Cieplolecznictwo.pdf

www.pandm.prv.pl

Ciepłolecznictwo

Ciepłolecznictwo nale Ň y do najstarszych metod leczenia we wszystkich kulturach, bez

wzgl ħ du na ich historyczne czy nawet regionalne odr ħ bno Ļ ci. Ciepłolecznictwo czyli leczenie

ciepłem polega na dostarczeniu do ustroju energii cieplnej, głównie drog Ģ przewodzenia i

przenoszenia. Nie Ň yj Ģ cy ju Ň prof. dr med. Zbigniew Oszast trafnie okre Ļ lał rol ħ i znaczenie

ciepłolecznictwa: "Energia cieplna stanowi najsilniejszy przeciwbólowy i przeciwzapalny

dora Ņ ny Ļ rodek, a równocze Ļ nie najpot ħŇ niejszy dla wszystkich czynno Ļ ci ustroju, jakimi

dysponuje fizykoterapia."

1.Rola i funkcje skóry

W leczeniu czy to ciepłem czy zimnem najistotniejsz Ģ rol ħ odgrywa skóra. Spełnia ona

bardzo wa Ň n Ģ rol ħ w mechanizmie oddziaływania na ustrój ró Ň nych czynników fizykalnych.

Jako struktura tkankowa otaczaj Ģ ca cały ustrój, odbiera i przetwarza oddziałuj Ģ c Ģ na ni Ģ

energi ħ . Skóra jest swoistego rodzaju "anten Ģ " centralnego układu nerwowego, dzi ħ ki której

napływaj Ģ do niego informacje o wszelkich zmianach zachodz Ģ cych w Ļ rodowisku

zewn ħ trznym. W skórze znajduj Ģ si ħ receptory, które s Ģ odbiornikami okre Ļ lonej postaci

energii. Zachodz Ģ ce pod jej wpływem pobudzenie receptorów zostaje drog Ģ nerwów

do Ļ rodkowych przekazane do o Ļ rodkowego układu nerwowego, sk Ģ d przez nerwy

od Ļ rodkowe zostaj Ģ wysłane impulsy nerwowe do narz Ģ dów wykonawczych - efektorów

(mi ħĻ nie, gruczoły). W ten sposób zamyka si ħ łuk odruchowy na drodze receptor - o Ļ rodkowy

układ nerwowy - efektor. Pobudzenie receptorów skóry mo Ň e na drodze odruchowej

spowodowa ę odczyn nie tylko w skórze, ale tak Ň e, w wyniku odruchów skórno-trzewnych, w

narz Ģ dach wewn ħ trznych. W mechanizmie oddziaływania na ustrój czynników fizykalnych

równie doniosła rol ħ jak skóra, spełnia sie ę naczy ı krwiono Ļ nych skóry. Rozszerzone

naczynia krwiono Ļ ne skóry stanowi Ģ zbiornik krwi, mog Ģ cy pomie Ļ ci ę około 1/4 całkowitej

jej ilo Ļ ci. Rozszerzenie naczy ı krwiono Ļ nych skóry wpływa tak Ň e na zwi ħ kszenie

przepływu krwi przez tkanki, co jest szeroko stosowane i wykorzystywane w leczeniu

wielu schorze ı na przykład stanów zapalnych.

Skóra spełnia wiele funkcji. Do najwa Ň niejszych zaliczamy funkcj ħ ochronn Ģ przed wirusami,

bakteriami, grzybami, Ļ rodkami chemicznymi czy urazami mechanicznymi. Funkcja

barwnikotwórcza jest spełniona dzi ħ ki melanocytom, które wraz z pigmentem tworz Ģ filtr

uniemo Ň liwiaj Ģ cy penetracj ħ Ļ wiatła pozafiołkowego do gł ħ bszych warstw skóry. Równie

wa Ň na jest funkcja wydzielnicza (gruczoły łojowe wydzielaj Ģ ce łój), wydalnicza (gruczoły

potowe wydalaj Ģ ce pot), czy funkcja recepcyjna (odbierania bod Ņ ców) i resorbcyjna

(pochłaniania). W tym miejscu nie nale Ň y równie Ň zapomina ę o funkcji, jak Ģ jest udział skóry

w procesie termoregulacji.

Wła Ļ ciwo Ļ ci fizyczne ciepła

Leczenie ciepłem polega na bezpo Ļ rednim przekazywaniu ciepła z ciał ogrzanych, w celu

uzyskania miejscowego lub ogólnego przegrzania naszego ciała. Proces przekazywania ciepła

mo Ň e odbywa ę si ħ w drodze:

-kondukcji czyli przewodzenia;

-konwekcji czyli przenoszenia;

-radiacji czyli promieniowania.

Kondukcj Ģ okre Ļ lamy bezpo Ļ rednie przekazywanie energii kinetycznej przez cz Ģ steczki

maj Ģ ce wi ħ ksz Ģ energi ħ ciepln Ģ do cz Ģ steczek o mniejszej energii. Przewodzenie mo Ň e

odbywa ę si ħ w sposób bezpo Ļ redni lub po Ļ redni. Przykładowo, je Ň eli Ņ ródłem ciepła b ħ dzie

ogrzana woda i ciało zostanie w niej zanurzone, uzyskamy wtedy bezpo Ļ redni sposób

przewodzenia. Z po Ļ rednim mechanizmem przewodzenia ciepła b ħ dziemy mie ę do czynienia

w sytuacji, gdy Ņ ródło ciepła zawieraj Ģ ce pewien zasób energii cieplnej znajduje si ħ w

www.pandm.prv.pl

osłonie. Przykładem s Ģ termofory czy poduszki elektryczne. Przewodzenie ciepła i dalsze

jego przekazywanie do gł ħ bszych warstw ciała uzale Ň nione jest od grubo Ļ ci skóry i tkanki

podskórnej. Przekazywanie ciepła do warstw gł ħ biej poło Ň onych b ħ dzie zale Ň e ę od warunków

fizjologicznych, a przede wszystkim od sprawno Ļ ci układu krwiono Ļ nego tkanek. To wła Ļ nie

krew przenosi ciepło w gł ħ bsze warstwy, co okre Ļ lamy mianem konwekcji. Dobre

przewodzenie ciepła w gł ħ bszych warstwach zale Ň y od ukrwienia tych warstw i co

najwa Ň niejsze zale Ň no Ļę ta jest wprost proporcjonalna. Poniewa Ň energia cieplna jest

roznoszona z pr Ģ dem krwi, st Ģ d nie wyst ħ puje jej nagromadzenie na powierzchni ciała.

Konwekcja ma zasadnicze znaczenie dla regulacji cieplnej ustroju. Gdy dojdzie do stanu

przegrzania ustroju, wówczas wyst ħ puje wymiana ciepła pomi ħ dzy przegrzanym ciałem, a

otoczeniem przez radiacj ħ czyli promieniowanie. W stanie przegrzania, niezale Ň nie od

wypromieniowania, utrata ciepła uzyskiwana jest przez pocenie si ħ , parowanie potu i

wydalanie ciepła z ogrzanym powietrzem podczas oddychania.

Wpływ ciepła na ludzki organizm

Wpływ ciepła na organizm zale Ň y od takich czynników jak:

-nat ħŇ enie ciepła (ró Ň nica pomi ħ dzy temperatur Ģ bod Ņ ca a temperatur Ģ organizmu);

-okoliczno Ļ ci fizyczne towarzysz Ģ ce działaniu ciepła;

-mo Ň liwo Ļ ci termoregulacyjne ustroju;

-czas działania bod Ņ ca;

-zmiana nat ħŇ enia bod Ņ ca w czasie;

-powierzchnia ciała na któr Ģ działa bodziec;

-wła Ļ ciwo Ļ ci fizyczne Ļ rodowiska wchodz Ģ cego w bezpo Ļ redni kontakt ze skór Ģ

(przewodnictwo cieplne, ciepło wła Ļ ciwe, pojemno Ļę cieplna).

Odczyn organizmu na bod Ņ ce cieplne mo Ň e by ę miejscowy lub ogólny.

Jednym z podstawowych odczynów organizmu na ciepło jest reakcja ze strony naczy ı

krwiono Ļ nych, która przebiega zgodnie z prawem Dastre-Morata: "bod Ņ ce termiczne

(ciepło lub zimno), działaj Ģ c na du Ň e powierzchnie skóry, powoduj Ģ przeciwne do naczy ı

skóry zachowanie si ħ du Ň ych naczy ı klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek,

Ļ ledziony i mózgu wykazuj Ģ odczyn taki sam, jak naczynia skóry."

Przy odczynie miejscowym wyst ħ puje rozszerzenie naczy ı krwiono Ļ nych i limfatycznych w

miejscu działania energii cieplnej. Odczyn ten powstaje w wyniku podwy Ň szenia temperatury

tkanek, powoduj Ģ c zwi ħ kszenie przepływu krwi. Ciepło działa u Ļ mierzaj Ģ co na ból i

powoduje zmniejszenie napi ħ cia powierzchniowego. Bod Ņ ce cieplne o nat ħŇ eniu

przekraczaj Ģ cym granic ħ tolerancji mog Ģ spowodowa ę uszkodzenie skóry i oparzenie.

Gdy zabiegi cieplne s Ģ stosowane na du ŇĢ powierzchni ħ ciała i w ci Ģ gu odpowiednio długiego

okresu czasu, działanie ciepła wyra Ň a ę si ħ b ħ dzie silniej, gdy Ň ilo Ļę pochłoni ħ tej energii

cieplnej jest wi ħ ksza. Wyst Ģ pi wtedy odczyn ogólny, charakteryzuj Ģ cy si ħ podwy Ň szeniem

ciepłoty ciała, co okre Ļ lamy jako przegrzanie organizmu. Stan przegrzania mo Ň na uzyska ę

łatwiej i szybciej, je Ň eli równocze Ļ nie zabezpieczymy ustrój przed utrat Ģ ciepła. Takie

zjawisko zachodzi na przykład w okładach borowinowych lub parafinowych. Nie nale Ň y

zapomina ę , i Ň nadmierne przegrzanie ogólne mo Ň e stanowi ę niebezpiecze ı stwo dla Ň ycia.

Przegrzanie uruchamia mechanizm termoregulacji, zwi Ģ zany w wydzielaniem potu.

Wydalanie z potem du Ň ej ilo Ļ ci wody, chlorku sodu i innych substancji mineralnych wpływa

na gospodark ħ wodn Ģ i mineraln Ģ ustroju i mo Ň e doprowadzi ę w konsekwencji do

odwodnienia tkanek oraz nadmiernego zmniejszenia poziomu chlorku sodu we krwi. Z tych

wzgl ħ dów, pacjentom poddawanym ogólnym zabiegom cieplnym, nale Ň y podawa ę wod ħ z

dodatkiem soli kuchennej. W stanie przegrzania organizmu, przy podwy Ň szaniu temperatury

o 1 stopie ı , akcja serca przyspiesza o 20 uderze ı na minut ħ . Zawarto Ļę tlenu w krwi t ħ tniczej

maleje, oddech ulega niewielkiemu przyspieszeniu. Dlatego wa Ň nym jest, aby pami ħ ta ę , Ň e

www.pandm.prv.pl

zabiegi z zastosowaniem ciepła wymagaj Ģ du Ň ej ostro Ň no Ļ ci oraz dokładnej znajomo Ļ ci stanu

ogólnego osoby poddawanej intensywnemu zabiegowi cieplnemu.

Wpływ ciepła na układ kr ĢŇ enia

Pod wpływem działania ciepła napi ħ cie Ļ cian naczy ı krwiono Ļ nych obni Ň a si ħ , nast ħ puje

rozszerzenie si ħ naczy ı krwiono Ļ nych obwodowych i zwi ħ kszenie szybko Ļ ci przepływu krwi

w obr ħ bie obszaru ciała poddanego działaniu bod Ņ ca cieplnego. Nale Ň y pami ħ ta ę , Ň e taka

sytuacja mo Ň e doprowadzi ę do warunków przeci ĢŇ enia serca, spowodowa ę znaczny stan

odwodnienia, na wskutek pocenia, mo Ň e równie Ň spowodowa ę zachwianie równowagi

pomi ħ dzy ilo Ļ ci Ģ krwi kr ĢŇĢ cej a pojemno Ļ ci Ģ naczy ı , co w konsekwencji mo Ň e doprowadzi ę

do krytycznego spadku ci Ļ nienia krwi i zapa Ļ ci naczy ı krwiono Ļ nych.

Wpływ ciepła na czynno Ļ ci wydzielnicze nerek

Przegrzanie nerek wywołuje przekrwienie czynne i zwi ħ ksza czynno Ļę wydzielnicz Ģ . Ogólne

przegrzanie ustroju, zwłaszcza gdy wyst Ģ pi silne pocenie, zmniejsza wydzielanie moczu.

Wpływ ciepła na układ oddechowy

Stan przegrzania zwi ħ ksza wentylacj ħ płuc proporcjonalnie do podwy Ň szonej ciepłoty ciała.

Liczba oddechów na minut ħ wzrasta, co wpływa z kolei na odwodnienie organizmu.

Wpływ ciepła na układ mi ħĻ ni szkieletowych i gładkich

Działanie ciepła obni Ň a ich napi ħ cie i wpływa na zmniejszenie napi ħ cia powierzchniowego.

Ogólne wskazania do leczenia ciepłem

Wskazania do stosowania ciepła obejmuj Ģ przede wszystkim przewlekłe stany zapalne o

ró Ň nej etiologii, w których na skutek przekrwienia czynnego mo Ň na uzyska ę pozytywne

wyniki leczenia. Równie Ň przykurcze mi ħĻ niowe wyst ħ puj Ģ ce po urazach lub niedowładach,

przy umiej ħ tnym zastosowaniu ciepła mog Ģ ulec rozlu Ņ nieniu. Tak wi ħ c leczenie ciepłem

znajduje zastosowanie w chorobach:

narz Ģ du ruchu (stłuczenia, krwiaki i urazy tkanek mi ħ kkich na czwarty-pi Ģ ty dzie ı od urazu,

po ust Ģ pieniu odczynu zapalnego, stany pourazowe wi ħ zadeł i torebek stawowych w 2-3

tygodnie po wyst Ģ pieniu urazu);

reumatycznych (w I fazie reumatoidalnego zapalenia stawów, natomiast w II i III fazie tylko

w okresie remisji, ZZSK, choroba zwyrodnieniowa stawów, w tym stawów kr ħ gosłupa);

układu nerwowego (nerwobóle i zapalenia nerwów obwodowych, po ust Ģ pieniu ostrego

okresu, postrzał, rwa kulszowa, pora Ň enie nerwu twarzowego, przykurcze mi ħĻ niowo-

stawowe, rdzeniowe pora Ň enie kurczowe);

skórnych (tr Ģ dzik, czyraczno Ļę );

układu oddechowego (przewlekłe zapalenie zatok, nie Ň yt gardła i krtani, ostre i przewlekłe

nie Ň yty oskrzeli, zapalenie ucha Ļ rodkowego);

układu kr ĢŇ enia (choroba Raynauda);

przemiany materii (otyło Ļę , przewlekła dna);

układu moczowego (zapalenie p ħ cherza moczowego i dróg moczowych, kamica dróg

moczowych, przebiegaj Ģ ca bez powikła ı );

układu pokarmowego (nie Ň yt Ň oł Ģ dka, przewlekłe zapalenie jelit, stany kurczowe jelita

grubego, przewlekłe zapalenie p ħ cherzyka Ň ółciowego i dróg Ň ółciowych, kamica p ħ cherzyka

przebiegaj Ģ ca bez powikła ı czy dyskineza dróg Ň ółciowych).

Przeciwwskazania do leczenia ciepłem

Przyst ħ puj Ģ c do leczenia ciepłem nale Ň y uwzgl ħ dni ę ogólny stan pacjenta, jego wra Ň liwo Ļę na

bod Ņ ce cieplne, chorob ħ zasadnicz Ģ , jej okres i choroby współistniej Ģ ce. Wszelkie zabiegi

cieplne, zwłaszcza o działaniu ogólnym, powoduj Ģ cym przegrzanie organizmu s Ģ

przeciwwskazane w:

-ostrych okresach choroby,

-nadci Ļ nieniu t ħ tniczym,

-niewydolno Ļ ci kr ĢŇ enia,

www.pandm.prv.pl

-zespole płucno sercowym,

-chorobie niedokrwiennej serca,

-zawale serca,

-mia Ň d Ň ycowym stwardnieniu t ħ tnic,

-zakrzepowo-zatorowym zapaleniu naczy ı ,

-skłonno Ļ ci do krwawie ı ,

-cukrzycy,

-gru Ņ licy,

-nadczynno Ļ ci tarczycy,

-chorobie nowotworowej,

-czynnej chorobie wrzodowej Ň oł Ģ dka i dwunastnicy,

-chorobach o Ļ rodkowego układu nerwowego,

-zaburzeniach czucia powierzchniowego,

-chorobach psychicznych,

-fotodermatozach,

-wyniszczeniach organizmu, zwłaszcza w wieku starczym.

Przy wy Ň ej wymienionych chorobach jest dopuszczalne stosowanie zabiegów cieplnych

miejscowych, pod warunkiem ustalenia wra Ň liwo Ļ ci pacjenta na bod Ņ ce cieplne oraz Ļ cisłej

kontroli jego reakcji na zabiegi. Przeciwwskazaniem do stosowania miejscowych zabiegów

cieplnych s Ģ ostre okresy choroby, urazy ko Ļ ci i stawów (złamania), zmiany zwyrodnieniowe

i zniekształcaj Ģ ce stawy w przypadku odwapnie ı ko Ļ ci, odmro Ň enia, owrzodzenia podudzi

czy gru Ņ lica kostno-stawowa.

Zabiegi ciepłolecznicze

Zabiegi, w których wykorzystuje si ħ bod Ņ ce cieplne s Ģ do Ļę rozpowszechnione i znajduj Ģ swe

zastosowanie zarówno w warunkach domowych, jak i w specjalistycznym leczeniu

fizykoterapeutycznym czy balneoterapeutycznym.

Do najprostszych Ņ ródeł przekazuj Ģ cych organizmowi ciepło w wyniku przewodzenia nale ŇĢ

termofory, poduszki elektryczne czy woreczki z rozgrzanym piaskiem . Ciepło z tych

urz Ģ dze ı przenika do organizmu stosunkowo płytko i raczej nie daje efektów gł ħ bokiego

przegrzania. Zabiegi te s Ģ powszechnie stosowane w warunkach domowych. W warunkach

gabinetów fizjoterapeutycznych, do miejscowego przegrzania stosuje si ħ terapi ħ Ň elow Ģ .

W Ļ ród innych specjalistycznych zabiegów ciepłolecznictwa nale Ň y wymieni ę saun ħ ,

parafin ħ , ciepłe peloidy (borowin ħ , torf, błoto, fango) kocowanie metod Ģ Kenny czy

ciepł Ģ hydroterapi ħ (k Ģ piele przegrzewaj Ģ ce, polewania, okłady, zawijania). W tym

miejscu nale Ň y równie Ň wymieni ę promieniowanie podczerwone, a tak Ň e terapi ħ

ultrad Ņ wi ħ kami czy polem elektrycznym o wysokiej cz ħ stotliwo Ļ ci , daj Ģ ce efekt

gł ħ bokiego przegrzania.

Ze strony www.chinmed.com

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: