Thiopental (Rpz)
Thiopental sodium
Anaestheticum
ATC: N 01 AF
VUAB
Wykaz: A
inj.: (0,5 g) 1 fiolka z s.subst.
Lz.
inj.: (1,0 g) 1 fiolka z s.subst.
Skład
1 fiolka zawiera 500 mg lub 1000 mg soli sodowej tiopentalu w postaci substancji suchej.
Działanie
Pochodna kwasu tiobarbiturowego - barbituran z grupy o ultrakrótkim działaniu. Po podaniu dożylnie w kilkanaście sekund powoduje senność, uspokojenie, głęboki sen (znieczulenie ogólne); czas i efekt działania zależą od podanej dawki. Mechanizm działania związany jest z hamowaniem czynności neuronów tworu siatkowatego w pniu mózgu. Nie wykazuje działania przeciwbólowego - w małych dawkach obniża próg bólowy, objawia się to pobudzeniem układu adrenergicznego - w takiej sytuacji efektem działania silnych bodźców (bólowych, chirurgicznych) może być pobudzenie układu cholinergicznego i odruchowe zatrzymanie krążenia. Zmniejsza wrażliwość układu oddechowego na hiperkapnię i hipoksję, powoduje hipowentylację, po szybkim podaniu dożylnie - bezdech. Zmniejsza naczyniowy opór obwodowy, zmniejsza kurczliwość mięśnia sercowego i objętość wyrzutową, powoduje spadek ciśnienia tętniczego (niewielki u chorych normowolemicznych wydolnych krążeniowo, bardzo niebezpieczny u chorych z hipowolemią, w stanach ze zmniejszonym rzutem minutowym np. w zaciskającym zapaleniu osierdzia, tamponadzie osierdzia, bloku P-K, zwężeniu lewego ujścia tętniczego, posocznicy, w stanach gdy ciśnienie tętnicze utrzymywane jest dzięki wysokiemu naczyniowemu oporowi obwodowemu). Obniża przepływ mózgowy (o około 48%), ciśnienie śródczaszkowe, zmniejsza konsumpcję tlenu (o około 25%) i metabolizm mózgu, obniża przemianę materii. Obniża filtrację kłębkową (obkurcza naczynia nerkowe). Wykazuje działanie przeciwdrgawkowe. Podany doodbytniczo wchłania się w stopniu trudnym do przewidzenia (niepewny efekt działania, trudny do przewidzenia czas wystąpienia działania maksymalnego) - działanie występuje zazwyczaj po 15-20 min od podania. We krwi - w około 70% wiąże się z białkami osocza; działanie farmakologiczne zależy od frakcji czynnej nie związanej z białkami osocza. Po podaniu dożylnie szybko dochodzi do wyrównania stężeń krew - mózg (faza snu głębokiego) po czym występuje szybka redystrybucja tiopentalu do mięśni, trzewi, tkanki tłuszczowej i powolny rozkład leku (faza tzw. snu ponarkotycznego). Powoli metabolizowany w wątrobie (m.in. do pentobarbitalu): w ciągu 1 h rozkłada się około 15% podanej dawki; w niewielkiej części wydalany z moczem w postaci nie zmienionej. Przenika do krążenia płodowego i do mleka matki.
Wskazania
Indukcja znieczulenia ogólego, jako składowa tzw. krótkiego znieczulenia dożylnego, leczenie przeciwdrgawkowe. W anestezjologii pediatrycznej również w premedykacji w celu wywołania tzw. snu podstawowego (doodbytniczo). W intensywnej terapii - w leczeniu stanów po ostrym niedokrwieniu mózgu (po zatrzymaniu krążenia i resuscytacji) - tzw. śpiączka barbituranowa. W indukcji do znieczulenia ogólnego powinien być stosowany po premedykacji atropiną (ze względu na stymulację n. błędnego). W tzw. krótkich znieczuleniach dożylnych powinien być łączony z lekami o działaniu przeciwbólowym (dożylnymi, wziewnymi). W intensywnej terapii w przypadku stosowania w długotrwałych wlewach dożylnych powinno być monitorowane stężenie leku we krwi. Stosowany jako środek standardowy w badaniach porównawczych siły działania barbituranów.
