MYŚLENIE
CZYNNOŚĆ MYŚLENIA – jest łańcuchem operacji umysłowych za pomocą, których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach.
a) Materiał myślenia – to czym myślimy :
ü spostrzeżenia
ü wyobrażenia
ü pojęcia
b) Operacje umysłowe
c) Reguły myślenia – sterują operacjami, organizują operacje umysłowe
RODZAJE MYŚLENIA:
a ) myślenie produktywne
Prowadzi do powstania zupełnie nowych informacji dla osoby stosującej ten rodzaj myślenia, czyli podmiotu. Wychodzimy poza utarte schematy. Myślenie to dzieli się na:
- twórcze - wynik obiektywnie nowy
- nietwórcze - wynik nowy tylko dla podmiotu.
Wg Guilfard’a są dwa rodzaje problemów związane z myśleniem twórczym i nietwórczym. Wiążą się one z dwoma sposobami rozwiązywania problemów. Jednak aby je zastosować muszą być odpowiednie struktury.
¨ konwergencyjne – zbieżne; gdy istnieje jedno prawidłowe rozwiązanie problemu i naszym zadaniem jest wskazanie rozwiązania tego zadania ( np. testy )
¨ dywengencyjne – rozbieżne; nie mają jednego prawidłowego rozwiązania. Wymagają one myślenia twórczego. Aby móc zastosować, samo zadanie musi mieć odpowiednią strukturę.
b ) myślenie reproduktywne - bazujemy na istniejących skojarzeniach, polega na stosowaniu wiedzy w odpowiedniej sytuacji.
c ) sensoryczno-motoryczne – inaczej zmysłowo ruchome, myślenie w działaniu połączone z manipulowaniem przedmiotami w celu osiągnięcia jakiegoś celu
d ) konkretno-wyobrażeniowe - oparte jest na spostrzeżeniach i wyobrażeniach
e ) słowno-logiczne - inaczej pojęciowe, operacja stanowi czynność umysłową odwracalną, co oznacza możliwość powrotu do punktu wyjściowego
RODZAJE OPERACJI MYŚLOWYCH
- analiza – jest rozkładaniem całości na części, wyodrębnienie części
- synteza – łączenie części w całość, pozwala spostrzegać całości nawet, gdy są one rozdrobnione
- porównywanie – jest to zestawienie ze sobą podobnych desygnatów i porównywanie ich cech
- dedukcja – zastosowanie teorii ogólnej do konkretnego przykładu
- indukcja – zdolność do tworzenia ogólnych koncepcji w oparciu o konkretne przykłady
MYŚLENIE TWÓRCZE ( model Parkinsa, który wyróżnia 6 cech )
- zgoda na ryzyko ( odwaga )
- element estetyczny ( zawiera coś ładnego )
- celne znajdowanie problemów ( odpowiednie ich formułowanie )
- umysłowa ruchliwość ( patrzenie na problem z różnych punktów widzenia )
- obiektywność ( poszukiwanie obiektywnej oceny innych wobec swojego pomysłu, brak strachu przed krytyką )
- wew. motywacja
PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA
I ) Behawioryzm
- koncepcja człowieka jako istoty bez osobowości
- termin ten uważano jako niepotrzebny
- człowiek to zespół wyuczonych odruchów
- człowiek uwarunkowany jest środowiskiem, posiada wyuczone reakcje na dane bodźce
- człowiek jest regulowany z zewnątrz
- podczas badań obserwowano zachowanie, nie sięgano do przeżyć, nie interesowano się wnętrzem człowieka.
II) Psychoanaliza
- twórcą był FREUD
- motywacje życiowe człowieka są wewnętrzne a nie środowiskowe
- inna nazwa psychologia głębi
- sięganie do podświadomości
- ważna role w życiu człowieka spełniają nieświadome zjawiska psychiczne i głęboko utajone przeżycia
Freud wyróżnił 3 sfery osobowości:
- SUPEREGO – nad świadomość, zawierają się tu wszystkie przyjęte zasady i normy postępowania, jest to tzw. sumienie, które kształtuje się nieświadomie
- EGO – świadomość, obejmuje czynności świadome, skierowane na przedmioty i ludzi. Człowiek kieruje się zasada realizmu jest biernym wykonawca. Jest to połączenie świadomości z rzeczywistością.
- ID – podświadomość, obejmuje pierwotne popędy biologiczne, których istota ludzka sobie nie uświadamia. Najważniejsza jest LIBIDO. Jest to popęd seksualny tzw. popęd życia i śmierci jest on:
- kreatywny
- niszczący ( agresja )
Popędy maja wpływ na nasza decyzje i zachowania, wspólna część ze zwierzętami. Konflikt miedzy rozładowaniem napięcia ( ID ) a normami kulturowymi ( SUPEREGO ) jest źródłem napięć, nerwic, flustacji i problemów. Świadomość ludzka nie jest wolna, jest pod wpływem ID i SUPER EGO.
III ) Psychologia poznawcza
- człowiek jest samoświadomy i może na siebie wpływać, wychodzić poza ID i SUPEREGO
- sam steruje swoim zachowaniem, panuje nad uczuciem i emocjami przez rozum
- koncentracja oparta na sferze poznawczej, racjonalnej
- człowiek ma więcej autonomii w funkcjonowaniu
IV ) Psychologia humanistyczna
- powstała w latach 60tych w USA jest najnowsza
- oparta na sentencjach liberalnych – człowiek jest całkowicie wolny i robi, co chce
- nie musi poddawać się społeczeństwu tylko spełniać się jako jednostka.
- człowiek jest świadomy i działa celowo:
à holizm – ujęcie człowieka całościowo bez rozdzielenia go na części osobowości
PROCES SPOSTRZEGANIA
PROCES SPOSTRZEGANIA (definicja ) - jest to proces poznawczy, który polega na odzwierciedleniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe. Występują spostrzeżenia:
- wzrokowe
- słuchowe
- węchowe
- dotykowe
ORGANIZACJA SPOSTRZEGANIA - spostrzeganie jest czynnością zorganizowaną i często ma charakter automatyczny i zależy od wrodzonych czynników (struktury narządów słuchowych i ośr. mózgu).
-figura i tło - wyodrębnione obiekty i kształty wysuwają się w procesie spostrzegania na pierwszy plan, reszta jest umieszczona na tle pozostającym jakby na dalszym planie całości obrazu percepcyjnego.
-maskowanie obiektu - nadajemy przedmiotowi wygląd utrudniający odróżnienie go od tła
-strukturacja bodźców -człowiek ma silną tendencje do nadawania określonej struktury temu, co widzi, np. określone zbiory kropek ujmujemy jako całość
-bliskość - ze względu na bliskość poszczególnych elementów inaczej możemy ujmować zbiory, np. tych samych punktów
-podobieństwo - przy tej samej odległości elementy łączymy ze sobą na zasadzie podobieństwa
UWAGA: Obiektywne i subiektywne przyczyny deformacji spostrzeżeń (do własnego opracowania)!!!:)
TEORIE TEMPERAMENTU U DZIECI I DOROSŁYCH
TEMPERAMENT – zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych przejawiających się w reakcjach emocjonalnych i motoryce uzależniony jest od czynników wew. i od przebiegu procesów pobudzenia i hamowania.
Biologiczne ( biochemiczne ) podstawy osobowości.
Cechy temperamentalne widać już u małych dzieci i są WZGLĘDNIE stałe przez całe życie. Są 4 podstawowe typy temperementalne:
Typy słabe:
- melancholik ( mała odporność układu nerwowego, silne odpowiadanie na bodziec, słabość procesów pobudzania i hamowania, markotny lękliwy, pesymistyczny
Typy silne:
- flegmatyk ( mała ruchliwość procesów ruchowych, przewaga procesów ruszania nad …………., zrównoważenie powolność zrównoważony, bierny, ostrożny, poważny kontrolujący się )
- choleryk ( odwrotnie do flegmatyka, duża ruchliwość, roztrzepanie, przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem, obraźliwy, zmienny, niespokojny, agresywny )
- sangwinik ( ruchliwy zrównoważone procesy hamowania i pobudzania, najlepiej zaadaptowany codzienności bez emocjonalnego zaangażowania, towarzyszki, gadatliwy, beztroski )
SCHEMAT ISENK`a:
Melancholik/choleryk – NEUROTYCZNOŚĆ ( płochliwość, poczucie winy, wrażliwość emocjonalna, silne reakcje uczuciowe
Flegmatyk/sangwinik – RÓWNOWAGA EMOCJONALNA
Melancholik//flegmatyk – INTROWERSJA ( zamknięty w sobie, małe zainteresowanie światem, autorefleksyjność, duża samoświadomość, dystymia w trudnych sytuacjach, tłumienie negatywnych przeżyć prowadzące do autoagresji )
Choleryk/sangwinik – EKSTRAWERSJA ( otwarcie się na świat zewnętrzny, towarzyskość, relacje społeczne, histeria w trudnych sytuacjach, przesadne uzewnętrznianie przeżyć wewnętrznych )
TEORIE TEMPERAMENTU U DZIECI
Typy temperamentu:
- łatwy ( 40% dzieci, regularność funkcji biologicznych, zbliżanie się do bodźca, łatwość przystosowania się, niewielka siła reakcji, przewaga pozytywnego nastroju )
- wolno rozgrzewający się ( 15% dzieci, unikanie nowych bodźców, wolne przystosowanie się, przewaga nastroju negatywnego, mała siła reakcji, średnia regularność procesów biologicznych )
- trudny ( 10% dzieci, brak regularności procesów biologicznych, wycofywanie się od bodźca, trudności w przystosowaniu się, duża siła reakcji, przewaga emocji negatywnych, typ najbardziej podatny na zaburzenia )
Rozwój dziecka zależy od dopasowania wymagań rodziców do temperamentu dziecka.
Teoria interakcyjna ( 9 kategorii )
- aktywność
- rytmiczność
- zbliżanie się i wycofywanie się ze względu na nowy bodziec
- łatwość przystosowywania ( zmiana reakcji przez wpływ otoczenia )
- próg reagowania ( najsłabszy bodziec który wywłuje reakcje )
- siła reakcji
- jakość nastroju ( przewaga pozytywnych lub negatywnych emocji )
- roztargnienie ( podatność na czynniki rozpraszających uwagę )
- zasięg uwagi i wytrwałość ( jak długo dziecko jest wstanie wykonywać daną czynność )
Przy wyróżnianiu typów temp. ostatnie 2 kategorie nie były brane po uwagę
Teoria temperamentu zahamowanego i niezahamowanego ( Jerome Kagan )
Utworzona ze względu na to jak dziecko reaguje na bodziec. TYPY:
- zahamowany, w obliczu nowości reaguje ucieczką lękiem płaczem
- niezahamowany w obliczu nowości reaguje zbliżaniem się i ciekawością
Teoria behawioralno-genetyczna
Trzy cechy temperamentalne emocjonalności u dzieci:
- emocjonalność ( tendencja do reagowania przeważnie emocjami negatywnymi z dużą siła i ekspresją )
- aktywność ( wigor – poziom energetyczny reakcji i tempo – szybkość reakcji )
- towarzyskość ( tendencja do zbliżania się lub oddalania w kontaktach z innymi osobami, jeżeli dziecko czuje, że jego kontakt jest akceptowany to towarzyskość rozwija się i odwrotnie )
TYPY TEMPERAMENTU U DOROSŁYCH
ZUCKERMAN – wskazuje on jeden wymiar temperamentalny – skłonność do szukania doznań
· ekstrawersja – większe zapotrzebowanie na stymulacje
· introwersja – małe zapotrzebowanie na stymulacje
Czynniki wymiaru poszukiwania doznań:
- poszukiwanie grozy i przygód
- rozhamowanie
- podatność na nude
- poszukiwanie przeżyć
PRAWO YERKESA DOTSONA dotyczące uczenia się: natężenie pobudzenia zależy od stopnia trudności zadania, im trudniejsze zadanie tym większy poziom pobudzenia ( trudność sama w sobie jest źródłem pobudzenia. Ekstrawertycy potrzebują większego pobudzenia przy zadaniach niż introwertycy.)
STRES
Stres ( def ) - jest to reakcja organizmu na stresory, czyli sytuacje trudne psychologicznie.
RODZAJE STRESORÓW:
- sytuacje zagrożenia fizycznego i społecznego
- sytuacje przeszkód ( flustracja czyli efekt niezaspokojenia pewnych potrzeb mimo dążenia do tego, stan stałego stresu )
- sytuacje przeciążenia ( przestymulowanie – nadmiar bodźców jakiegoś rodzaju, fizycznych lub społecznych nawet dobrych sytuacji lub deprywacja – brak )
- sytuacje konfliktowe ( interpsychiczne czyli wewnętrzne – są to sytuacje trudnego wyboru ) Trzy typy :
a) dążenie-dażenie ( dwa obiekty tak samo dobre )
b) unikanie-unikanie ( tak samo złe )
c) dążenie-unikanie ( jeden obiekt który ma plusy i minusy )
- sytuacje nowości ( reakcja zależy od osoby )
Sytuacje traumatyczne – krótkie, ale dostarczające emocji o bardzo dużej sile
Sytuacje subtraumatyczne – sytuacje długie czasowo
FAZY STRESU U DOROSŁYCH:
I) mobilizacja ( wszystkie siły mobilizują się aby poradzić sobie w sytuacji trudnej, organizm działa sprawnie pod każdym względem, sprzyja rozwiązywaniu problemów ale nie może trwać długo gdyż organizm się wyczerpuje )
II) rozstrojenie ( organizm się rozstraja pojawia się częściowa utrata kontaktu nad emocjami, człowiek staje się drażliwy, wybuchowy i płaczliwy z byle powodu, zaburzenia snu i łaknienia rozstrojenie sfery intelektualnej i fizycznej, problemy z koncentracja, myślenie logiczne zastąpione chaotycznym, problemy z pamięcią, bule brzucha biegunki, zaburzenia działalności układów, bule głowy. Stan ten może utrzymywać się przez długi czas ( miesiące, lata ). Prowadzi to do obniżenia odporności trwałych zaburzeń układów oraz nerwicy pourazowej
III) destrukcja ( zniszczenie organizmów osobowości, zniszczenie świadomości, całkowita utrata kontroli nad emocjami, stan zawężenia intelektualnego, działanie poza kontrolą świadomości, agresja która może być skierowana na obiekt stresu i być zawężona do tej jednej sytuacji i uczucia ( brak liczenia się z konsekwencjami czynów )
Miedzy drugą a trzecia fazą następuje przekroczenie granicy tolerancji na stres. Sytuacja ta przekracza siły człowieka ( może się zakończyć samobójstwem )
Może nastąpić tzw. mechanizm wycofania – osoba zastępuje realne przeżywanie reakcji wyimaginowanym poglądem rzeczywistości ( ucieka w lepszy świat, wymyślony przez siebie i po pewnym czasie nie wie, co jest prawdziwe a co nie.)
STYLE RADZENIA ZE STRESEM U DOROSŁYCH ( dotyczą głównie fazy drugiej )
1) styl skoncentrowany na zadaniach - koncentracja na poznawczym rozwiązywaniu problemów
2) styl skoncentrowany na emocjach - koncentracja na tym co się przeżywa i próby radzenia sobie z emocjami np. przez rozmowę
3) styl unikający - osoba próbuje nie myśleć o trudnej sytuacji i unika wszystkiego co ma z nią związek aby zapomnieć o problemie robi wszystko co może ją od niego odciągnąć
Zachowaniem człowieka sterują informacje docierające z:
- otoczenia
- otoczenia, ale przetworzone przez nas, są pewnym opisem świata dokonanym przez nas.
W strukturach poznawczych zapisana jest wiedza.
a) wiedza deklaratywna – która zawiera wszystkie informacje o świecie. Wiedza „co”. Każdy jednak tworzy indywidualny zapis, wiedza jest więc charakterystyczna dla pojedynczej jednostki. W tej wiedzy jest również struktura „ja” – wiedza dotycząca mnie samego.
Struktura „ja” zawiera :
- wiedzę opisową – OPIS - dotyczące mnie samego jako osoby
- samoocenę – OCENA – jak oceniam siebie w różnych sferach
- wiedza „jaki chciałbym być”, do czego dążę, jakie mam standardy.
b) wiedza proceduralna – wiedza o tym jak wykonać różna działania. Sposoby działania które sami tworzymy jak i te które nabywamy. Wiedza „jak”.
Informację stanowią istotę funkcjonowania człowieka. Musi być optymalna ilość, poziom informacji. Gdy posiadamy zbyt mało informacji tracimy poczucie rzeczywistości, tożsamość.
Deprywacja sensoryczna – ograniczenie możliwości odbierania bodźców.
Gdy posiadamy nadmiar informacji – nie jesteśmy w stanie ich wszystkich odebrać możemy tylko zmagazynować. Posiadamy ‘wąskie gardło’, przez które przechodzą informacje, zwracają naszą uwagę. Uwaga jest bowiem pewnym filtrem informacji. Przepuszcza te informacje :
a) które są nam w danym momencie najbardziej potrzebne, które podtrzymają obecną działalność;
b) które podlegają naszym zainteresowaniom;
c) wszystkie sygnały zagrożenia;
d) wyróżniające się w wyjątkowy sposób np. dźwięk , barwa.
Jednak większość informacji do nas nie dociera. Sprzeczność pomiędzy informacjami posiadającymi, a docierającymi – wówczas radzę sobie metodą dysonansu poznawczego : ( Festiger )
a) nie dostrzegam, nie widzę informacji, które mi nie odpowiadają ;
b) podważam źródło informacji;
c) uznaję zachowanie sprzeczne za sytuację wyjątkową;
d) przerabiam informację tak aby była zgodna z moimi wcześniejszymi informacjami.
a) złożoność poznawcza – liczba aspektów, które człowiek bierze pod uwagę przy ocenie rzeczywistości – duża złożoność poznawcza;
...
coliberek44