WYŻSZA SZKOŁA PRAWA I ADMINISTRACJI
W PRZEMYŚLU
ZAMIEJSCOWY WYDZIAŁ
PRAWA I ADMINISTRACJI W RZESZOWIE
Temat: System ochrony przed produktami niebezpiecznymi
Wykładowca: Prof. Z. Gawlik
autor: Dariusz Dudzik
Nr albumu 33460
Grupa GW01 AP niestacjonarne
Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów jest jednym z podstawowych praw konsumentów w Polsce. Art. 76 Konstytucji RP stanowi, iż "władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
Każde państwo kształtując swoją politykę konsumencką musi uwzględnić Rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 09.04.1985 roku, która zawiera „Wytyczne w Sprawie Ochrony Konsumentów”. Według postanowień tego dokumentu konsument ma prawo do:
a) ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia,
b) dostępu do towarów i usług, których cena odpowiada jakości, rzetelnej informacji zaspokojenia podstawowych potrzeb,
c) wyrażania opinii o działaniach sprzedawców i konsumentów,
d) efektywnego załatwienia reklamacji oraz składania skarg i roszczeń,
e) edukacji,
f) funkcjonowania w zdrowym środowisku naturalnym.
Zakres ochrony określa ustawa. W przypadku ochronny konsumentów mamy do czynienia nie tyle z jedną ustawą co z rozproszonym systemem aktów rangi ustawowej, które łącznie określają zakres ochrony konstytucyjnej. Podstawowe akty prawne związane z problematyką ochrony konsumenta konstruowane są w oparciu o powyższy dokument i obecnie w Polsce ochronę konsumenta zapewniają przede wszystkim:
1) Ustawa z 15.12.2000 r., o ochronie konkurencji i konsumentów,
2) Ustawa z 02.03.2000 r., o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za produkt niebezpieczny.
3) Kodeks Cywilny.
Jednocześnie w warunkach polskiej gospodarki funkcjonują organy administracji rządowej, samorządowej oraz organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną praw konsumentów. Organy administracji rządowej i samorządowej chroniące interesów konsumenta to przede wszystkim: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Inspekcje Handlowe, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Rzecznik Konsumentów.
Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny wprowadziła ustawa z 2 marca 2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, wprowadzono do KC obszerny "Tytuł VI. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny". Tytuł ten zawiera 11 artykułów, kompleksowo regulujących ten kwalifikowany, tzw. konsumencki typ odpowiedzialności. Zgodnie z Tytułem VI KC, kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną.
Przed wprowadzeniem niniejszej regulacji do kodeksu Cywilnego, nabywcy produktów niebezpiecznych korzystali z ochrony na podstawie odpowiedzialności deliktowej oraz odpowiedzialności kontraktowej tzn. za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań i odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady.
Nowe regulacje są inspirowane przepisami prawa europejskiego. Znajomość tych regulacji jest ważna dla wszystkich polskich przedsiębiorców produkujących towary, które obejmują szeroki zakres odbiorców (konsumentów), nie tylko w Polsce, ale również te, które mają swoje przeznaczenie na export. W związku z ujednoliceniem prawa ochrony konsumentów na poziomie europejskim przepisy o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny istnieją we wszystkich krajach UE, a także w Szwajcarii, USA i Japonii. Stają się one swoistym standardem, służącym szybkiemu i pełnemu naprawieniu szkód doznanych przez konsumentów w wyniku używania rzeczy dostępnych w obrocie rynkowym.
Produkt niebezpieczny jest to produkt, który ma cechy niezapewniające bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. Przy ocenie czy produkt jest bezpieczny istotne znaczenie mają okoliczności z chwilą wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Jeżeli po wprowadzeniu produktu na rynek pojawiły się możliwości lepszego zapewnienia bezpieczeństwa, nie spowoduje to uznania wprowadzonego wcześniej produktu za niebezpieczny.
Należy również zauważyć, iż w przypadku wszelkich poniesionych szkód z tytułu nabycia produktu niebezpiecznego, ciężar dowodu spoczywa na poszkodowanym konsumencie, który, zgodnie z postanowieniami art. 4 dyrektywy, musi udowodnić swoja stratę, defekt produktu oraz związek przyczynowy między wadą a szkodą.
Podmiotem odpowiedzialnym za wyrządzenie szkody na konsumencie, który nabył produktu niebezpiecznego jest:
1) Producent, – który w zakresie swej działalności gospodarczej wytwarza ten produkt, który jednocześnie ponosi odpowiedzialność,
2) Wytwórca materiału, surowca lub części składowej produktu,
3) Producent nominalny- tj. ten, kto umieszcza na produkcie swoją nazwę, znak towarowy lub podaje się za producenta,
4) Importer- tj. ten, kto produkt wprowadza do obrotu na rynek,
5) Zbywca produktu ( sprzedawca) - jeżeli nie wiadomo (nie można stwierdzić), kto jest producentem, producentem nominalnym i importerem. Może on jednak zwolnić się z odpowiedzialności wskazując w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wymienione wyżej osoby, a gdy jest to nie możliwe, osobę, od której sam nabył produkt.
Kodeks Cywilny przewiduje odpowiedzialność solidarną wszystkich wymienionych podmiotów. Wyłączenie odpowiedzialności za produkt
art. 449 (3) wyłącza odpowiedzialność producenta, jeżeli:
a) Producent produktu nie wprowadził do obrotu, ( szkoda powstała na skutek używania produktu np. na etapie jego produkcji lub prezentacji),
b) Wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej,
c) Właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba, że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie,
d) Nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo, gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.
Produkt wadliwy nie musi być produktem niebezpiecznym. Niebezpieczeństwo produktu może wynikać z jego wadliwości ( wady konstrukcyjnej i produkcyjnej) lub faktu, że konsument nie miał dostatecznych wiadomości o jego użytkowaniu. Konsument powinien użytkować produkt zgodnie z jego przeznaczeniem i zgodnie z instrukcją, jeżeli takową posiada.
Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w ten sposób używanych. Wyłączone zostały z żądania odszkodowania w tym trybie szkody wynikające z samego produktu oraz szkody, których wartość nie przekracza równowartości 500euro ( zastosowanie mają tutaj ogólnie zasady odpowiedzialności za szkody.)
Warto też wskazać, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i konsumentów prowadzi rejestr produktów niebezpiecznych ( jest dostępny na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Umieszczono w nim przykładowe określone modele rowerów, zapalniczek, wskazane ubrania, kosmetyki, meble, zabawki dla dzieci, płyny do spryskiwaczy etc. Niezależnie od dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym, można zawiadomić Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Inspekcję Handlową o tym, że dany produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć poprzez jednostronne zastrzeżenie producenta, ani uzgodnienia zawarte w umowie.
Podmiotem uprawnionym do żądania odszkodowania jest każda osoba fizyczna, która poniosła szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.
Zgodnie z brzmieniem art. 449 (8) Kodeksu Cywilnego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.
Należy wiedzieć, że przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.
czestmir2