

W średniowiecznej Anglii karano również rzeźników –

za sprzedawanie rozkładającego się mięsa stawiano pod

pręgierzem. Jeszcze dalej w swoich rozporządzeniach

posunął się król Edward I (1272-1307), który skazywał na

banicję nieuczciwych producentów i handlarzy.

W Austrii wymierzano wysokie grzywny, karano wię-

zieniem, a w skrajnych przypadkach dokonywano pu-

blicznych egzekucji. W XV w. każdy kupiec złapany w Ba-

warii na sprzedaży sfałszowanego szafranu był palony

żywcem. W XV i XVI w. na terenie obecnych Niemiec

mimo drakońskich kar fałszowanie żywności było na

porządku dziennym. Z tamtego okresu pochodzą opi-

sy wykrycia zmielonych cegieł w imbirze, różnych

śmieci w pieprzu oraz praktyk przechowywania przypraw

w wilgotnych piwnicach w celu zwiększenia ich masy.

We Francji do szafranu dodawano sproszkowane kwiaty

aksamitki. W 1456 r. w Norymberdze spalono żywcem

dwóch mężczyzn złapanych na sprzedaży sfałszowanego

wina. W imperium osmańskim powszechną formą kary

było wieszanie przestępców złapanych na procederze fał-

szowania żywności.

W tym czasie pojawiały się pierwsze urzędy nadzor-

cze oraz postanowienia i rozporządzenia, które określały

podstawowe zasady produkcji. Ważnym aktem prawnym

tom 63 • grudzień 2009

ustanowionym w Bawarii (1516 r.) było tzw. prawo czys-

tości produkcji piwa „Reinheitsgebot”, które stanowiło, że

do wytwarzania tego napoju można używać tylko trzech

surowców: jęczmienia, chmielu i wody.

obejmowało również nadzór nad poszczególnymi etapa-

mi obrotu żywności: produkcji, transportu i sprzedaży.

Zwalczanie nieuczciwych i niebezpiecznych dla zdro-

wia praktyk handlowych objęło cały świat. W 1894 r.

w Wiedniu odbył się europejski kongres dotyczący walki

z fałszowaniem żywności. Następny kongres, już ogól-

noświatowy, zorganizowano w Genewie w 1908 r. Za-

broniono wówczas używania sacharyny, barwników ani-

linowych, eterów owocowych. Na prowincji powstało do-

brze zorganizowane podziemie, sprzedawcy na targach

wystawiali czujki – chłopców pilnujących, czy nie nad-

chodzi komisja rewidentów. Powszechne fałszowanie żyw-

ności wynikało z niezwykle silnej konkurencji, dużego za-

potrzebowania na artykuły spożywcze oraz braku spraw-

nej kontroli sanitarnej, która była jeszcze w powijakach.

Również w Polsce po odzyskaniu niepodległości pod-

jęto prace nad prawnym uregulowaniem wytwarzania

artykułów żywnościowych i handlu nimi. Prezydent Rze-

czypospolitej rozporządzeniem z 22 marca 1928 r. po-

wołał radę ds. dozoru nad artykułami żywności i przed-

miotami użytku.

FAŁSZERSTWA

w czasach nowożytnych

Rewolucja przemysłowa spowodowała wielkie prze-

miany w wytwarzaniu żywności. W tym czasie trudno

było dostać bezpieczną i zdrową żywność. Głównym

problemem była detekcja szkodliwych, czasami wręcz tru-

jących dodatków (np. farb anilinowych) i substytutów su-

rowców przeznaczonych do produkcji żywności. Metody

fałszowania szły z postępem i duchem epoki . Wykorzysty-

wano osiągnięcia nauk chemicznych (sztuczne barwniki,

esencje zapachowe i smakowe). Na przykład w XIX i na

początku XX w. barwiono herbatę siarczanem żelaza,

kawę naturalną zaprawiano prażonym grochem, fasolą

i żużlem, do serów Gloucester dodawano minii (tlenek

ołowiu), aby miały ładny kolor, korniszony przyprawiano

związkami miedzi, aby były zieleńsze, a ocet „wzmacnia-

no” kwasem siarkowym. Do słodyczy dla dzieci dodawano

glinki kaolinowej, a ich kolor poprawiano minią. Jęczmień

zastępował płatki owsiane, węglanu ołowiu i miedzi do-

dawano do cukru, do piwa dodawano ekstrakt z trującej

rośliny Anamirta paniculata ( Cocculus indicus ), której

używano do otępiania ryb, a w piwie podnosił sztucznie

jego moc, co pozwalało na dalsze rozcieńczanie. Paprykę

i tabakę do zażywania „poprawiano” solami ołowiu.

Odkrycia naukowe pomagały wtedy raczej fałszować

żywność niż bronić konsumentów przed nadużyciami.

Postępy nauki niestety pozostawały w murach uniwer-

sytetów i nie były stosowane w obronie konsumentów.

W 1928 r. w Polsce

powołano radę

ds. dozoru nad

artykułami żyw-

ności i przedmio-

tami użytku.

Wiek XX to nie tylko bardzo gwałtowny rozwój prze-

mysłu spożywczego, ale również rozwój nowych metod

fałszowania żywności. Jednocześnie w ciągu ostatnich

kilkudziesięciu lat prawodawstwo wielu krajów położyło

szczególny nacisk na bezpieczeństwo żywności. Ustawo-

dawstwo unijne reguluje wiele kwestii, niemniej każdy

kraj wypracował swoje standardy regulacji i kontroli bez-

pieczeństwa żywności. Wraz z postępującą globalizacją

handlu prawo żywnościowe w wielu krajach świata jest

ujednolicane. Oprócz krajowych instytucji kontrolują-

cych jakość żywności, funkcjonują instytucje międzyna-

rodowe. Żywność jest kontrolowana na każdym etapie –

zgodnie z zasadą „od pola do stołu”.

Wiek XX i obecny to również rozwój instrumentalnych

technik analitycznych służących analizie żywności. Obec-

nie obserwuje się coraz powszechniejsze stosowanie zdo-

byczy biologii molekularnej (np. technika PCR) w iden-

tyfikacji zafałszowań produktów spożywczych. Jednak przy-

padki fałszowania zdarzają się również obecnie. W

PIERWSZE AKTY PRAWNE

z zakresu bezpieczeństwa żywności

Pierwszym współczesnym orędownikiem walki z pro-

cederem fałszowania i podrabiania żywności był Friede-

rich Christian Accum, autor znamiennej dla analizy żyw-

ności pracy „Tretise on the Adulteration of food and

Culinary Poisons” (1820 r.). Wraz z Tomasem Wekely’em,

lekarzem i wydawcą czasopisma „Lancet”, prowadził kam-

panię na rzecz wprowadzenia regulacji prawnych doty-

czących bezpieczeństwa handlu oraz używania leków i

żywności. Dzięki ich działalności w 1860 r. w Anglii

wprowadzono „Food and Drugs Act”. Były to dość libe-

ralne zapisy, ale stanowiły zaczątek kolejnego aktu praw-

nego. W 1862 r. jedna piąta mięsa na rynku Anglii i Walii

pochodziła ze zwierząt padłych bądź poważnie chorych.

W 1872 r. ustanowiono „The Food, Drink and Drugs Act”,

w którym znalazło się wiele obostrzeń i który wprowa-

dzał urzędową kontrolę jakości żywności w obszarach

miejskich.

tabeli

przedstawiono ujawnione przypadki zafałszowań pro-

duktów spożywczych z ostatnich kilku lat.

SKUTKI FAŁSZERSTW

Analiza i identyfikacja substytucji poszczególnych

składników żywności w ostatnich kilkudziesięciu latach

nabrały znaczenia nie tylko poznawczego, ale przede

Pierwszy akt prawny „regulujący” rynek żywności w USA

powstał jeszcze wcześniej, bo w 1785 r. W myśl jego zapi-

sów karano za sprzedaż żywności powodującej choroby

i zakażenia oraz zepsutej. Prezydent Roosevelt w 1906 r.

podpisał bardzo istotne wówczas ustawy „Food and Drug

Act” oraz „Federal Meat Inspection Act”. To w nich po raz

pierwszy pojawiła się definicja żywności obejmująca

żywność, napoje, słodycze i przyprawy przeznaczone do

spożycia zarówno przez ludzi, jak i zwierzęta. Prawo to

grudzień 2009 • tom 63

TECHNIKA – TECHNOLOGIA

Jakość żywności

Tabela. Przykłady fałszerstw żywności

Jedną z metod fałszowania żywności jest całkowite lub

częściowe zastępowanie składników pełnowartościowych

składnikami podobnymi, tańszymi, nie zawsze spełnia-

jącymi określone normy. Notowane są przypadki zastę-

powania określonych gatunków mięsa w wyrobie mięsem

innego gatunku (np. do wyrobów z dziczyzny dodaje się

wieprzowinę, wołowinę, koninę), zastępowanie białka

zwierzęcego w produkcie białkiem roślinnym. W związku

z kryzysem, który powstał po wykryciu przypadków wy-

stępowania BSE czy ptasiej grypy, istnieje prawdopo-

dobieństwo fałszowania żywności pochodzenia zwierzę-

cego przez dodawanie do wyrobów wołowiny czy mięsa

drobiowego w celu znalezienia rynków zbytu.

Grupy produktów

Notowane fałszerstwa

ryż basmati mieszany z innymi gatunkami;

mąka z pszenicy durum mieszana z inną mąką (nie tylko pszenną);

nieprawidłowa deklaracja pochodzenia i metody uprawy roślin

zbożowych

Produkty zbożowe

niedeklarowane mieszanie różnogatunkowych tłuszczy roślinnych;

mieszanie oliwy extra virgin z oliwą pośledniejszych gatunków (oliva

di sansa);

mieszanie oliwy z oliwek z innymi gatunkami olejów;

dodawanie do masła tłuszczów roślinnych i zwierzęcych

Oleje i tłuszcze

rozwadnianie mleka;

obecność mleka krowiego w mleku, serach i jogurtach z mleka

owczego, koziego i bawolego;

brak informacji o użyciu do produkcji serów mleka surowego czy też

poddanego obróbce termicznej

Mleko

i produkty mleczne

Ponadto należy szczegółowo określać również skład

żywności eksportowanej do krajów, w których obowią-

zują restrykcje religijne co do spożywania pożywienia

z określonego źródła. Duże grupy ludności ze względu na

przynależność religijną nie spożywają mięsa wieprzowego

(muzułmanie, żydzi) lub wołowego (hindusi). W krajach

arabskich nawet dodatek wieprzowiny do przetworów

z mięsa baraniego jest traktowany jako fałszowanie. Mu-

zułmanie uważają, że wieprzowina pochodzi od zwierząt

„brudnych i plugawych”, w związku z tym jej spożycie

może niekorzystnie wpłynąć na ich zdrowie. Przestrze-

ganie reguł uczciwości jest szczególnie ważne w czasach

globalizacji i wolnego handlu na rynkach światowych.

Trudno bowiem pozyskać nowe rynki zbytu, a nieroz-

tropne postępowanie nieuczciwych producentów bądź

eksporterów może zaprzepaścić wieloletnią pracę. n

brak deklaracji gatunkowej;

brak informacji o dodatku podrobów;

brak informacji o dodatku mięsa odkostnionego mechanicznie;

niezdeklarowany dodatek białek roślinnych lub użycie ich w ilościach

przekraczających normy;

ponadnormatywny dodatek wody w szynce

Produkty mięsne

niepoprawna deklaracja gatunkowa;

w produktach przetworzonych mieszanie surowców gorszych jakoś-

ciowo z pełnowartościowymi

Ryby

mieszanie whisky Single malt z whisky gorszej jakości;

dodawanie cukru w celu zwiekszenia ilości alkoholu w winie;

nieprawidłowa deklaracja miejsca pochodzenia i szczepu winorośli;

stosowanie niedozwolonych dodatków (nizyny, cukru trzcinowego,

buraczanego, gliceryny, glikolu etylenowego)

Napoje alkoholowe

wszystkim praktycznego. Obecnie zarówno instytucje

naukowo-badawcze, jak i służby nadzoru sanitarnego stają

przed problemem określania składników żywności. Jest

to spowodowane:

n aspektem zdrowotnym, w tym coraz częstszymi alergia-

mi i nietolerancjami pokarmowymi na różne składniki

żywności oraz występowaniem chorób odzwierzęcych,

LITERATURA:

[1]

Accum F.: 1820. A treatise on adulterations of food and culinary poisons. London,

Longman.

[2]

Ashurst P. R., Denis M. J.: 1998. Analytical method of food authentication. London,

Blackie Academic Professional.

stratami ekonomicznymi – zastępowaniem droższych

składników żywności tańszymi substytutami,

n względami religijnymi.

[3]

Lees M.: 1998. Food Authenticity Issues and Methodologies. Eurofins Scientific,

Nantes, France.

[4]

Lees M.: 2003. Food authenticity and traceability. WP, Cambridge, UK.

[5]

Marcet W. :1856. On the composition of food and how it is adulterated, with

practical directions for its analysis. London. J. Churchill.

Większość populacji ludzkiej wykazuje dużą tolerancję

pokarmową. W pewnych jednak przypadkach organizm

ludzki może reagować na spożyty środek spożywczy bar-

dzo gwałtownie (w skrajnych przypadkach nawet zej-

ściem śmiertelnym). Jest to tzw. niepożądana reakcja

pokarmowa (adverse reaction to food) organizmu. Alergie

pokarmowe należą do najpowszechniejszych chorób

wywoływanych przez żywność. Występują pod każdą

szerokością geograficzną, przy tym alergolodzy wskazują

na korelacje między stopniem industrializacji danego

kraju a liczbą notowanych przypadków alergii pokarmo-

wych. W niektórych krajach nawet do 30% populacji może

mieć problemy z nietolerancją lub alergią pokarmową.

Tylko w USA rocznie notuje się ok. 400-500 przypadków

śmiertelnych spowodowanych szokiem anafilaktycznym

po spożyciu określonej żywności.

[6]

Sawicki W.: 2009: Techniki molekularne w identyfikacji zafałszowań żywności.

„Przemysł Spożywczy” 63(4): 28-31.

[7]

Sawicki W., Dąbrowski W., Bednarczyk A., Daczkowska-Kozon E., Bogusławska-

-Wąs E.: 2006: Detection of food adulteration in meat products using PCR tech-

niques. Animal Science vol. 1 (suppl): 26-27.

[8]

Sawicki W., Dąbrowski W., Daczkowska-Kozon E.: 2004: Detection of different

kinds of meat in processed food using polymerase chain reaction (PCR). Folia

Univ. Agric. Stetin. Ser. Scienta Alimentaria 238(3): 101-106.

[9]

Sawicki W.: 2006. Wykrywanie niewłaściwych surowców w produktach spożyw-

czych przy zastosowaniu techniki łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR). Praca

doktorska, Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa, AR Szczecin.

[10]

Schmidt R. H., Rodrick G. E.: 2003. Food safety handbook. Hoboken, New Jersey,

John Wiley & Sons, Inc.

[11]

Simpkins W., Harrison M.: 1995. The state of the art in authenticity testing. Trends

in Food Science and Technology, 6, 321–328.

[12]

Wilson B.: 2008. Swindled: the dark history of food fraud, from poisoned candy

to counterfeit coffee. Princeton, New Jersey, Princeton University Press.

Aby kontrolować żywność, zwłaszcza importowaną,

należy dysponować metodami pozwalającymi na ozna-

czenie także gatunków egzotycznych, np.: mięso bawołu,

strusia, antylopy, kangura. Ma to duże znaczenie z punk-

tu widzenia epidemiologicznego. Istnieje bowiem możli-

wość „przeniesienia” chorób odzwierzęcych niewystępu-

jących w kraju importera.

Dr inż. W. Sawicki - Katedra Mikrobiologii

i Biotechnologii Stosowanej, Wydział Nauk

o Żywieniu i Rybactwa, Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny, Szczecin

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: