ART.pdf

mgr Stanisław Orłowski

Pracownia Profilaktyki - CMPPP

Trening Zast ę powania Agresji Arnolda Goldsteina

informacje na temat metody

„Trening Zast ę powania Agresji” powszechnie nazywany "TZA" lub „ART” od skrótu

z j ę zyka angielskiego (Agression Replacement Training) jest poznawczo–behawioralnym

programem opracowanym w latach 80-tych przez prof. Arnolda Goldsteina wraz ze

współpracownikami w Stanach Zjednoczonych Ameryki na Uniwersytecie Syracuze.

Prof. A. Goldstein jest autorem i współautorem licznych artykułów naukowych i publikacji.

Kilka z nich zostało przetłumaczonych na j ę zyk polski i aktualnie znajduj ą si ę w sprzeda Ŝ y.

Trzy podr ę czniki: „Nowe strategie i perspektywy nauczania umiej ę tno ś ci prospołecznych”,

„Kształtowanie młodego człowieka”, „Umiej ę tno ś ci chroni ą ce - zapobieganie narkomani

w ś ród młodzie Ŝ y”, zostały wydane przez Fundacj ę KARAN w 2001 roku. Natomiast trzy

tytuły „Kształtowanie umiej ę tno ś ci społecznych małego dziecka – profilaktyka agresji

i zaburze ń zachowania w przedszkolu i przygotowaniu do szkoły”, „Program zast ę powania

agresji – wielostronna profilaktyka agresji dzieci i młodzie Ŝ y” oraz „Nowe perspektywy

treningu zast ę powania agresji. Praktyka, badania naukowe i wdro Ŝ enia” wydał je Instytut

Amity w Warszawie. Publikacje te aktualnie s ą dost ę pne w sprzeda Ŝ y, mi ę dzy innymi w

ksi ę garni Działu Wydawnictw Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej.

TZA to program psychoedukacyjny zaprojektowany dla nauczania zachowa ń prospołecznych

w celu zmniejszania zachowa ń agresywnych u dzieci i młodzie Ŝ y z zaburzeniami zachowania.

Teoretyczne podstawy s ą zakotwiczone w teorii uczenia si ę i zakładaj ą , Ŝ e agresja jest przede

wszystkim zachowaniem wyuczonym poprzez obserwacj ę , na ś ladownictwo, bezpo ś rednie

do ś wiadczenie oraz powtarzanie. Agresja pierwotnie jest nie tylko wyuczona, ale wyuczona w

taki sam sposób w jaki nabywane s ą inne zachowania – zarówno antyspołeczne – jak i

prospołeczne. To znaczy, Ŝ e uczymy si ę manipulacji, kłamstwa, zło ś liwo ś ci, zn ę cania si ę , ale

tak Ŝ e uczymy si ę altruizmu, współpracy, empatii. Uczymy si ę przede wszystkim przez

do ś wiadczenia obserwacyjne, widz ą c jak zachowuj ą si ę inne osoby, które s ą nagradzane za

swoje zachowanie lub poprzez do ś wiadczenie bezpo ś rednie, czyli własne zachowanie, które

w naszej ocenie przynosi nam korzy ś ci i za które otrzymujemy nagrody.

Program TZA/ART. mo Ŝ e by ć stosowany na wszystkich trzech poziomach profilaktyki

(pierwszo- drugo- i trzeciorz ę dowej). Sprawdza si ę w szeroko rozumianej profilaktyce

społecznej zarówno jako propozycja nauczania postaw i zachowa ń prospołecznych oraz jako

oferta diagnostyczno – terapeutyczna zmiany zaburzonych zachowa ń .

Metoda TZA – ART jest rozpowszechniona w 22 krajach głównie zachodnich i otrzymała

pozytywne wyniki w badaniach ewaluacyjnych. Jej skuteczno ść została potwierdzona tak Ŝ e

w Polsce, dzi ę ki czemu znalazła swoje miejsce w ś ród programów zalecanych do realizacji

przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i znajduje si ę w bazie danych dotycz ą cej tych

rekomendowanych programów na stronach internetowych Centrum Metodycznego Pomocy-

Psychologiczno Pedagogicznej.

„Trening Zast ę powania Agresji” jest upowszechniany w Polsce od 1999 roku i jako metoda

profilaktyczna zyskuje sobie w naszym kraju coraz wi ę cej zwolenników. Dotychczas odbyły

si ę w Polsce trzy Mi ę dzynarodowe Konferencje TZA – ART.: I Mi ę dzynarodowa

Konferencja „Stop Przemocy – o godno ść człowieka” - odbyła si ę we wrze ś niu 2001 roku

i zgromadziła ponad dwa tysi ą ce uczestników, II Mi ę dzynarodowa Konferencja TZA – ART

pod nazw ą „Stop przemocy w szkole i na ulicy” - odbyła si ę w dniach 24-26 listopada 2003

roku i uczestniczyły w niej głównie osoby pracuj ą ce z młodzie Ŝą t ą metod ą b ą d ź

zainteresowane poszukiwaniem metod pracy zapobiegania agresji i przemocy w ś ród dzieci

i młodzie Ŝ y. III Mi ę dzynarodowa Konferencja TZA –ART miała miejsce w dniach 26-27

wrze ś nia 2005 roku i przebiegała pod hasłem „Stop przemocy w rodzinie, szkole i na ulicy.

Praktyczny trening niwelowania agresji i kształtowania umiej ę tno ś ci społecznych”.

W latach 2004-2006 „Trening Zast ę powania Agresji” był upowszechniany mi ę dzy innymi

w ramach realizacji Krajowego Programu Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu

i Przest ę pczo ś ci w ś ród Dzieci i Młodzie Ŝ y przez Centrum Metodyczne Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej na zlecenie MEN. Propozycja przeprowadzenia szkole ń

została rozesłana do Kuratorów O ś wiaty, Specjalnych O ś rodków Szkolno-Wychowawczych

oraz Młodzie Ŝ owych O ś rodków Socjoterapii.

Celem szkolenia było przygotowanie profesjonalistów do u Ŝ ywania sprawdzonych i

praktycznych metod, ucz ą cych umiej ę tno ś ci prospołecznych. TZA jest cenn ą pomoc ą

w wychowaniu, profilaktyce, socjoterapii i resocjalizacji. Jest to jeden z bardziej

skutecznych behawioralnych programów zmiany zachowa ń agresywnych i

przemocowych dzieci, młodzie Ŝ y i osób dorosłych na zachowania po Ŝą dane,

prospołeczne.

Program szkolenia obejmuje ł ą cznie 85 godzin rozdzielonych na trzy etapy. Pierwszym

etapem jest kurs w 12-14-osobowych grupach warsztatowych (5 dni). Drugi etap to 30

godzin własnej praktyki uczestników, pracy z grup ą (monitorowanej). Trzeci etap

obejmuje 15 godzin superwizji (2 dni) po uko ń czeniu praktyki. Procedury treningu

uczenia zachowa ń alternatywnych wobec agresji, zwane treningiem umiej ę tno ś ci

prospołecznych składaj ą si ę z czterech nast ę puj ą cych etapów:

Poka Ŝ (Modelowanie) demonstrowanie umiej ę tno ś ci przez trenera;

„Zrób” (Odgrywanie ról) nabywanie umiej ę tno ś ci przez trenuj ą cych;

„Omów” (Informacja zwrotna) opinie grupy i trenera wskazuj ą ce na to, co zostało

wykonane dobrze ( wzmocnienie pozytywne) i co mo Ŝ na zrobi ć inaczej ( dzielenie si ę

do ś wiadczeniem);

„Prze ć wicz” (Trening uogólniaj ą cy): ć wiczenie w grupie i ć wiczenia domowe w

celu zwi ę kszenia transferu umiej ę tno ś ci w odniesieniu do realnej sytuacji Ŝ yciowych

ka Ŝ dego z trenuj ą cych i zwi ę kszenia podtrzymania nabytego do ś wiadczenia.

W skład treningu wchodz ą trzy komponenty:

o Trening umiej ę tno ś ci prospołecznych

o Trening kontroli zło ś ci

o Trening wnioskowania moralnego i warto ś ci

1. Trening nabywania i dostosowania umiej ę tno ś ci prospołecznych polega na uczeniu

umiej ę tno ś ci, które słu Ŝą zast ę powaniu niekontrolowanych zachowa ń destrukcyjnych,

zachowaniami konstruktywnymi (uczenie tego co nale Ŝ y robi ć w trudnych sytuacjach).

Odbywa si ę to w oparciu o list ę 50-ciu umiej ę tno ś ci wa Ŝ nych w Ŝ yciu społecznym,

podzielonych na 6 grup:

o Grupa I Wst ę pne umiej ę tno ś ci społeczne to: . umiej ę tno ść słuchania,

prowadzenie rozmowy, zadawanie pyta ń , dzi ę kowanie, przedstawianie si ę ,

przedstawianie innych osób, mówienie komplementów.

o Grupa II Nauka zaawansowania podstawowych umiej ę tno ś ci

społecznych: . proszenie o pomoc, udzielanie instrukcji, wykonywanie

polece ń , przepraszanie, przekonywanie innych.

o Grupa III Umiej ę tno ś ci kontrolowania emocji: . znajomo ść własnych uczu ć ,

wyra Ŝ anie swoich uczu ć , radzenie sobie z czyj ąś zło ś ci ą , wyra Ŝ anie sympatii i

miło ś ci, radzenie sobie ze strachem, nagradzanie samego siebie.

o Grupa IV Alternatywne umiej ę tno ś ci wobec agresji: proszenie o

pozwolenie, dzielenie si ę czym ś , pomaganie innym, negocjowanie, reagowanie

na zaczepki, stosowanie samokontroli, obrona własnych praw, reagowanie na

zaczepki, unikanie kłopotów z innymi, unikanie bójek.

o Grupa V Umiej ę tno ś ci radzenia sobie ze stresem: składanie skargi,

odpowiadanie na skarg ę , radzenie sobie z zakłopotaniem (wstydem). radzenie

sobie z pomini ę ciem (odrzuceniem), stawanie w obronie przyjaciela,

reagowanie na namawianie, reagowanie na niepowodzenia, radzenie sobie ze

sprzecznymi komunikatami, radzenie sobie z oskar Ŝ eniem, przygotowanie do

trudnej rozmowy, radzenie sobie z presj ą grupy.

o Grupa VI Umiej ę tno ś ci planowania: decydowanie o podj ę ciu działa ń ,

ustalanie przyczyn problemu, wyznaczanie celu, okre ś lanie swoich

mo Ŝ liwo ś ci, zbieranie informacji, szeregowanie problemu według ich

znaczenia, podejmowanie decyzji, koncentrowanie si ę na zadaniu.

W ś ród tej listy 50 umiej ę tno ś ci społecznych dwadzie ś cia z nich jest uwa Ŝ ane

za podstawowe dotycz ą ce odmawiania. W ten sposób mog ą si ę sta ć istotne i odgrywa ć

znacz ą c ą rol ę podczas pracy dotycz ą cej problematyki w obszarze uzale Ŝ nie ń . Na li ś cie

umiej ę tno ś ci, s ą one specjalnie oznakowane.

Badania psychologiczne dowodz ą , Ŝ e osoby niedostosowane społecznie wykazuj ą

szereg braków w kompetencjach społecznych, które przejawiaj ą si ę w kontaktach z

innymi lud ź mi, kiedy potrzebne s ą takie umiej ę tno ś ci jak panowanie nad własnymi

emocjami, radzenie sobie z l ę kiem. Konsekwencj ą tych deficytów jest

niedostosowanie do Ŝ ycia zgodnie z normami społecznymi, a w takiej sytuacji agresja

jest przejawem i nast ę pstwem deficytu tych umiej ę tno ś ci.

1. Trening kontroli zło ś ci (emocji) uczenie czego nie nale Ŝ y robi ć . Polega na

zastosowaniu sekwencji bodziec – zachowanie – reakcja w celu zidentyfikowania

wyzwalaczy zło ś ci. Komponent ten stanowi wieloetapow ą sekwencj ę , która najpierw

pomaga trenuj ą cym zrozumie ć , jak postrzegaj ą i cz ę sto mylnie interpretuj ą

zachowania innych tak, Ŝ e wzbudza to u nich zło ść . Wzbudzanie zło ś ci wynika ze

szczególnej oceny zdarze ń awersyjnych. Okoliczno ś ci zewn ę trzne prowokuj ą zło ść

jedynie za po ś rednictwem znaczenia jakie mu nadajemy. Celem treningu kontroli

zło ś ci jest podwy Ŝ szenie poziomu samokontroli, ograniczenie i kontrolowanie gniewu

i agresji. Trening polega na przygotowaniu przez trenuj ą cych na ka Ŝ d ą sesj ę opisu

nieodległych w czasie sytuacji zaczerpni ę tych z własnego do ś wiadczenia, które

spowodowały zło ść . Trening oparty jest wi ę c na bezpo ś rednich do ś wiadczeniach

uczestników zaj ęć .

Nast ę pnie w czasie zaj ęć uczestnicy ucz ą si ę :

Identyfikowa ć czynniki wywołuj ą ce zło ść poprzez zewn ę trzny wyzwalacz (co si ę

wydarzyło?) oraz wewn ę trzny wyzwalacz (co wówczas sobie pomy ś lałe ś , inaczej

jakie znaczenie nadałe ś temu co si ę wydarzyło?).

Rozpoznawa ć sygnały z ciała (co si ę zmieniło w twoim ciele kiedy si ę zezło ś ciłe ś )

wskazuj ą c przez to na podwy Ŝ szony stan napi ę cia emocjonalnego na to co si ę

wydarzyło oraz sygnałów ś wiadcz ą cych o wzro ś cie napi ę cia emocjonalnego. Obrazem

takich sygnałów mog ą by ć : zaci ś ni ę te pi ęś ci, nadmierna ruchliwo ść , mocne bicie

serca, pocenie si ę , ś ci ś ni ę ty Ŝ oł ą dek, sztywnienie karku, zaczerwienienie.

U Ŝ ywa ć technik słu Ŝą cych do zmniejszania poziomu zło ś ci, stosuj ą c tak zwane

reduktory zło ś ci (ucz ą c si ę czego u Ŝ ywa ć , aby opanowa ć zło ść i gniew). Reduktory

te mog ą by ć konstruktywne takie jak na przykład gł ę bokie oddechy, przyjemne

wyobra Ŝ enia, liczenie wstecz oraz destruktywne, jak np. si ę ganie po ś rodki

zmieniaj ą ce ś wiadomo ść .

Stosowa ć monity , które s ą autoinstrukcjami u Ŝ ywanymi w celu obni Ŝ enia znaczenia

jakie nadali ś my zdarzeniu, które wywołało w nas zło ść typu: nie warto si ę tak

denerwowa ć , zło ść nic tu nie pomo Ŝ e. Monity mog ą by ć stosowane przed, w trakcie,

lub po sytuacji powoduj ą cej wzbudzenie zło ś ci. Stosowanie monitów, mo Ŝ e sta ć si ę

drog ą do redukowania poziomu wzbudzanej zło ś ci.

Wykrywanie i nazywanie sygnałów zło ś ci i naszej reakcji na „nie”. Identyfikowanie

zewn ę trznych i wewn ę trznych wyzwalaczy zło ś ci. Poszukiwanie konstruktywnych

i wyławianie destruktywnych reduktorów zło ś ci oraz analiza skutków, jakie one

wywołuj ą .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: