SKRZYDLACI SĄSIEDZI.pdf

SKRZYDLACI SĄSIEDZI

TEKST I

Bociany oswoiły się z cywilizacją i coraz częściej same odsuwają się od

natury. Niechętnie wracają też na zimę do Afryki, wolą żerować na

wysypiskach śmieci. Na szczęście polskie zachowały jeszcze trochę

romantyzmu.

Trudno znaleźć równie hołubionego ptaka jak bocian. Nawet w

miejscach, z których już dawno się wyniósł, nadal cieszy się

zainteresowaniem. Na jego punkcie szaleją Brytyjczycy, chociaż ostatnia

para tych ptaków mieszkała na Wyspach aż w 1416 r. – na

katedrze św. Idziego w Edynburgu. Z węgorzem w dziobie figuruje w

herbie Hagi, bo w średniowieczu mieszkańcy uważali bocianów za

strażników zamożności miasta. Teraz w całej Holandii zostało zaledwie

kilkaset gniazd. Jest symbolem Alzacji, gdzie maskotki boćków sprzedają

się znakomicie, mimo że w latach 70. ptak przetrwał tu jedynie dzięki

reintrodukcji. Pojawia się w wielu europejskich mitologiach, w Biblii (vide

wrocławska synagoga Pod Białym Bocianem), a według wierzeń ludowych

klekoczący Kajtek czy Wojtek na strzesze chroni przed pożarem, biedą,

brakiem dzieci i Bóg wie czym jeszcze. [...]

Lubi się go także, co prawda z innych powodów, w Afryce. Większość

Europejczyków pewnie wzdraga się na myśl o delektowaniu się bocianim

mięsem, ale na południe od Sahary ptak bardzo często trafia na talerz.

[...]

Polskie bociany to wciąż skrzydlaci konserwatyści. Nadal większość

dwu-, trzy-, i czterolatków zostaje na lato w Afryce. Zdarza się, że młode

ptaki, najczęściej samce, wracają do Europy, nie przystępują do rozrodu,

jedynie sprawdzają, jak wygląda sytuacja w przyszłych lęgowiskach.

Tworzą wtedy luźne grupy złożone z młodzieży i starszych ptaków, które z

rozmaitych przyczyn straciły lęgi.

Bociany inaczej migrują jesienią, a inaczej wiosną. Różną taktykę

obierają też samce i samice. Wiosną lecą szybciej – szczególnie spieszą się

samce, bo to one zajmują gniazda i bronią terytorium. Potrafią przelecieć

w ciągu doby nawet 500 km, co jest nie lada wyczynem, jeśli wziąć pod

uwagę, że efektywnie fruwają tylko w pogodne dni, szybując w ciepłych

prądach powietrza. Samice z nikim się nie ścigają, są więc w dobrej

kondycji i znoszą zdrowe jaja. Ta sama para co roku zajmuje to

samo gniazdo, a młode zawsze wracają w okolicę, w której się wykluły, i

osiedlają się w pobliżu rewiru rodziców. – Bociany mogą się popisać

znakomitą orientacją, pamiętają dokładną trasę wędrówki i lokalizację

gniazda. To cecha ptaków żyjących na terenach otwartych, które

zapamiętują rozmaite znaki szczególne i po nich trafiają do celu –

tłumaczy prof. Piotr Tryjanowski. [...]

Białe boćki odsuwają się od natury – coraz częściej dochodzą do

wniosku, że słupy energetyczne znacznie lepiej nadają się na miejsce do

założenia gniazda niż drzewo czy nawet wiejska chałupa. W Lubuskiem

obserwowano ptaki, które uganiały się za owadami w nocy, w świetle

ulicznych lamp. Na szczęście przynajmniej wysypiskowy proceder na razie

nie jest udziałem zbyt wielu naszych bocianów. Naukowcy ze

zrozumieniem podchodzą do ptasiego konformizmu, bo jak mówi dr Piotr

Profus, albo się przystosują, albo wypadną z gry.

J ędrzej Winiecki, Klekot przez cały rok , Polityka 15/2007

Zadanie 1 (0-1)

Ostatnia para bocianów zniknęła z Wysp Brytyjskich w okresie

A. średniowiecza.

B. renesansu.

C. oświecenia.

D. baroku.

Zadanie 2 (0-1)

Główny temat tekstu to

A. zagrożenia czyhające na migrujące ptaki..

B. ochrona ptaków i ich naturalnego środowiska.

C. wierzenia i tradycje związane z bocianami.

D. zachowania i przyzwyczajenia współczesnych bocianów.

Zadanie 3 (0-1)

Z tekstu wynika, że cywilizacja wpływa na zmianę zachowań

bocianów, ponieważ

A. stwarza zagrożenia uniemożliwiające im dotychczasowy sposób życia.

B. daje im możliwość innego niż dotąd zdobywania pożywienia.

C. narzuca zakładanie gniazd w ściśle określonych rejonach.

D. wyklucza możliwość żerowania w dotychczasowych miejscach.

Zadanie 4 (0-1)

O sprzecznym z naturą zachowaniu bocianów mówi fragment

A. „Zdarza się, że młode ptaki, najczęściej samce, wracają do Europy...”

B. „...Coraz częściej dochodzą do wniosku, że słupy energetyczne

znacznie lepiej nadają się na miejsce do założenia gniazda niż drzewo

czy nawet wiejska chata.”

C. „Tworzą [...] luźne grupy złożone z młodzieży i starszych ptaków,

które z rozmaitych przyczyn straciły lęgi.”

D. „Obserwowano ptaki, które uganiały się za owadami w nocy, w świetle

ulicznych lamp.”

Zadanie 5 (0-1)

Czasownik żerować jest wobec rzeczownika żreć wyrazem

A. pochodnym.

B. podstawowym.

C. przeciwstawnym.

D. bliskoznacznym.

Zadanie 6 (0-1)

Zdanie: „Bóg wie czym jeszcze” w TEKŚCIE I wyraża

A. przekonanie piszącego o związku bocianów ze sprawami wiary.

B. nieznajomość przesądów i wierzeń dotyczących bocianów.

C. niemożność ogarnięcia wszystkich krążących wierzeń.

D. uznanie autora dla obecności bociana w wielu dziedzinach ludzkiej

działalności.

Zadanie 7 (0-1)

Synonimem dla wyrazu hołubiony może być słowo

A. chroniony.

B. obserwowany.

C. lubiany.

D. rozpieszczony.

Zadanie 8 (0-1)

Wypowiedź profesora Tryjanowskiego została zacytowana w celu

A. poparcia rzeczowości wywodu odwołaniem do autorytetu naukowego.

B. przeciwstawienia poglądów autora tekstu z poglądami naukowca.

C. uwiarygodnienia omawianych wierzeń dotyczących bocianów.

D. przekonania czytającego o zmianie bocianich przyzwyczajeń.

Zadanie 9 (0-1)

Konformizm to postawa polegająca na

A. zachowawczości, przywiązaniu do tradycji i niechęci przyjmowania

szybkich zmian.

B. akceptowaniu obowiązujących norm, zasad czy wartości.

C. prawomyślności, poddaniu się panującym prawom.

D. przedkładaniu spraw własnych nad sprawy publiczne.

TEKST II

J. Chełmoński, Bociany , Muzeum Narodowe w Warszawie

Zadanie 10 (0-1)

W świetle całego tekstu I bociany na obrazie Chełmońskiego

można uznać za konserwatywne, ponieważ

A. lecą w kluczu.

B. zmierzają do gniazda przy wiejskiej chacie.

C. przemieszczają się w grupie.

D. wzbudzają zainteresowanie ludzi.

Zadanie 11 (0-1)

Obraz Chełmońskiego stanowi przykład malarstwa

A. symbolicznego.

B. impresjonistycznego.

C. realistycznego.

D. ekspresjonistycznego.

Zadanie 12 (0-1)

O zainteresowaniu postaci ptakami świadczy

A. tytuł obrazu.

B. obecność bocianów w centrum kompozycji.

C. zwrócenie głów w jednym kierunku.

D. wykonywanie charakterystycznych gestów.

Zadanie 13 (0-1)

Ukazanie postaci w chwili spożywania posiłku podkreśla

A. statyczny charakter obrazu.

B. dynamikę sceny.

C. charakterystyczne zachowania.

D. zwyczajność przedstawionej sytuacji.

Zadanie 14 (0-1)

Na obrazie dominuje atmosfera

A. skupienia i powagi.

B. spokoju i zmęczenia.

C. zatroskania i roztargnienia.

D. bezpieczeństwa i spokoju.

Zadanie 15 (0-1)

Przynależność postaci do określonej warstwy społecznej można

rozpoznać po

A. miejscu.

B. otoczeniu.

C. czynnościach.

D. stroju.

Zadanie 16 (0-1)

Oś kompozycyjną obrazu stanowią

A. stojące woły.

B. odpoczywające postacie.

C lecące bociany.

D. widniejące w oddali chaty.

Zadanie 17 (0-1)

Współczesny grafik posłużył się obrazem Chełmońskiego, by

A. podkreślić dawny rodowód zagrożenia.

B. zażartować z autora.

C. wykorzystując znany tekst kultury, zwrócić uwagę na problem.

D. za pomocą humoru umniejszyć wagę problemu.

Zadanie 18 (0-1)

O obrazie w zmienionej wersji można powiedzieć, że jest

A. groteskowy.

B. tragiczny.

C. komiczny.

D. dramatyczny.

TEKST III

Jesień szła coraz głębsza. (...) Nawet ten bociek z przetrąconym

skrzydłem, co się był ostał, i którego widywano samotnie brodzącym po

łąkach, przychodzić jął pod bróg Boryny abo i zasię na samo podwórze,

gdzie mu Witek skwapliwie podrzucał na przynętę jadło.[...]

Witek miał przykazane, aby pilnował ognia i dokładał polan, ale tyle go

ino widzieli co przy śniadaniu, bo zaraz się gdziesik zapodział. [...] siedział

ano za brogiem w szczerym polu pod krzami i zakładał sidła na kuropatki,

a gęsto je przysypywał plewami dla niepoznaki i przynęty. Łapa z nim był i

ten bociek, którego to był w jesieni chorego przygarnął, wykurował,

ochraniał, żywił, sztuk różnych wyuczył i tak się z nim pokumał, że niech

ino zagwizdał nań po swojemu, to ptak chodził za nim niezgorzej od Łapy,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: