Algieria (Al-Jazā’ir, Algierska Republika Ludowo-Demokratyczna), państwo w Afryce Pn., nad M. Śródziemnym; 2381,7 tys. km2; 33,6 mln mieszk. (2003), gł. Arabowie, Berberowie; religia państw. islam; stol. i gł. port: Algier, inne ważne m.: Oran (port), Konstantyna, Annaba; j.u. arab. (w użyciu fr.); republika. Większa część powierzchni A. leży na Saharze; na pn. Atlas Tellski i Atlas Saharyjski rozdzielone Wyż. Szottów; na pd.-wsch. masyw Ahaggar (Tahat, 2918 m); klimat zwrotnikowy skrajnie suchy, na wybrzeżu podzwrotnikowy mor.; liczne suche doliny (wadi) i słone jeziora (szotty). Podstawą gospodarki górnictwo i przemysł przetwórczy; wydobycie ropy naft. i gazu ziemnego (złoża na Saharze), ponadto wydobycie rud żelaza, fosforytów; hutnictwo żelaza; przemysł rafineryjny, środków transportu, chem., elektron., cementowy; rozwinięte rzemiosło; uprawy: pszenica, jęczmień, owoce cytrusowe, winorośl, warzywa, oliwki, palma daktylowa; hodowla bydła, wielbłądów, owiec, kóz; połów sardynek, tuńczyka; transport kol. i drogowy rozwinięty w pn. części kraju; na wybrzeżu żegluga promowa; transport rurociągowy ropy naft. i gazu ziemnego do ośr. przeróbki i portów. — W starożytności tereny zasiedlone przez plemiona berberskie; w I w. p.n.e.–V w. n.e. rzym. prowincja zw. Mauretania Caesariensis; V w. napór Wandalów; na przeł. VII i VIII w. najazd Arabów i islamizacja; pocz. podlegała władzy centr. w Bagdadzie, następnie pod panowaniem berberskich dyn.: Almorawidów, Almohadów i Abdalwadydów; w XVI w. włączona do imperium osmańskiego; w XVIII w. A. uniezależniła się od Turcji; 1830 pocz. podboju przez Francję (zbrojny opór pod przywództwem Abd al-Kadira), następnie osadnictwo fr.; po I wojnie świat. rozwój ruchu nar. (Ben Badis, Messali Hadż, F. Abbas); w czasie II wojny świat. teren walk aliantów z wojskami rządu Vichy; 1954–62 wojna o niepodległość; 1956 odkrycie złóż ropy naft.; od 1962, na podstawie porozumień z Evian, niepodległa republika; program budowy tzw. alg. socjalizmu pod rządami Frontu Wyzwolenia Nar. (A. Ben Bella, H. Bumedien); 1989 wprowadzenie systemu wielopartyjnego — największe wpływy Muzułm. Frontu Ocalenia; 1992 unieważnienie demokr. wyborów wygranych przez ugrupowania tradycjonalistyczne, wojsk. zamach stanu i wprowadzenie stanu wyjątkowego; zamachy bojówek fundamentalistycznych; 1996 pierwsze demokr. wybory prezydenckie; nasilenie terroru ugrupowań odwołujących się do islamu, kilkadziesiąt tysięcy zamordowanych; 2002 wybory parlamentarne..
lukiszcz94