Krasiński, Nie-boska komedia1.doc

Nie-Boska komedia, Zygmunt Krasiński

Do błędów nagromadzonych przez przodków dodali to, czego nie znali ich przodkowie- wahanie się i bojaźń;- i stało się zatem, że zniknęli z powierzchni ziemi, i wielkie milczenie jest po nich. Bezimienny

To be or not to be, that is the question. Hamlet

Osoby dramatu: Mąż(Pan Młody, Hrabia Henryk)- znany poeta, bogaty właściciel ziemski, przywódca obozu arystokracji, Żona- małżonka Henryka, Orcio- syn Henryka, Ksiądz, Ojciec Chrzestny, Ojciec Beniamin, Matka Chrzestna, Goście, Krewni, Żona Doktora, Filozof, Lekarz, Jakub- osobisty służący hrabiego, bohaterski obrońca twierdzy, Arcybiskup, książęta, hrabiowie, baron, Pankracy- człowiek z ludu, przywódca rewolucjonistów o uprawnieniach dyktatorskich, Leonard- jeden z rewolucjonistów, arcykapłan kultu bóstwa Wolności, Przechrzta- jeden z przywódców rewolucji, stoi na czele grupy przygotowującej się do przejęcia władzy rąk rewolucjonistów, Bianchetti- generał, dowódca rewolucyjnych wojsk, szturmujący twierdzę, Rzemieślnik, Herman, Chór Przechrztów, Rzeźników, Chłopów...

Postaci metafizyczne: Anioł Stróż, Chór Duchów, Chór Głosów, Zjawa Chrystusa, Duch Zły, Dziewica, Mefisto, Orzeł...

Budowa i kompozycja: - Cz. I i II- dramat rodzinny(gł. bohater- Mąż)- poezja romantyczna i jej wpływ na poetę, granica odpowiedzialności moralnej wybitnej jednostki za nieszczęście jej najbliższych; Cz. III i IV- dramat społeczny(gł. bohater- hrabia Henryk)- przedstawienie rewolucji jako krwawego konfliktu o podłożu społeczno-politycznym między arystokracją a demokracją, uosabianą w klubach rewolucjonistów; hrabia Henryk/Pankracy; na końcu- krwawa rzeź arystokratów dokonana przez rewolucjonistów, interwencja Boga.

Czas i miejsce akcji: Dramat romantyczny, więc zerwanie z zasadą jedności czasu i miejsca.

Tytuł: skojarzenia z ,,Boską komedią” Dantego

DANTE                                                                              

- wędrówka poety po zaświatach, zaczyna się od piekła, przez czyściec, do raju

KRASIŃSKI

- piekło rewolucji, możliwe do stworzenia na ziemi, Henryk nigdy nie wyjdzie poza piekło, jego wędrówka po obozie rewolucjonistów przypomina wędrówkę Dantego po piekle

Dlaczego Krasiński tak nazwał swój dramat?

·         Zwrócenie uwagi czytelnika na ,,ludzki”, a więc nie-boski czynnik dziejów; Prowidencjalizm- Bóg zostawił człowiekowi swobodę działania, ale i wyznaczył jej granice. Dramat- analiza zakresu swobody ludzkich działań, badanie konsekwencji przekroczenia przez człowieka Boskich zakazów i ograniczeń.

·         Opisane w utworze wydarzenia toczą się przeciwko Bogu, wbrew jego woli- rewolucjoniści niszczą kościoły etc. Świadczy to o kryzysie wiary wśród ludzi.

Zakończenie utworu- boska interwencja; Ludzie posunęli się w swych działaniach za daleko, odrzucili Boga i przekroczyli wszelkie granice grzechu.

Zygmunt Krasiński: arystokrata herbu Korwin, bardzo chorowity, jednocześnie kochał i nienawidził swojego ojca, Wincentego( był on generałem napoleońskim, potem dostał się w łaskę cara Mikołaja I.) Zygmunt studiował prawo na UW, ale przerwał studia z powodu starcia ze studentami- patriotami. Przeniósł się na studia do Genewy, gdzie poznał Adama Mickiewicza. W czasie wybuchu powstania listopadowego(1830) jego ojciec uciekł do Petersburga, tym samym opowiadając się przeciw powstaniu- to spowodowało rozdarcie wewnętrzne Zygmunta, chciał wziąć w nim udział, ale zakazał mu to ojciec. Wincenty Krasiński bał się powstania, widział w nim krwawą rewolucję społeczną, której celem wymordowanie arystokracji. Wykorzystując chorobę oczu, Zygmunt uniknął wymyślonej przez ojca służby carowi. Wyjeżdża, w 1833 powstaje Nie-boska komedia, w 1834 Irydion. W Rzymie poznaje Słowackiego. Stał się konserwatystą, uważał arystokrację za jedyną klasę mogącą ocalić kraj o stanąć na czele narodu. Potem poeta sprzeciwił się rewolucji jako przyczynie wszelkiego zła, potępił niepodległościową walkę zbrojną i użycie przemocy. Nie-boska komedia to wytłumaczenie, dlaczego Krasińskiego zabrakło wśród powstańców- stworzył obraz rewolucji jako straszliwego przewrotu społecznego, w czasie którego dochodzi do krwawych rozrachunków między przedstawicielami różnych warstw społecznych.

TREŚĆ

Cz I. Poświęcone Marii.

,,Gwiazdy wokoło twojej głowy-pod twoimi nogami fale morza- na falach morza tęcza przed tobą pędzi i rozdziela mgły- co ujrzysz, jest twoim- brzegi, miasta i ludzie tobie się przynależą-niebo jest twoim- chwale twojej niby nic nie zrówna”. Jest to sylwetka romantycznego poety. Poeta ten jest chłodny i obojętny wobec innych(indywidualizm); ,,przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością”. Poezja(Matka Piękności i Zbawienia) gubi tych, którzy się jej poświęcili i tych, ,,którzy się stali żywymi głosami jej chwały”, ,,Błogosławiony ten, w którym zamieszkałaś”(poezja).

·         Przelatuje Anioł Stróż, wróży, że Mąż będzie miał żonę i dziecko

·         W wiejskim kościele ksiądz udziela ślubu. Mąż przysięga żonie wieczną miłość

·         Wesele w komnacie- Mąż patrzy na swoją żonę niczym na ,,sunących aniołów”

·         Leci Zły duch pod postacią dziewicy nad ogrodem i cmentarzem, woła o kwiaty do włosów i o urodę od zmarłych dziewic

·         Dziewica przybywa do śpiącego obok żony Męża i zarzuca mu zdradę; Mąż ma wyrzuty sumienia, że zdradził(Dziewica- uosobienie poezji)

·         Budzi się zaniepokojona o Męża żona

·         Mąż ciągle ma poczucie zdrady ideału poezji, jest obojętny wobec żony, chętnie stałby się ,,marą, (...) mgłą i dymem”, by zjednoczyć się z Dziewicą; obiecuje jej, że za nią pójdzie, kiedykolwiek po niego przyleci

·         Rodzice omawiają szczegóły chrztu Orcia

·         Żona czuje żal i rozpacz, Mąż się do niej nie odzywa; on mówi: ,,czuję, że powinienem cię kochać”; ona jest tym rozżalona, prosi Henryka, by kochał choć dziecko- wymaga na nim tę obietnicę, którą on z fałszem składa

·         Nagle słychać grzmot i wchodzi Dziewica- po Henryka-namawia go, by opuścił dom; ten wychodzi za nią; wtem żona mdleje z Orciem na rękach, rozlega się drugi grzmot

·         Scena chrztu- nadają Orciowi imię Jerzy Stanisław; żona zachowuje się, jak obłąkana, podchodzi do syna i mówi: ,, Błogosławię Cię, Orciu, błogosławię, dziecię moje- Bądź poetą, aby cie ojciec kochał, nie odrzucił kiedyś”; liczy, że dzięki temu Henryk jej przebaczy. Ojciec chrzestny radzi Orciowi kochać ojczyznę, bo pięknie jest za nią zginąć.

·         PEJZAŻ ROMANTYCZNY- ,,góry i przepaście nad morzem- gęste chmury- burza”. Mąż ciągle podąża za dziewicą. Nagle nad przepaścią Mąż dostrzega ohydę Dziewicy- odpadają jej kwiaty z włosów, rozdzierają się szaty. Chór złych duchów śpiewa: ,,Stara, wracaj do piekła- uwiodłaś serce wielkie i dumne, podziw ludzi i siebie samego.-Serce wielkie, idź za lubą Twoją”. Anioł Stróż nakazuje wracać Hrabiemu do domu.

·         W DOMU- Mąż dowiaduje się, że żona- Maria, jest w domu wariatów, przedstawia się jako przyjaciel jej męża. Słychać dziwne głosy w sali. Żona mówi Henrykowi, że modliła się 3 dni i 3 noce o bycie poetką. Teraz się niż stała. Maria naprawdę popadła w obłęd. Obwieszcza Mężowi, że ich syn będzie poetą: ,,Jam mu skrzydła przypięła, posłała między światy, by się napoił wszystkim, co piękne i straszne, i wyniosłe.-On wróci kiedyś i uraduje ciebie.-Ach!” Żona umiera: ,,Dobrze mi przy tobie”.

Cz. II. Orcio nie zachowuje się, jak normalne dziecko, jest podobny do aniołka; wszyscy widzą jego wyjątkowość

·         Mąż i Orcio nad grobem matki. Orcio, modląc się, przekręca słowa ,,Zdrowaś Maryja”. Ciśnie mu się to na usta. Okazuje się, że Orcio ma wizje, w których widzi matkę(ona ma nadzieję, że ojciec będzie kochał syna). Stan syna doprowadza Henryka do rozpaczy

·         Mąż rozmawia z Filozofem. Ten mówi o powszechnym pragnieniu wolności, najlepszą do niej drogą ma być rewolucja(,,przez krew i zniszczenie form starych”). Mąż krytykuje jego myślenie(porównanie do drzewa, które wypuszcza młode listki, a jego korzenie gniją)

·         Mąż cierpi, przeczuwa ślepotę syna

·         Wchodzi diabeł, Mefisto, przedstawia się jako brzuchomówca. Zlatuje czarny orzeł, nakazuje Henrykowi, by nie ustępował, to podłe jego wrogi ,,pójdą w pył”.

·         Henryk stwierdza: ,,Idę się na człowieka przetworzyć, walczyć idę z bracią moją”

·         U Orcia jest lekarz, stwierdza osłabienie nerwu optycznego, Orciowi wszystko zachodzi mgłą. ,,Kiedy spuszczę powieki, więcej widzę, niż z otwartymi oczyma”. Orcio jest ślepy, widzi ,,oczyma duszy(...)tamte pogasły”.

·         Orcio(14) lunatykuje. Lekarz stwierdza ,,pomieszanie zmysłów (....)z drażliwością nerwów”.

·         Henryk zapowiada, że niedługo staje do rewolucji i nie wie, co pocznie jego biedny syn-,, dziecię i poeta zarazem”.

Cz. III. Pankracy- przywódca rewolucjonistów zapalonych do walki.

·         Szałas. Przechrzta[1]nawołuje swoich do studiowania Talmudu. Zaopatrzyli się w broń i powrozy. Przechrztowie planują obalić chrześcijaństwo. Rewolucja to zagłada arystokracji, a tym samym katolicyzmu

·         Leonard przychodzi po Przechrztę, którego wzywa Pankracy. Pankracy pyta Przechrztę, czy zna Hrabiego- ten odpowiada, że z widzenia. Pankracy każe mu iść do Hrabiego i umówić ich na spotkanie ,,pojutrze w nocy”.

·         ,,Arystokraty zawarli się w Świętej Trójcy i czekają naszego przybycia jak noża gilotyny”

·         Pankracy ukazuje wobec Leonarda żądanie absolutnego posłuszeństwa

·         Leonard donosi, że Henryk ,,zbiera swoich włościan i (...)gotuje się na odsiecz Zamkowi Świętej Trójcy”

·         Pankracy: ,,Ja chcę go(...)przeciągnąć na naszą stronę”. Pankracy mówi Leonardowi, ze razem pójdą do Hrabiego. Pankracy uważa Henryka za przeciwnika równego sobie.

·         Mąż prowadzi przechrztę- nakazuje mu stwarzać pozory normalności. Widzą tańczących wokół szubienicy- ROMANTYCZNY FRENETYZM.

·         Przechrzta obawia się, że Hrabiego ktoś pozna.

·         Widzą ,KLUB LOKAJÓW(rewolucjoniści)- cieszą się, że zabiją swoich dawnych panów

·         CHÓR RZEŹNIKÓW(rewolucjoniści)- chcą ,,rznąć czy bydło czy panów”

·         Bianchetti(rewolucjonista)- ma plan, jak zwyciężyć, uważa się za geniusza, Henryk radzi przechrzcie go zabić, bo ,,tak się poczyna każda arystokracja”

·         Umiera rzemieślnik, całe życie prządł jedwab, w który stroją się pany, przeklina arystokrację

·         Do obozu docierają kolejni rewolucjoniści- chłopi z hasłem ,,panom tyranom śmierć”

·         Mąż dalej idzie z Przechrztą- 40 dni rewolucji przyniosło zniszczenie kościołów(synonim zagłady wiary)

·         Widzą Leonarda odprawiającego obrzędy ,,nowej wiary”- wzywa do siebie oblubienicę, ,,córę wolności”. Twierdzi, że oni oboje są obrazem zmartwychwstającego rodu ludzkiego. Leonard nakazuje iść rewolucjonistom mordować ,,bez wyrzutów”.

·         Herman prosi Leonarda o święcenie zbójeckie(FRENETYZM- święcenie sztyletów)

·         Przed Leonardem tańczą ,,Hrabiny i księżniczki, które, porzuciwszy mężów, przeszły na wiarę naszą”.

·         Leonard dostrzega Hrabiego, ten przedstawia się jako ,,morderca klubu hiszpańskiego”, a chowającego się w połach jego płaszcza przechrztę jako jego młodszego brata, który nie ujawi twarzy, nim nie zabije barona

·         Zebrani przyjmują ich do swojej bandy i odchodzą

·         Przechrzta ma pokazać Hrabiemu drogę do jaru św. Ignacego i będzie wolny, w podzięce daje mu czapkę i pieniądze.

·         Henryk obiecuje duchom z lasu, że rozkrzyżuje nieprzyjaciół Chrystusa

·         Pankracy wydaje rewolucjonistom polecenia, sam udaje się do Hrabiego- mają mu pomóc dopiero, gdy usłyszą strzał

·         Pankracy przybywa do Henryka(,,Przyszedłem tu, bo chciałem cie poznać, po wtóre- ocalić”), krytykuje arystokrację( słabi i dumni)

·         Hrabia ma obecnie 36 lat

·         Pankracy zapowiada, że Henryk będzie tu ostatnim hrabią. Jego zdaniem arystokracji ,,należy się kara, a po karze niepamięć”, rewolucjonistom zaś ,,zwycięstwo i życie’. Pankracy chce wyratować jednego tylko Męża.

·         Wg Pankracego ,,z pokolenia, które piastuję(...)narodzi się plemię ostatnie , najwyższe, najdzielniejsze(...)oni są(...)panami jej od bieguna do bieguna”

·         Pankracy proponuje Hrabiemu przejście na jego stronę, Mąż zarzuca mu ,,Tyś młodszym bratem szatana”

·         Zdaniem Hrabiego rewolucja to bezsensowny rozlew krwi

·         Mąż zarzuca Pankracemu, że nie ma tak wybitnych przodków, jak on. Ten na to, że jego przodkowie to oszuści i mają na koncie wiele zbrodni. Mąż ich broni ,,oni wam wśród głodu rozdawali zboże, wśród zarazy stawiali szpitale(...)oni wam postawili świątynie i szkoły”.

·         Mąż wyprasza gościa, Pankracy: ,,Dwa orły z nas: ale gniazdo Twoje strzaskane piorunem”, ,,I ciebie, i syna twego poświęcam zniszczeniu”

Cz. IV. Miejsce akcji: katedra w zamku św. Trójcy

·         Abp powierza Hrabiemu dowództwo w zamku i mianuje go wodzem, ten podejmuje się ich ocalenia

·         Wszyscy przysięgają bronić wiary i czci przodków

·         Dwaj arystokraci proponują nie walczyć , pójść na układy, Mąż jest zbulwersowany

·         Orcio siedzi na progu więzienia i śpiewa proroctwa. Prowadzi ojca do lochu, wchodzi tam na głaz, widzi blade postacie idące na sąd, wśród nich oskarżony(okazuje się być nim Henryk), potępiają go duchy- ,,za to, żeś nic nie kochał, nic nie czcił prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś”, ,,Dni kilka jeszcze chwały ziemskiej(...)a potem zginiesz ty i bracia twoi”

·         Orciowi wizję tę kazała we śnie ojcu przekazać matka

·         Arystokraci wypowiadają Mężowi posłuszeństwo, są chętni na układy, tchórzą( na czele- ojciec chrzestny Orcia). Mąż wytyka ich wady. Część idzie z nim walczyć, część przeklina

·         Walka dobiega końca, Orcio mówi, że matka mu powiedziała, iż dziś będzie przy niej

·         Hrabia kazał Jakubowi wprowadzić na dziedziniec hrabiów i książęta

·         Orcio pada trafiony kulą, umiera. Po chwili umiera stary Jakub, przeklinając Hrabiego za upór

·         Zginęli już wszyscy ludzie Hrabiego, a on sam ,,stąpa ku sądowi Boga”. Wrogowie go zauważają: ,,Jezus Maryja! Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na wieki!”

·         Henryk rzuca się  w przepaść

·         Przed Pankracym, Leonardem i Bianchettim idą hrabiowie i książęta z rodzinami, zakuci w łańcuchy- są skazani na śmierć, oddali Pankracemu klucze do zamku Świętej Trójcy. Uwięziono też zdrajcę- Ojca Chrzestnego

·         Pankracy dowiaduje się o samobójczej śmierci Henryka, mówi: ,,To pałasz hrabiego Henryka- on jeden spośród was dotrzymał słowa-za to chwała jemu, gilotyny wam”. Nakazuję Bianchettiemu egzekucję.

·         Pankracy ma świadomość potrzeby budowania nowego świata: ,,Inaczej dzieło zniszczenia odkupionym nie jest”

·         Pankracy widzi obraz Chrystusa- mściciela ,,Stoi ponad przepaściami- oburącz wsparty na krzyżu, jak na szabli mściciel- ze splecionych piorunów korona cierniowa”

·         Pankracy umiera, nie mogąc znieść tego widoku: ,, Galilaee, visisti!” (Galilejczyku[2], zwyciężyłeś)

·         Pankracemu nie udało się pokonać chrześcijaństwa.

Opracowała(może zbyt wnikliwie): Natalia Kapała.

6