RÓŻNICE MIĘDZY PŁCIAMI

Różnice podstawowe, umiejętności i sposób myślenia

na podstawie

„PŁEĆ MÓZGU”

Anne Moir i David Jessel

„Kobiety i mężczyźni mogą żyć szczęśliwiej, lepiej się rozumieć, bardziej kochać się i urządzić świat z lepszym skutkiem, gdy zaakceptują swą odmienność. Będziemy wówczas mogli budować nasze życie na bliźniaczych, ale odmiennych filarach osobowości obu płci”.

Płcie są od siebie odmienne, ponieważ mózgi kobiet i mężczyzn różnią się od siebie. Mózg, najważniejszy tak dla ludzkich emocji, jak i działań, jest u nich skonstruowany odmiennie.  Przetwarza on informacje w różny sposób, co daje w efekcie odmienne postrzeżenia, preferencje i zachowania. Największa różnicą w zachowaniu między mężczyznami a kobietami jest naturalna, wrodzona agresywność mężczyzn, co w dużym stopniu wyjaśnia ich historyczną dominację w obrębie naszego gatunku. Pierwsze systematyczne testy badające różnice między płciami przeprowadzone zostały w rok przez Francisa Gattona z South Kensington Museum w Londynie. Twierdził on, że zidentyfikował znaczące różnice płciowe dające mężczyzną pierwszeństwo pod względem siły chwytu, wrażliwości na ostre, świszczące dźwięki i zdolności do pracy w warunkach stresu. Wykrył też, że kobiety są bardziej wrażliwe na ból. Dziesięć lat później w Stanach Zjednoczonych badania wykazały, że kobiety słyszą lepiej niż mężczyźni, maja bardziej konwencjonalne słownictwo i wolą kolor niebieski od czerwonego. Mężczyźni przedkładali czerwony nad niebieski, mieli swobodniejsze słownictwo. Preferowali także myślenie bardziej abstrakcyjne i ogólne, podczas gdy kobiety wolały problemy praktyczne i konkretne zadania. W latach pięćdziesiątych dr D. Wechsler, amerykański uczony, autor najczęściej dziś używanych testów IQ, stwierdził, że ponad trzydzieści testów „dyskryminuje” jedną lub drugą płeć. Użycie tego właśnie słowa sugeruje, że to same testy były w jakimś stopniu winne odmiennym wynikom osiąganym przez obie płcie. A więc różnice między kobietami a mężczyznami muszą być wynikiem uwarunkowania społecznego. Winić należy społeczeństwo, jak zresztą zazwyczaj w opinii socjologów. Różnice średnich wyników obu płci mierzone za pomocą różnych testów uzdolnień mogą osiągać nawet 25%. Stwierdzono, ze już różnica 5% ma znaczący wpływ na to, w jakich zawodach i zajęciach kobiety lub mężczyźni będą z reguły przodować. Poczynając od wieku szkolnego, chłopcy zazwyczaj prześcigają dziewczęta w dziedzinach matematyki wprowadzających takie pojęcia jak „ przestrzeń”, „teoria” i „zależności”.

Podczas gdy mózg mężczyzny daje mu przewagę w radzeniu sobie z przedmiotami i twierdzeniami teoretycznymi, mózg kobiety jest zorganizowany, że lepiej reaguje na wszystkie bodźce zmysłowe. Kobiety lepiej wypadają we wszystkich testach sprawności werbalnej. Są też przystosowane do otrzymywania szerszego zakresu informacji zmysłowych, do łatwiejszego łączenia tych informacji ze sobą i dostrzeganiu relacji między nimi, do kładzenia nacisku na relacje między ludźmi i na procesy komunikacji. Wpływy kulturowe mogą potęgować te mocne strony kobiet, ale ich przewaga w tych dziedzinach jest wrodzona. Kobiety lepiej od mężczyzn widzą nocą. Są bardziej wrażliwe na czerwony kraniec spektrum barw światła i odróżniają więcej odcieni czerwonego niż mężczyźni.

Stwierdzono także różnice pod względem pamięci miedzy kobietami a mężczyznami. Kobiety mogą zmagazynować, przynajmniej na krótki czas, więcej informacji nieistotnych i przypadkowych niż mężczyźni. Mężczyznom udaję się to tylko wtedy, gdy informacja tworzy jakąś spójną formę albo ma dla nich pewne konkretne znaczenie. Hormony determinują odmienna męską i żeńska organizacje mózgu w czasie rozwoju w łonie matki. Nasza osobowość seksualna jest identyczna tylko przez kilka tygodni po zapłodnieniu.

Potem, wciąż w łonie matki, sama struktura i układ mózgu zaczynają przybierać specyficznie męski lub żeński kształt. Przez całe dziecięce, młodzieńcze i dorosłe życie sposób w jaki został ukształtowany mózg, w subtelnym współdziałaniu z wpływem hormonów, będzie miał zasadnicze znaczenie dla postaw, zachowań, intelektualnego i emocjonalnego funkcjonowania jednostki.

Budowa mózgu wpływa na to, jak myślimy, uczymy się, widzimy, odbieramy zapachy, odczuwamy, porozumiewamy się, kochamy uprawiamy miłość, walczymy, odnosimy sukcesy lub porażki.

Narodziny różnic

Dopiero w sześć lub siedem tygodni po zapłodnieniu mózg nienarodzonego jeszcze płodu zaczyna się kształtować wedle męskiego lub kobiecego wzorca. Matka wnosi do komórki jajowej chromosom X, jeżeli w procesie zapłodnienia ojciec także wnosi chromosom X, zazwyczaj rezultatem będą narodziny dziecka płci żeńskiej. Jeżeli plemnik ojca zawiera chromosom Y, powinno się urodzić dziecko płci męskiej. Niezależnie od genetycznej natury zarodka, płód ukształtuje się jako męski tylko wówczas, gdy obecne będą hormony męskie, a kształt żeński przyjmie jedynie w przypadku, gdy hormony męskie będą nieobecne. Szczur ma wiele grzechów, ale odkupuje je jedną zaletą-pod różnymi względami jest idealnym materiałem do eksperymentów. Szczur ma podobnie jak my, geny, hormony i centralny system nerwowy, ale ma także w zanadrzu specjalna sztuczkę: jego mózg nie rozwija się, tak jak nasz, w łonie matki. Mózg szczura osiąga swój ostateczny kształt dopiero po narodzeniu. Układ komórek i struktura podwzgórza są u samic samców szczurów wyraźnie odmienne. Naukowcy dojrzeli odmienności w strukturze sieci komórek nerwowych w mózgu samców i samic. Wykryli różnice w długości niektórych połączeń komórek nerwowych, odmienny schemat odgałęzień, odmienne trasy, którymi substancje chemiczne (hormony) docierają do rozmaitych miejsc przeznaczenia w mózgu. U pewnych gatunków ptaków śpiewających samce śpiewają, natomiast samice nie. Można wykazać, że zdolność do śpiewu zależy od występowania lub braku hormonu męskiego. Samice zięby i kanarka można skłonić do śpiewu, wstrzykując im hormon męski, testosteron. Według psychologa kanadyjskiego Sandry Witleson, której zawdzięczamy najnowsze odkrycia w zakresie badań nad różnicami między płciami, „mózg jest narządem płciowym”.

Istnieje precyzyjny dowód siły hormonów w określaniu płci mózgu i zachowania zwierząt. Doświadczenia pokazały, jak można wpływać na określone zachowania zwierzęcia, manipulując hormonami na rozmaitych etapach rozwoju jeszcze w okresie płodowym. Naukowcy mogą obecnie zasadniczo zmieniać i na nowo determinować zachowanie małp wstrzykując ciężarnym matką hormon męski w okresie, kiedy – podobnie jak u ludzi – ustala się struktura mózgu ich potomstwa. Ich żeńskie potomstwo będzie się w rezultacie zachowywać w gwałtowny, męski sposób. Świadectwa wskazują, że kształtowanie mózgu zgodnie z płcią następuje stopniowo: im większa ilość hormonu męskiego oddziała na płód, w tym większym stopniu człowiek dorosły będzie zachowywać się jak mężczyzna. Im mniejsza ilość hormonu męskiego, tym bardziej zachowanie kobiece człowieka dorosłego.

Męski albo żeński charakter mózgu nie zależy od genów. Osobnik genetycznie męski może mieć umysł kobiecy i vice versa. Największe znaczenie na to, w jakim stopniu nasz embrionalny mózg poddany zostaje działaniu hormonu męskiego. Im mniejsza ilość tego hormonu, tym bardziej zachowany zostanie naturalny, kobiecy charakter umysłu.

Płeć w mózgu

‘Tym, jacy jesteśmy, jak się zachowujemy, jak myślimy i czujemy, nie kieruje serce, lecz mózg”.

              Psycholog Herbert Landsell odkrył, że uszkodzenie tych samych obszarów mózgu powoduje u kobiet i mężczyzn odmienne skutki. U kobiet zdolności językowe i przestrzenne kontrolowane są przez ośrodki w obu częściach mózgu, natomiast u mężczyzn każda z funkcji ma jedną określona lokalizację – w prawej półkuli umiejętności przestrzenne, a w lewej językowe. Zarówno lewa, jak i prawa półkula kobiecego mózgu bierze udział w czynnościach werbalnych i wizualnych. Im bardziej mózg zbliżony jest do wzorca kobiecego, tym bardziej rozproszone są jego funkcje. Dowody na to przyniosły badania nad kobietami z zespołem Turnera. Stwierdzono tak, że mężczyźni, o których wiadomo, że w łonie matki otrzymali mniejszą niż przeciętnie ilość hormonu męskiego, odznaczają się kobiecym schematem rozmieszczenia funkcji w mózgu. Mężczyzna z większą niż kobieta łatwością może, na przykład, jednocześnie mówić i odczytywać mapę, każda z tych czynności kontrolowana jest bowiem przez inna półkulę mózgową. U kobiet te same czynności kontrolowane są przez obszary w obu półkulach. Mogą one ze sobą kolidować i kobieta nie będzie w stanie jednocześnie równie dobrze mówić i odczytywać mapę. U kobiet reakcje emocjonalne obecne są w obu półkulach mózgowych. U mężczyzn funkcje emocjonalne skoncentrowane są w półkuli prawej. Obraz, który się powoli wyłania, to obraz dwóch mózgów – innego u samca, a innego u samicy naszego gatunku – odmiennie zorganizowanych i mających odmienne układy połączeń nerwowych.

Odmienności dzieciństwa

Każda z płci ma właściwą sobie osobowość już w momencie narodzin. Wrodzone różnice w strukturze mózgu oznaczają, że od niemowlęctwa przez całe dzieciństwo drogi mężczyzny i kobiety rozchodzą się coraz bardziej. Nasze mózgi rozwijają się w sposób aktywny w reakcji na to co doświadczają. Musi istnieć w mózgu wrodzona odmienność, ukryta różnica, która powoduje, że dziewczynki i chłopcy widzą, odczuwają różne rzeczy w odmienny sposób i odmiennie na nie reagują. W pewnym sensie świat oznacza dla każdej płci co innego. Dziewczynki wcześniej uczą się mówić, ponieważ ich mózg jest do tego celu lepiej przystosowany i zorganizowany. Chłopcy chcą badać teren, przestrzeń i przedmioty, ponieważ ukształtowanie mózgu ukierunkowuje na te właśnie aspekty środowiska. Dziewczynki lubią mówić i słuchać. Ośrodek odpowiedzialny za słyszenie i naukę czytania ulokowany jest w lewej półkuli mózgowej, która u kobiet jest lepiej rozwinięta biologicznie i do której odwołują się one w swojej „preferowanej strategii poznawczej”              .

Dojrzewanie Mózgu

              Najważniejszym hormonem u chłopców jest testosteron – ta sama substancja, która odpowiedzialna była za organizowanie ich rozwijających się mózgów według męskiego wzorca              jeszcze w łonie matki. Testosteron, jako steryd anaboliczny, pomaga rozbudować ciało powiększając jego zdolność do gromadzenia wapnia, fosforu i innych pierwiastków niezbędnych do wzrostu i regeneracji mięśni i kości. Główne hormony żeńskie to estrogen i progesteron. Rozkładają one białka i tłuszcze zaczerpnięte z pokarmu i kontrolują dystrybucję tłuszczów w organizmie. Najbardziej oczywistą różnicą między chłopcami a dziewczynkami jest męska agresywność. Jej przyczyny mają w przeważającej części charakter biologiczny, a nie społeczny. Złość i łagodność, agresywność i skłonność do kompromisu, uspołecznienie i indywidualizm, dominacja i uległość, posłuszeństwo i obstawienie przy własnym zdaniu – wszystkie te cechy razem wzięte stanowią znaczną część tego, co określa się mianem osobowości. I w każdym z tych aspektów osobowości zaobserwowano wyraźnie, wymierne różnice między chłopcami i dziewczynkami, kobietami i mężczyznami – różnice, o których wiadomo, że mają podłoże w układzie połączeń nerwowych mózgu.

Różnice uzdolnień

Okres dojrzewania gwałtownie różnicuje zachowania i postawy społeczne dziewcząt i chłopców. Oddziaływanie hormonów odgrywa tez rolę w ujawnieniu się różnic w ich uzdolnieniach i możliwościach umysłowych. Wiemy, że chemia w znacznym stopniu decyduje o strukturze mózgu i rozmieszczaniu w nim jego funkcji. Najbardziej dramatyczna różnica, która daje o sobie znać w latach poprzedzających okres dojrzewania, to różnica w uzdolnieniach naukowych i matematycznych. Naukowo określa się to jako „zdolności wzrokowo-przestrzenne”. Jak wiemy, zajmujący się tym obszar męskiego mózgu jest całkowicie i wyłącznie poświęcony tej funkcji, w znacznie większym stopniu niż u kobiet. Chociaż dziewczynki uczą się liczyć wcześniej niż chłopcy – zresztą w większości rzeczy uczą się w młodszym wieku – chłopcy szybko wskazują przewagę w rozumowaniu matematycznym. Wcześniejsza kobieca przewaga w matematyce zaczyna znikać, w miarę jak natura matematyki przekształca się z rachunków w teorię. Johns Hopkins University od roku 1972 prowadzi w Bostonie poszukiwania talentów wśród dzieci uzdolnionych. Uczestniczyły w nich tysiące dzieci w wieku od 11 do 13 lat, które uzyskały 3% najlepszych wyników albo w werbalnych testach IQ, albo w testach uzdolnień matematycznych. W matematycznej części testów chłopcy osiągali znacząco lepsze wyniki, a proporcja chłopców do dziewcząt wśród odnoszących sukces wzrasta wraz z poziomem trudności. Przy wyniku od 420 punktów w górę (spośród możliwych 800) chłopcy bija dziewczynki w stosunku 1,5:1. Przy wyniku od 500 w górę stosunek ten wynosi ponad 2:1. Przy 600 lub więcej przekracza 4:1. A przy najwyższych od 700 w górę proporcja ta osiąga 13:1. Różnica miedzy płciami staje się jeszcze wyraźniejsza z wiekiem. Hormon męski potęguje umiejętności wzrokowo – przestrzenne, hormony żeńskie osłabiają je. Tak więc różnice w matematyce stają się wyraźniejsze, kiedy chłopcy osiągają pełną dojrzałość – parę lat później niż dziewczęta. Badano hipotezę, że chłopcy lepiej dają sobie radę z rozumowaniem matematycznym, a dziewczynki z prostymi rachunkami, stwierdzono, że różnicę w umiejętnościach pojawia się zanim chłopców i dziewczęta kieruje się do klas profilowanych. Rozważano również możliwość, że nauczyciele matematyki są przeważnie płci męskiej, to język nauczania matematyki i atmosfera, w jakiej się to odbywa, staje się wnioskiem dla dziewczyn, iż matematyka to „nie ich rzecz”. Jednak nie może, z założenia być prawdą w odniesieniu do dziewcząt mających w tej dziedzinie osiągnięcia, bo dokonały one świadomego i przemyślanego wyboru właśnie matematyki – w której chłopcy uzyskują nad nimi przygniatającą przewagę. Oczywiście, uprzedzenia społeczne mogą wzmacniać naturalne słabości i przewagi, choć trudno nam uwierzyć, by rodzice tych uzdolnionych matematycznie dziewczynek uczyli je akceptować niższość swojej płci. Jeszcze jednak trudniej zaprzeczyć, że mózg męski, mającą prawą półkulę specjalnie uformowana i przeznaczoną do najszerzej pojętych funkcji przestrzennych ( w tym przypadku do rozumowania w kategoriach matematyki wyższej), wykorzystuje tę swoją z natury mocna stronę. Co zaskakuje wiele z tych dzieci nie uczyło się jeszcze algebry formalnej.
Rozwiązują one zadania za pomocą intuicyjnych narzędzi algebraicznych – można by to nazwać matematyką wyobraźni. Większość chłopców ma wobec matematyki postawę, która u dziewcząt prawie nie występuje. Potrafią oni dostrzegać i myśleć za pomocą pojęć i modeli, odnajdując abstrakcyjne związki pomiędzy różnymi działami poznawanej wiedzy i wiążąc je ze sobą. Dziewczęta częściej traktują każdy omawiany dział matematyki jako odrębna całość, opanowują go i wtedy przechodzą do następnego. Różnice znacznie się zmniejszą w przypadku wyraźnie wydzielonych działów matematyki, a także rozwiązywaniu konkretnych zadań ( w algebrze i ściśle rachunkowych fragmentach matematyki). Badania nad człowiekiem sugerują, że dziewczynki, u których poziom estrogenu jest najwyższy, wydają się słabsze intelektualnie, podczas gdy dziewczęta z wysokim poziomem hormonu męskiego osiągają zazwyczaj we wszystkich dyscyplinach akademickich wyniki lepsze od przeciętnej kobiety. Chłopakowate dziewczyny wyjątkowo dobrze radzą sobie z orientacją przestrzenna – tradycyjnie dziedziną męskiej przewagi. I coraz więcej zwolenników zdobywa przekonanie, że dziewczęta z męskimi cechami charakteru – takimi jak agresywność, niezależność, wiara we własne siły i pewność siebie – często osiągają większe sukcesy w nauce niż przeciętna dla ich płci. Testosteron zapewnia mężczyznom szczególną przewagę przez to, koncentruje i pobudza mózg, który już ze względu na samą swoja strukturę zdolny jest do większego skupienia. Trzeba pamiętać, że mózg męski jest bardziej uporządkowany, a każda funkcja ma w nim swoje określone miejsce. Zdolność kobiet do koncentracji i efektywności intelektualnej waha się, jak się wydaje, wraz z cyklem menstruacyjnym, ponieważ wysoki poziom estrogenu wyraźnie przytłumia te zdolności. Z pewnością u dziewcząt miedzy 11 a 15 rokiem życia, kiedy stężenie hormonu męskiego jest bardzo wysokie, umiejętności te zaczynają maleć, podczas gdy u chłopców właśnie wtedy wzrastają.

              W okresie dojrzewania w pełni ujawniają się wszystkie różnice między mózgiem męskim a kobiecym – różnice w zachowaniu, emocjach, ambicjach, agresywności, umiejętnościach i zdolnościach.

Serca i umysły

Jak widzieliśmy, płcie rodzą się odmiennie uformowanymi mózgami. Myślą na różny sposób, różne są ich mocne strony, różne skale wartości, różne strategie wobec życia. Te skłonności mózgu są wzmacniane i doskonalone przez całe życie, szczególnie zaś gdy zostaną pobudzone przez wpływ hormonów w okresie dojrzewania. Prawa półkula mózgu kobiecego kontroluje emocje, jest lepiej niż u mężczyzn połączona z półkulą lewą, kontrolującą ekspresję słowną. Innymi słowy, intuicja jest u niej w lepszym kontakcie z umiejętnościami komunikacyjnymi.

Mężczyzna i kobieta w pracy

              Niektórzy utrzymują, że ponieważ płcie są identyczne, identyczna edukacja nieuchronnie doprowadzi do równości osiągnięć. Przy najlepszej w świecie woli, kobiety i mężczyźni, jeśli mają wybór, nie wybierają tych samych przedmiotów w szkole, mają lepsze lub gorsze wyniki w poszczególnych przedmiotach w zależności od swojej płci i nawet wtedy, kiedy odnoszą takie same sukcesy na studiach, nie zawsze zachowują ten sam pęd w dążeniu do sukcesu w pracy.

Kobiety są bardziej zainteresowane działaniami interpersonalnymi, a mężczyźni wolą działania bezosobowe i wyraźnie określone. W Wielkiej Brytanii zarobki kobiet uparcie trzymają się 2/3 zarobków mężczyzn, różnica okazuje się „zadziwiająco trudna do zmniejszenia”. Wydaje się, że przepisy prawne dotyczące równych płac miały „niewielki wpływ na różnice w stawce godzinowej”. W Stanach Zjednoczonych „kobiety na wszystkich szczeblach zarabiają mniej – znacznie mniej – niż mężczyźni”. Nawet na sztych hierarchii wielkiego biznesu znakomita, osiągająca sukcesy kobieta często otrzymuje niższą płace niż jej męski odpowiednik. Dlaczego mimo takich samych możliwości edukacyjnych, a nawet w tych przypadkach, kiedy kobiety i mężczyźni osiągają identyczne wyniki w nauce, tak rzadko jest równość osiągnięć? Wiele kobiet musi wykonywać dwie prace – jedna w domu, opiekując się dziećmi, drugą w świecie pracy płatnej. Jest to niewątpliwie przyczyna istotna. Ale jest i inna: praca, sukces i ambicja po prostu znaczą co innego dla każdej z płci. Jakie może być inne wyjaśnienie? Prawdopodobne są dwa: pierwsze – że świat akademicki jest niepoprawnie seksistowski (i tak zapewne jest), drugie- że kobiety nie akceptują tej samej definicji klasycznego sukcesu co mężczyźni. Brytyjska pionierka badań nad różnicami między płciami, Corinne Hutt, wybrała drugie wyjaśnienie. „Naukowcy odmiennej płci – pisze – inaczej pojmują swoja tożsamość zawodową. Mężczyznom zależy bardziej na prestiżu naukowym i władzy w ramach instytucji, kobietom – na rozwoju studentów, sprzyjaniu rozwojowi wiedzy i działaniu w służbie instytucji”. Jak wynika z innego opracowania, kobiety – nauczyciele akademiccy postrzegają swoją pracę bardziej w kategoriach nauczania i prestiżu instytucji, natomiast mężczyźni nastawieni są bardziej na badania naukowe i publikacje, te dziedziny działalności uniwersyteckiej, w których zdobyć można laury. U kobiet sukces zawodowy stapia się zazwyczaj z poczuciem sukcesu osobistego. Określenie „jestem najszczęśliwszy/a, kiedy uda mi się coś, co także innych ludzi uczyni szczęśliwymi” poparło 50% kobiet, ale jedynie 15% mężczyzn. W całym życiu zawodowym różnice między płciami odbijają różnice w skłonnościach ich umysłów. Kobiety skłaniają się ku pracy, która przynosi satysfakcję w wymiarze społecznym i osobistym, podobnie jak są one bardziej zainteresowane ludźmi od najwcześniejszych godzin życia. Mężczyźni, także z przyczyn biologicznie zdeterminowanych, zainteresowani są sferami rzeczy i władzy. Kobiety mogą w niektórych zawodach lub dziedzinach przeważać pod względem liczbowym, ponieważ zajęcia te odpowiadają ich preferencjom. Ale jeśli w dziedzinę tę wkroczą mężczyźni, zażądają oni nieproporcjonalnie dużej władzy i osiągną ją.

„Kobiety nieodmiennie postrzegają świat w kategoriach interpersonalnych i personalizują świat obiektywny, co obce jest mężczyznom. Mimo osiągnięć zawodowych skłonne są same siebie cenić tylko tyle, ile cenią je ci, które one kochają i szanują.”

Natomiast skłonności mózgu dorosłego mężczyzny wyrażają się w silnej motywacji, współzawodnictwie, koncentracji nad jednym celem, podejmowaniu ryzyka, agresji, zainteresowaniu dominacją, hierarchią i sprawami władzy, w ciągłym mierzeniu i porównywaniu sukcesu, obsesji wygrywania – cechy te stwierdzono już u dorastającego młodzieńca. Różnica w podejściu do problemu czy do decyzji stanowi część ogólnej różnicy między procesami myślowymi obu płci. Mężczyźni są częściej bardziej analityczni, wydobywają to, co najistotniejsze, spośród przypadkowych szczegółów. Kobiety odbierają pełniejszy obraz.

Podsumowanie

              „Wiele z powszechnie uznawanych różnic między płciami co do ich roli, temperamentu, nie mówiąc już o statusie, ma naprawdę podstawy bardziej kulturowe niż biologiczne”

Pokazuję jedynie, co różni mózgi obu płci, powiązać te różnice z dającymi się zaobserwować odmiennościami w zachowaniu kobiet i mężczyzn – które te odmienności kobiety i mężczyźni wysławiają lub przeklinają od stuleci. Podczas gdy płeć mózgu zostaje zdeterminowana w okresie kształtowania struktury komórek nerwowych w życiu płodowym, różnice między obu płci ujawniają się dopiero w okresie, gdy hormony dorastania wchodzą do akcji. Wtedy przypływy i odpływy hormonów aktywizują i podkreślają te różnice. W przypadkach skrajnych pcha to mężczyzn do przemocy, a kobiety do irracjonalnych i destrukcyjnych zmian nastroju i zachowaniu. Częściej daje to mężczyznom więcej wiary w siebie, umiejętności, koncentracji i skupienia na jednym celu oraz przetwarzania agresji na motywację i ambicję. U kobiet natomiast pobudzi potrzebę i pragnienie tworzenia i utrzymywania bliższych więzi z otaczającymi je ludźmi.

8