Wprowadzenie do psychologii – zagadnienia na kolokwium
psychoanaliza
1. Zygmunt Freud - rola nieświadomości (metafora "góry lodowej")
Zygmunt Freud porównał psychikę do góry lodowej , której niewielka część wystająca ponad powierzchnię wody reprezentuje sferę świadomości, podczas gdy znacznie większa masa poniżej poziomu wody przedstawia sferę nieświadomości. W tej ogromnej dziedzinie nieświadomości ukryte są popędy, namiętności, wyparte myśli i uczucia – świat niewidocznych sił witalnych, które wywierają potężny wpływ na świadome myśli i uczynki ludzi.
Motywy naszych działań według Freuda leża w nieświadomości.
2. struktura osobowości (Id, Ego, Superego)
Osobowość składa się z trzech głównych systemów: Id, Ego i Superego- są to procesy psychiczne podlegające regułom systemowym. Reguły nie kolidują ze sobą, współdziałają pod kierunkiem ego.
Każda z nich ma własne funkcje, właściwości, komponenty, zasady działania, dynamizmy i mechanizmy, jednak współdziałają one ze sobą ściśle. Rozdzielenie ich jest niemożliwe. Zachowanie jest wytworem interakcji, rzadko jeden system działa bez współudziału dwóch pozostałych.
Id – komponent biologiczny osobowości
Ego – komponent psychiczny
Superego – komponent społeczny.
Współpraca tych struktur jest trudna, powstaje wiele napięć.
Id
- wrodzona, najmniej świadoma, zbiorowisko popędów
- jest systemem pierwotnym
- jest macicą w której dochodzi do ukształtowania ego i superego
- zawiera dziedziczenie i wrodzone wyposażenie psychiczne
- pozostaje w związku z procesami fizjologicznymi
Freud: Id – prawdziwą rzeczywistością psychiczną
- świat subiektywnych doznań, nie posiada wiedzy o rzeczywistości obiektywnej
- nie potrafi tolerować przyrostów energii
- w czasie stymulacji (napięcia) id rozładowuje to napięcie i przywraca przyjemny (niski i stały) poziom energii. JEST TO ZASADA PRZYJEMNOŚCI.
Aby uniknąć przykrości i uzyskać przyjemność – id dysponuje procesami:
CZYNNOŚCI ODRUCHOWE : wrodzone automatyczne czynności, np. kichanie, mruganie. Redukuje napięcie. Organizm posiada wiele takich odruchów.
PROCES PIERWOTNY: złożona reakcja psychiczna. Polega na wytworzeniu obrazu przedmiotu, np. człowiekowi głodnemu dostarcza wyobrażenia pokarmu. Umożliwia rozładowanie napięć. Przedmioty w postaci wyobrażenia to SPEŁNIENIE PRAGNIEŃ.
Id zna subiektywna rzeczywistość umysłu, działa według zasady przyjemności, nie może zredukować napięcia, może wytworzyć obraz osoby która mogła by zredukować to napięcie.
Zdaniem Freuda marzenie senne jest najlepszym przykładem procesu pierwotnego. Omamy (halucynacje) i wizje występują u pacjentów z psychozą to także proces pierwotny.
Myślenie autystyczne (życzeniowe) zabarwione jest działaniem tego procesu, lecz nie posiada żadnej świadomości.
Myślenie marzeniowe (magiczne).
Proces pierwotny nie jest w stanie sam zredukować napięcia. Rozwija się nowy proces psychiczny – WTÓRNY. Zaczyna się kształtować struktura drugiego systemu osobowości.
Ego (5,6 lat)
- zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga stosownych działań w rzeczywistym świecie
- człowiek musi odróżnić wyobrażenie od rzeczywistego spostrzegania
- działają tu zmysły (np. wzrok, zapach)
Ego odróżnia to co w umyśle od tego co w świecie zewnętrznym.
Podporządkowane jest zasadzie rzeczywistości i działa za pośrednictwem procesu wtórnego.
ZASADA RZECZYWISTOŚCI ma na celu zapobiec rozładowaniu napięcia, aż nie znajdzie się obiekt umożliwiający zaspokojenie potrzeby. Zwiększa czasowo zasadę przyjemności, aż nie znajdzie się obiekt rozładowujący napięcie.
PROCES WTÓRNY myślenie realistyczne. Formułowanie planu zaspokojenia potrzeby, sprawdzanie plany przy użyciu jakiegoś działania.
Myślimy będąc głodnym, gzie jest pokarm i później tam idziemy – jest to SPRAWDANIE RZECZYWISTOŚCI
- sprawuje kontrole nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi
- godzi popędowe wymagania organizmu z warunkami środowiskowymi i dostosowuje jedne do drugich
- jego celem jest utrzymanie życia jednostki i zapewnienie reprodukcji gatunku
- władza wykonawcza osobowości decyduje o przystąpieniu do działania, zaspokojeniu popędów i w jaki sposób
- musi godzić sprzeczne działania id i superego oraz zewnętrznego świata
Ego powstaje bo zapotrzebowanie potrzeb organizmu wymaga stosownych działań w rzeczywistym świecie. Realne możliwości rozładowania popędu, ono robi plan sprawdzający i realizuje zaspokojenie potrzeby.
Władza wykonawcza osoby decyduje tym, które osobowości zostaną zaspokojone, kiedy i w jaki sposób, musi często Godzic sprzeczne wymagania.
Superego (do 11 lat)
To wewnętrzna reprezentacja tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa, które przekazywane są dziecku przez rodziców, wpajanie mu nagan i kar. Jest to „instancja moralna” osobowości, dąży do doskonałości, a nie do przyjemności.
- kształtuje się pod wpływem nagród i kar stosowanych przez rodziców
- „ja idealne” nagradza sprawiając, że czujemy się dumni z siebie
INTROJEKCJA – przyswajanie przez dziecko norm moralnych.
FUNKCJE SUPEREGO:
- hamowanie impulsów id (seksualnych, agresywnych), gdyż są one potępiane
- przekonywanie ego (zastąp cele realistyczne moralnymi)
- dążenie do doskonałości
Superego jest skłonne przeciwstawić się id i ego i dopasować świat do swych wyobrażeń. Jest nieracjonalne(id), usiłuje sprawować kontrole(ego) nad popędami.
Nie ogranicza się do odkładania na później zaspokajania popędów, stara się je zablokować na stałe.
3. mechanizmy obronne (idealizacja, identyfikacja, izolacja, projekcja, racjonalizacja, wyparcie, zaprzeczenie, przeniesienie, fiksacja, regresja, formacja reaktywna, sublimacja) OPRACOWANE NA KARTCE
behawioryzm
1. warunkowanie klasyczne, instrumentalne – definicje, eksperymenty, przykłady
WARUNKOWANIE KLASYCZNE jest to proces w którym początkowo obojętny bodziec nabiera właściwości wywoływania reakcji przez skojarzenie z bodźcem, który wywołuje już podobną reakcję. Skojarzenie czasoprzestrzenne.
Warunkowanie klasyczne odkrył neurolog PAVŁOW. Badał on różne odruchy trzewne (ślinienie psa na widok mięsa). Reakcje bezwarunkowe. Zauważył stałe bodźce w sposób przypadkowy lub stały, gdy mięsa nie było ślinienie występowało (reakcja na dźwięk i światło taka sama).
Watson prowadził badania na zwierzętach i także na ludziach. Eksperyment z chłopcem (strach na dźwięk, miłość do szczura, w połączeniu szczura i dźwięku, bał się później wszelkich puchatych, białych rzeczy, zwierząt). Im silniejszą reakcję wywołuje dany bodziec, tym silniej dziecko będzie odczuwać lęk przed przedmiotem.
Generalizacja reakcja warunkowa może być wywołana przez bodziec podobny do początkowego bodźca warunkowego. Nastąpiło warunkowanie i także generalizacja, np. strach przed białym fartuchem, fobie, klaustrofobie, agfarofobia (lęk przed pająkami), uwarunkowania smakowe.
Wygasanie po pewnym czasie zachowanie na same światło bez pokazywania mięsa – wygasa. Pewne zachowania ukazywania bodźców wygasają, zanikają.
Różnicowanie zjawisko w którym inny bodziec wywołuje inną reakcję (następuje zróżnicowanie reakcji).
WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE proces w którym reakcja staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od konsekwencji. Np. Dzieci mówią bez zgłaszania się- dostają uwagi słowne, albo nauczyciel nie zwraca na niego uwagi.
Według Skinera reakcja może prowadzić do jednej z trzech typów konsekwencji
- KONSEKWENCJA OBOJĘTNA wobec naszych przyszłych zachowań, czyli nie zwiększa ani nie zmniejsza się prawdopodobieństwa pojawienia się określonego zachowania
- WZMOCNIENIE czynnik wzmacniający nasila reakcje lub zwiększa prawdopodobieństwo jej wystąpienia, np. dobra ocena, nagroda.
-KARANIE czynnik karzący osłabia reakcje lub zmniejsza prawdopodobieństwo jej wystąpienia, np. kara- dziecko idzie do kąta.
2. zasady dotyczące karania i nagradzania
Kary i nagrody są: materialne, naturalne i symboliczne.
BRAK KARY JEST NAGRODĄ, BRAK NAGRODY – KARĄ!
Metoda kolejnych przybliżeń – chwalimy to co na danym etapie jest sukcesem
- najpierw musi być ostrzeżenie, później kara
- karamy zachowanie a nie osobę
- nagradzamy osobę, wzmacniamy zachowanie
- kara powinna być krótkotrwała
- kara musi być nie za mocna nie za słaba (w zależności od danej reakcji)
- karze nie może towarzyszyć nagroda
- informowanie musi być jasne, czego dotyczy kara lub nagroda
- powinna być przewaga nagród nad karami, nagrody uczą nowych zachowań
- generalizacja negatywnych emocji towarzyszących otrzymaniu kary,w przypadku kary łatwo do niej dochodzi
- zaburzenia emocjonalne są negatywnymi wzorcami
-indywidualny system kar i nagród (to co dla jednego jest kara dla innego może być nagrodą)
ZAWSZE MUSI BYĆ MOŻLIWOŚĆ BY DZIECKO MOGŁO ZDOBYĆ JAKĄŚ NAGRODĘ!
3. techniki modyfikacji zachowania (desensytyzacja, terapia awersyjna)
DESENSYTYZACJA wygaszanie lęku poprzez stopniową konfrontację z wyobrażeniami związanymi z lękiem i poprzez równoczesne stwarzanie poczucia bezpieczeństwa. Może oznaczać także pozbawienie wrażliwości wynikające z przyzwyczajenia się do widoku drastycznych scen (przeciwnicy brutalnych gier komputerowych stawiają tezę, że desensytyzują one dzieci).
TERAPIA AWERSYJNA typ terapii behawioralnej stosowanej wobec osób odczuwających pociąg do szkodliwych bodźców, używa się w niej procedur warunkowania awersyjnego, kojarzy się te aktualnie pociągające bodźce czy substancje z przykrymi silnymi bodźcami; chodzi o wywołanie negatywnej reakcji na nie.
4. rodzaje rozkładów wzmocnień, przykłady
Teoria wzmocnienia - skinner – zachowanie wywołujące nagrody będzie prawdopodobnie powtórzone, a prawdopodobieństwo powtórzenia zachowań pociągających za sobą karę będzie mniejsze
RODZAJE WZMOCNIEŃ
1.Pozytywne (nagroda za zachowanie)
2.Unikanie (kara za zachowanie)
3.Kara (osłabia niepożądane zachowania)
4.Eliminacja (osłabia niepożądane zachowanie poprzez ich ignorowanie, niezauważane)
przy wzmocnieniach ważny jest rodzaj, moment oraz częstotliwość.
psychologia humanistyczna:
1. piramida potrzeb Maslowa (omówienie poszczególnych grup potrzeb)
Piramida potrzeb Maslowa to teoria hierarchii. Zachowanie jest motywowane przez niezaspokajanie potrzeby człowieka, gdy jest zaspokojona można zaspokajać te wyższego rzędu.
TRANSCENDENCJA potrzeby duchowe
SAMOREALIZACJA potrzeba posiadania celów, spełnienia swojego potencjału
POTRZEBY ESTETYCZNE harmonii i piękna
POTRZEBY POZNAWCZE wiedzy, rozumienia, nowości
SZACUNEK zaufanie do siebie, poczucie własnej wartości, kompetencji, poważania, pragnienie potęgi, wyczyny, potrzeba respektu, uznania ze strony innych, sławy, dominacji
PRZYNALEŻNOŚCI potrzeba więzi, afilacji, miłości bycia kochanym
BEZPIECZEŃSTWO potrzeba zależności, opieki, oparcia, wygody, spokoju, wolności od strachu
POTRZEBY FIZJOLOGICZNE najniższy poziom, jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięć.
Potrzeby podstawowe – to potrzeby niższego rzędu. Każda z tych potrzeb musi być zaspokojona, żeby następna mogła się ujawnić. Są potrzebami niedoboru.
Metapotrzeby – to potrzeby wyższego rzędu. Nie ma w nich hierarchii, nie musi być zaspokojona jedna potrzeba by się ujawniła następna. Są potrzebami wzrostu. Są równie silne i mogą się wzajemnie zastępować, gdy metapotrzeby nie są zaspokojone człowiek może zachorować. Metapatologiczne stany: udręka duchowa, apatia, cynizm, alienacje.
2. teoria samoaktualizacji
SAMOAKTUALIZACJA ogromne możliwości rozwoju człowieka, rozwijanie mocnych stron. Jest procesem stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego przeznaczenia lub powołania.
Teorie zaproponował Maslow. Uaktywnienia i aktualizowanie wewnętrznych możliwości (samorealizacja) są dla człowieka ważniejsze niż zaspokajanie potrzeb.
3. zewnętrzna i wewnętrzna sterowność
Wewnętrzne kryterium- to jest to, czy zachowanie sprzyja samoaktualizacji. Kierując się nimi człowiek unika ograniczeń wolności. Swoboda wyboru zachowań.
Wewnętrzna natura człowieka jest słaba, delikatna i subtelna.
Zewnętrzne kryterium – to akceptacja. W tym wypadku ważne jest to czy zachowanie zapewnia przedmiotowi akceptację społeczną. Jest to destrukcyjne dla rozwoju, blokuje możliwości zaspokajania najważniejszych potrzeb i prowadzi do zaburzeń psychicznych. Ludzie staja się destrukcyjni gdy ich natura zostanie odrzucona lub sfrustrowana.
4. Rogers - cechy, jakie powinna spełniać relacja terapeuta-klient
Nie jest konieczne bycie konsekwentnym, ważniejsze od konsekwencji jest zaufanie.
- związek z klientem leczony jak z osobą do drugiej osoby
- terapeuta jest szczery, okazuje uczucia, jest zdolny wczuć się w stan swego klienta
Podstawą procesu terapeutycznego w ujęciu Rogersa jest dostrzeżenie przez klientów, iż terapeuta ma do nich bezwarunkowy szacunek i przejawia empatyczne zrozumienie ich wewnętrznych układów.
Klient funkcjonujący w sposób pełny posiada takie wartości jak otwartość na doświadczenia, brak nastawienia obronnego, dokładna świadomość, bezwarunkowe poczucie własnej wartości, harmonijne relacje z innymi ludźmi.
Carl Rogers stworzył TEORIĘ RELACJI WSPOMAGAJĄCEJ – która związana jest z założeniem psychologii humanistycznej, ważne jest to co dzieje się między ludźmi.
Nadawca → Komunikat → Odbiorca
Interesował się zmianą człowieka, zmiana nie jest możliwa w kontakcie z wiedzą (to nie działa) do jednych zmian dochodzi w kontaktach z ludźmi
CECHY TEORII :
- autentyczność (staranie się „być prawdziwym” jednoznacznie komunikuję kim jestem)
- bycie godnym zaufania
- akceptacja bezwarunkowa drugiej osoby (ważne by zaakceptować każdy jej akcept) podstawa warunkowa blokuje zmiany
- utwierdzanie wszelkich możliwości danej osoby (jej wszelkich możliwości)
- empatia (życzliwy kontakt osobisty)
- nie wydajemy sądów (nie powodując rozwoju osobistego)
psychologia poznawcza:
1. teoria konstruktów osobistych Kelly'ego
Kelly dał początek jednej z dziedzin – aparatu człowieka, jak są skonstruowane nasze receptory , badanie postrzegania, pamięci, uwagi, percepcji, odbioru wrażeń – aparat poznawczy.
TEORIA KONSTRUKTÓW POZNAWCZYCH (OSOBISTYCH) – według Kelly’ego całe nasze doświadczenie, osobowość i wiedza składa się z konstruktów osobistych.
KONSTRUKT to specyficzne ujęcie rzeczywistości. Konstrukt jest dwubiegunowy. Człowiek całe życie swe konstrukty (nasz punkt widzenia). Konstrukty sami konstruujemy. System konstruktów to system zorganizowany, nasze przekonania są uzgadniane z innymi.
2. trzy podstawowe typy pamięci i zasady ich funkcjonowania
Główne etapy tworzenia i przywoływania pamięci, z punktu widzenia przetwarzania informacji, to:
zapamiętywanie (zachowywanie)
przechowywanie informacji (magazynowanie)
przypominanie (odtwarzanie)
3. efekt początku i końca
Efekt początku, to wyższa niż przeciętna efektywność uczenia się występująca na początku okresu, w którym się uczysz.
KRZYWA ZAPOMINANIA - zapamiętujemy najwięcej z początki i końca, a najmniej ze środka.
Tuż przed końcem okresu nauki efektywność twojej pracy jest znowu wyższa. Inaczej - z tego okresu nauki zapamiętasz więcej, niż z okresu wcześniejszego. To jest właśnie efekt końca.
4. mnemotechniki – rodzaje, zasady, zastosowanie
Mnemotechnika, mnemonika (gr. mneme - pamięć) - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji.
Systemy mnemoniczne powstały już w starożytnej Grecji. Co stanowiło ich sekret? Starożytni odkryli dwa podstawowe czynniki wzmagające pamięć: wyobraźnię i skojarzenia.
Rodzaje- techniki::
akronimy, akrostychy, rymonimy.
Akronimy to słowa utworzone z pierwszych liter wyrazów, które mamy zapamiętać
Przeciwieństwem akronimów są akrostychy. Tu z kolei, pierwsze litery poszczególnych wyrazów stanowią ten właściwy wyraz, który mamy zapamiętać.
Rymonimy to krótkie wierszyki bądź rymowanki, które z łatwością daje się zapamiętać.
Drugą grupę technik mnemonicznych pozwalających na zapamiętywanie słów w języku obcym jest tzw. metoda zastępowania słów
Przykład: Weźmy dla przykładu angielski wyraz nap (drzemka). Najpierw musimy znaleźć odpowiedni wyraz w języku polskim, którego fonetyczne brzmienie pokrywa się z tym wyrazem. Nap brzmi jak początek wyrazu napad. Teraz potrzebna jest tylko wyobraźnia w celu stworzenia odpowiedniego obrazu. Wyobraźmy sobie na przykład, że jesteśmy strażnikiem w banku. W chwili, kiedy ucięliśmy sobie drzemkę, następuje napad. Co za niecodzienna sytuacja – w banku jest napad, a strażnik uciął sobie drzemkę. Nap – napad – znaczy drzemka.
Innym rodzajem technik mnemonicznych jest łańcuchowa metoda skojarzeń
Przykład: kojarzenie słów z określonym przedmiotem np. przedmiotami w pokoju. Musimy zapamiętać słowo „słoń”, więc wyobrażamy sobie go np. na krześle. Dotykamy(słonia), przyglądamy się, wąchamy – uruchamiamy wszystkie zmysły , a na koniec powiększamy. Należy pamiętać o tym, że miejsca, w których umieszczamy przedmioty do zapamiętania nie mogą się powtarzać np. szczeble drabiny lub żebra kaloryfera, bo to nie pozwoli nam zapamiętać. Aby odtworzyć zapamiętane słowa przypominamy sobie kolejno miejsca, w których je umieściliśmy.
1
Retrop