Oleje roślinne stosowane w kosmetyce
Tłuszcze, czyli lipidy, będące składnikami każdej żywej komórki, odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu, w tym także skóry. Znajdujący się na jej powierzchni płaszcz lipidowy chroni skórę przed wieloma szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi: wiatrem, chłodem, promieniowaniem słonecznym i detergentami. Coraz częściej rolę tłuszczów w kosmetykach pełnią takie egzotyczne surowce, jak masło shea, olej cedrowy, czy łój Borneo.
Ponieważ jednym z podstawowych warunków zachowania dobrej kondycji skóry jest zapewnienie jej odpowiedniego stopnia nawilżenia, nie dziwi fakt, że tłuszcze i ich pochodne stanowią podstawową grupę surowców stosowanych w preparatach kosmetycznych.
Współczesnym wyrobom kosmetycznym stawiane są coraz wyższe wymagania. Kosmetyk powinien być efektywny w działaniu, przyjazny dla skóry i otoczenia oraz bezpieczny. Ważną jego cechę stanowi także biozgodność, wiążąca się z wykorzystywaniem w recepturze naturalnych surowców, które w maksymalny sposób zbliżone są budową i funkcją do substancji zawartych w ludzkim naskórku i skórze.
Badania naukowe potwierdzają, że składniki naturalne faktycznie są lepiej tolerowane przez skórę niż związki syntetyczne. Z tego też powodu zainteresowanie wyrobami naturalnymi systematycznie rośnie. W związku z tym przemysł kosmetyczny nieustannie poszukuje nowych źródeł ich pozyskiwania. Do coraz chętniej wykorzystywanych surowców preparatów kosmetycznych należą oleje roślinne. Ich oferta jest coraz szersza.
Obecnie oleje mają duże znaczenie w leczeniu wielu dermatoz (np. olej z wiesiołka i ogórecznika w leczeniu atopowego zapalenia skóry) oraz innych chorób (m.in. miażdżycy tętnic), a także w pielęgnacji - stosowane są w kosmetykach (kremach, mleczkach, emulsjach do ciała, jako dodatek do mydeł leczniczych, szamponów, odżywek do włosów) i w kosmeceutykach. Powszechnie wykorzystywane są nie tylko jako bazy, ale również jako związki biologicznie czynne. W tłuszczach rozpuszcza się łatwo wiele substancji naturalnych o dużej aktywności biologicznej np. witaminy A, E, D, β-karoten, fosfolipidy, barwniki roślinne.
Znanych jest około 100 różnych rodzajów olejów roślinnych stosowanych w kosmetyce, nie wszystkie (głównie te egzotyczne) są dokładnie poznane. Wymagania, co do jakości olejów, ich wartości biologicznej, metod otrzymywania i przechowywania, zastosowania w recepturze kosmetyków, też nie zawsze są precyzyjnie określone. Niektóre biooleje cechują się specjalnymi właściwościami, które warto podkreślić, aby nie szufladkować olejów tylko do tłuszczów roślinnych np. olej z ostropestu plamistego zawiera silimarynę – chroniącą wątrobę.
Biooleje to naturalne oleje o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (w skrócie NNKT) oraz innych związków biologicznie czynnych. Dzięki temu wykazują właściwości lecznicze potwierdzone klinicznie. Należą do nich oleje rybie, tran wielorybi oraz niektóre oleje roślinne (np. ogórecznikowy, wiesiołkowy, rycynowy). Tłuszcze roślinne w postaci płynnej charakteryzujące się dużą zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych (w skrócie NKT) nazywane są olejami. Nieliczne o stałej konsystencji zawierające wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych i żywic nazywane są masłami.
Tłuszcze roślinne zwane olejami składają się z dwóch frakcji:
Ø Fazę zmydlalną - tworzą połączenia estrów gliceryny i wyższych kwasów tłuszczowych, czyli glicerydy (trój-, dwu- i jednoglicerydy), wolne kwasy tłuszczowe, alkohole tłuszczowe oraz występujące w mniejszych ilościach węglowodory, sterole, ketony i inne.
Ø Frakcję niezmydlalną - stanowią: woski, alkohole tłuszczowe, fosfolipidy, cerebrozydy, sterole, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, barwniki naturalne oraz produkty rozpadu i polimeryzacji lipidów i inne związki. Substancje niezmydlające się to te, które po zmydleniu tłuszczu i rozpuszczeniu uzyskanego produktu w wodzie,dają się wyekstrahować z tego roztworu za pomocą rozpuszczalnika organicznego (eter naftowy, eter etylowy).
Zawartość poszczególnych składników zależy od rodzaju i pochodzenia tłuszczu, od jego świeżości i zabiegów, jakim był poddawany przed wydzieleniem i po wydzieleniu z surowca. Ich jakość i wartość biologiczna zależy głównie od tego, jakiego typu kwasy tłuszczowe w nich występują.
Wyróżnia się trzy typy olejów roślinnych:
Ø Oleje roślinne typu oleinowego – składają się w większości z triglicerydów, zawierających reszty kwasu oleinowego. Niewielki procentowy udział we frakcji niezmydlalnej (0,1%). Są to oleje powszechnie stosowane. Mogą tworzyć podstawę fazy tłustej, ale są trudne do emulgowania, tak że są często mieszane z olejami mineralnymi. Stosowane stężenia 10–30%.
Ø Oleje roślinne typu linolowego – składają się w większości z triglicerydów , zawierających reszty kwasu linolowego. Zawartość procentowa frakcji niezmydlalnej bliska 1%. Niektóre z nich są często używanymi olejami spożywczymi inne są przeznaczone do użytku zewnętrznego. Stosowane stężenie waha się od kilku do kilkunastu procent.
Ø Oleje roślinne typu linolenowego – złożone w większości z triglicerydów, zawierających reszty kwasu linolenowego, ale zawierają też dużo reszt kwasu gamma-linolenowego. Zawartość procentowa frakcji niezmydlalnej znacznie wyższa (3–10%). Duża ilość wiazań nienasyconych powoduje, ze łatwo ulegają utlenianiu i są trudne do przechowywania. Stosowane w stężeniach 2–5%. Uczestniczą w odbudowie spoiwa lipidowego warstwy rogowej i są stosowane do wszelkiego typu emulsji, lipokremów, sztyftów, jak również do licznych dodatków spożywczych, przeznaczonych do leczenia suchości skóry.
Możliwe jest poddanie olejów roślinnych przekształceniom chemicznym w celu zmiany ich cech fizykochemicznych.
Modyfikacje olejów roślinnych:
Ø Utwardzanie – nasycenie podwójnymi wiązaniami , prowadzi do otrzymania produktów stałych, podobnych do wosków, które można stosować jako czynniki konsystencjonalne, zwiększające lepkość fazy tłuszczowej. Temperatura topnienia olejów utwardzonych wynosi powyżej 40 stopni;
Ø Oksyetylenowanie – polega na przyłączeniu pewnej liczby cząsteczek tlenku etylenu do cząsteczki triglicerydu. Dostarczenie jej części hydrofilowej , mniej lub bardziej znaczącej, sprawia, że nabiera charakteru amfifilowego, a jeśli część hydrofilowa jest wystarczająco duża, to tego typu zmodyfikowana cząsteczka staje się rozpuszczalna w wodzie;
Ø Interestryfikacja – jest procesem, w którym następuje pogrupowanie reszt w obrębie jednej cząsteczki lub pomiędzy dwoma cząsteczkami triglicerydów. Zmiany w dystrybucji kwasów tłuszczowych w cząsteczkach triglicerydów znacząco wpływają na właściwości fizykochemiczne olejów, m. in. lepkość, temp. topnienia, napięcie powierzchniowe;
Ø Alkoholiza – (tzw. transestryfikacja) polega na zmianie jednego z łańcuchów tłuszczowych estru na inny, nasycony lub nienasycony, krótszy lub dłuższy, w celu otrzymania nowego surowca o innych właściwościach fizykochemicznych;
Ø Glikozylacja – zmodyfikowane glicerydy, otrzymane przez transestryfikację naturalnych triglicerydów w obecności glicerolu i glikolu polietylenowego, są produktami mniej lub bardziej amfifilowymi, rozpraszalnymi w wodzie, które maja dobre powinowactwo do lipidów skóry i mogą ułatwiać przenikanie niektórych czynników aktywnych. Oleje glikozylowane są ważnymi składnikami kosmetyków i preparatów farmaceutyczych;
Oleje roślinne dzielą się pod względem "tłustości" na schnące, półschnące i nieschnące. Im więcej dany olej zawiera kwasów tłuszczowych wielokrotnie nienasyconych, tym szybciej "wysycha" na powietrzu. Proces "wysychania" nie jest dokładnie zbadany, ale objawia się tym, że oleje schnące pod wpływem powietrza zmieniają się w elastyczną, niepłynną warstwę.
Oleje schnące
Mogą być przechowywane ok. 3-4 miesiące (zawierają od 50% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), polecane są dla skóry tłustej oraz problematycznej (np. ze zmianami trądzikowymi), mają lekką konsystencją, nie są lepkie i tłuste, szybko się wchłaniają i nie pozostawiają na skórze tłustej warstwy, np.
Ø olej z czarnuszki siewnej (z czarnego kminku),
Ø olej z dzikiej róży,
Ø olej konopny,
Ø olej z krokosza barwierskiego,
Ø olej kukurydziany,
Ø olej z ogórecznika lekarskiego,
Ø olej z orzecha włoskiego,
Ø olej z kiełków pszenicy,
Ø olej rokitnikowy,
Ø olej lniany,
Ø olej słonecznikowy,
Ø olej sojowy,
Ø olej z nasion wiesiołka,
Ø olej z pestek winogron.
Oleje półschnące
Mają ważność 4-6 miesięcy (posiadają między 20-49% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), najlepsze dla skóry mieszanej, normalnej, suchej i dojrzałej, mają gęstszą konsystencje niż schnące, ale również dobrze się wchłaniają i nie są bardzo „ciężkie”, np.
Ø olej andiroba,
Ø olej migdałowy,
Ø olej morelowy,
Ø olej sezamowy.
Oleje nieschnące
Mogą być przechowywane 6-8 miesięcy (zawierają do 19% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), nadają się do pielęgnacji skóry suchej i dojrzałej, bardzo dobrze nawilżają i natłuszczają, przy skórze tłustej i mieszanej mogą mieć działanie zaskórnikotwórcze (komedogenne), np.
Ø olej z awokado,
Ø olej z pestek brzoskwini,
Ø olej z pestek dyni,
Ø olej kokosowy,
Ø olej z orzechów makadamii,
Ø olej z oliwek,
Ø olej z orzechów arachidowych,
Ø olej z orzechów laskowych,
Ø olej palmowy,
Ø olej rycynowy,
Ø olej ryżowy,
Ø olej rzepakowy.
Podział ze względu na zastosowanie dla danego typu cery:Cera wrażliwa:
Ø olej z kminku;
Ø olej z jojoby;
Ø olej z dzikiej róży;
Ø olej migdałowy;
Ø olej morelowy;
Ø olej andiroba;
Ø olej arganowy;
Cera normalna:
Ø olej makadamia;
Ø olej sezamowy;
Ø olej z orzechów laskowych;
Cera sucha:
Ø olej z avocado;
Ø olej z oliwek;
Ø olej z kiełków pszenicy;
Cera mieszana i tłusta:
Ø olej z kukurydzy;
Cera dojrzała:
Dla dzieci:
Ø olej z migdałów;
Ø olej słonecznikowy;
Do opalania:
...
hazelleyes86