Przeciwwskazania
Porfiria, astma oskrzelowa, nasilona duszność, zmiejszenie objętości wyrzutowej serca (hipowolemia, zaciskające zapalenie i tamponada osierdzia, wstrząs), zwężenie lewego ujścia tętniczego, całkowity blok P-K,
ciężkie uszkodzenie wątroby z żółtaczką, ciężkie uszkodzenie nerek, nadciśnienie tętnicze złośliwe, ciężkie zaburzenia metaboliczne. Ostrożnie stosować u chorych wyniszczonych, z uogólnioną miażdżycą (możliwość
reakcji paradoksalnej - pobudzenia), u chorych ze stanami zapalnymi i ropnymi w obrębie górnych dróg oddechowych. Nie stosować u chorych zatrutych alkoholem, środkami nasennymi, psychotropowymi.
Działania niepożądane
Obniża rzut minutowy serca, naczyniowy opór obwodowy, ciśnienie tętnicze. Może powodować kaszel, nudności, wymioty, kurcz oskrzeli, kurcz głośni, bezdech, okresową hiperalgezję, pobudzenie nerwu błędnego,
bradykardię. Zmniejsza napięcie mięśni przewodu pokarmowego, hamuje perystaltykę, zwiększa ryzyko regurgitacji i zachłyśnięcia w trakcie indukcji znieczulenia ogólnego. Działa drażniąco na śródbłonek naczyń
(możliwość wystąpienia zakrzepowego zapalenia żyły do której był podawany). Bardzo niebezpieczny po przypadkowym podaniu dotętniczo: powoduje ostre niedokrwienie kończyny (objawiające się silnym miejscowym bólem i obwodowym zblednięciem) spowodowane czopowaniem tętniczek przez wytrącone kryształy tiopentalu i uwalnianiem noradrenaliny, zakrzepicę naczyń włosowatych. Drażni tkanki, podany pozanaczyniowo może spowodować miejscową martwicę. Stosowany długotrwale (np. w śpiączce barbituranowej) wykazuje działanie hepatotoksyczne, zwiększa stężenie triglicerydów, fibrynogenu i lipidów we krwi.
Interakcje
Nasila działanie innych środków wpływających depresyjnie na o.u.n. (alkoholu, środków nasennych, neuroleptyków, środków znieczulających), zwiększa toksyczność metotreksatu, zmniejsza działanie leków
przeciwzakrzepowych z grupy kumaryny, gryzeofulwiny, doustnych środków antykoncepcyjnych. Nie łączyć w strzykawce z innymi lekami (możliwość wystąpienia strątów - niezgodność chemiczna z wieloma lekami).
Dawkowanie
Indukcja znieczulenia ogólnego (dorośli i dzieci): dożylnie 2-5 mg/kg m.c. Początkowo podaje się około 1/5 dawki wyliczonej, jako dawkę testową, następnie (po około 15 sek.) uzupełnia się dawkę do uzyskania
odpowiednio głębokiego snu (np. oceniając odruch rzęsowy), zazwyczaj w ciągu około 30 sek. Tzw. krótkie znieczulenie dożylne - dla zapewnienia snu lub uspokojenia, w połączeniu z innymi lekami zapewniającymi efekt przeciwbólowy lub z anestetykami ogólnymi - (dorośli i dzieci): dawka wstępna 2-3 mg/kg m.c., ewentualne dawki uzupełniejące 1-2 mg/kg m.c. w zależności od techniki znieczulenia. Stosowanie tiopentalu w kilku dawkach istotnie wydłuża czas budzenia. Nie zaleca się przekraczania dawki sumarycznej 10 mg/kg m.c., nie wolno przekraczać dawki 1,0 g (w przeliczeniu na pacjenta dorosłego). Dożylnie zaleca się stosowanie
roztworów 2,5% tiopentalu. W intensywnej terapii (śpiączka barbituranowa u chorych wentylowanych mechanicznie): dożylnie dorośli zazwyczaj 100 mg/h, w wybranych sytuacjach 150-600 mg/h pod kontrolą stężenia leku w surowicy. Premedykacja doodbytnicza u dzieci w postaci wlewki doodbytniczej (roztwór maksymalnie 10%) lub czopków: 20-40 mg/kg m.c. z zapewnieniem fachowego nadzoru nad pacjentem po podaniu leku.
Caliber1000