zaczarowany_swiat_znakow_0403.pdf

Dokument został pobrany z serwisu ZamKor.

ZacZarowany świat Znaków

Percepcja wzrokowa i jej stymulowanie u dzieci w wieku przedszkolnym

Katarzyna Migdał

psycholog, pedagog

Percepcja wzrokowa jest zdolnością do dostrzegania, rozpoznawania i interpretowania bodźców wzroko-

wych. Za percepcję odpowiada nie tylko sam aparat optyczny, ale także odpowiedni analizator w mózgu.

Zdolność spostrzegania to nie tylko zdolność rejestrowania określonych bodźców wzrokowych, ale także

umiejętność ich wyodrębniania i sklasyfikowania. Badacze wyróżniają szereg aspektów percepcji wzrokowej:

•

, czyli zdolność do wyróżniania obiektów, skupiania uwagi na wybranym

przedmiocie, wyodrębnianiu go z otoczenia.

Stałość

• oznacza, że spostrzegamy przedmiot jako mający określone cechy, takie jak: kształt, barwa

czy wielkość, niezależnie od tego jaki może nam się on wydawać w zmieniających się warunkach.

Położenie w przestrzeni

•

: oznacza dostrzeganie relacji pomiędzy przedmiotem a obserwatorem.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

•

dotyczy zharmonizowania ruchów gałek ocznych oraz innych czę-

ści ciała (np. dłoni), zdolność ta umożliwia wykonywanie różnych czynności pod kontrolą wzroku.

Spostrzeganie relacji przestrzennych

•

odnosi się do dostrzegania położenia dwóch lub więcej

przedmiotów względem siebie.

Rozwój percepcji wzrokowej

Rozwój spostrzegania wzrokowego rozpoczyna się od pierwszych dni życia dziecka. Już w pierwszym mie-

siącu noworodek opanowuje takie funkcje, jak skupianie wzroku na twarzy opiekuna czy śledzenie wzro-

kiem poruszających się obiektów. Pod koniec pierwszego roku życia dziecko jest już w stanie dłużej kon-

centrować się na interesującym przedmiocie, śledzić poruszające się obiekty i poszukiwać ich, gdy znikną

z pola widzenia, a także naśladować czynności wykonywane przez dorosłego, manipulować zabawkami

pod kontrolą wzroku. W wieku poniemowlęcym następuje doskonalenie nabytych już umiejętności oraz

zdobywanie nowych. Dziecko w tym wieku potrafi: tworzyć budowle z klocków, składać obrazki z części,

wskazywać określone elementy na obrazku, dobierać pary przedmiotów, dopasowywać klocki do otworów

o odpowiednim kształcie, klasyfikować przedmioty wg zadanego kryterium (np. barwa, wielkość). Wielu spe-

cjalistów jest zdania, że koniec okresu poniemowlęcego jest optymalnym momentem na rozpoczęcie nauki

czytania. Oczywiście w przypadku pracy z tak małymi dziećmi konieczne jest zastosowanie metod specjalnie

przystosowanych dla ich możliwości rozwojowych. Wiek przedszkolny to czas dalszego doskonalenia funkcji

spostrzegania. Pod koniec tego okresu dziecko może już dostrzegać subtelne różnice pomiędzy obiektami

odtwarzać wzory, kategoryzować. Doskonalsza koordynacja wzrokowo-ruchowa pozwala na wykonywanie

coraz bardziej precyzyjnych czynności pod kontrolą wzroku. Dziecko sprawnie porusza się w otoczeniu,

potrafi też poprawnie używać podstawowych określeń oznaczających relacje przestrzenne. Wszystko to

sprawia, że większość dzieci w tym wieku jest w stanie bez większych przyswajać sobie litery i cyfry.

Spostrzeganie figury i tła

Dokument został pobrany z serwisu ZamKor.

Zaburzenia percepcji wzrokowej

Kiedy do specjalisty?

Trudności diagnostyczne

Wiele dzieci wykazuje nieprawidłowości w rozwoju spostrzegania. Bardzo często są one niezauważane lub

bagatelizowane w początkowym etapie rozwoju. Najczęściej problem zaczyna być widoczny dopiero w mo-

mencie gdy dziecko rozpoczyna naukę liter i cyfr, czyli około 6 roku życia. Dziecko może mieć trudności

z odróżnianiem liter o podobnym kształcie, różniących się jedynie drobnymi elementami lub też może mylić

litery o różnym położeniu w stosunku do osi pionowej (np.: b i d) bądź poziomej (np.: b, p). Problemem jest

także odtwarzanie znaków i liter wg wzoru lub z pamięci. Przedszkolaki z zaburzeniami percepcji wzrokowej

starają się unikać zabaw i zajęć wymagających tej sprawności. Najłatwiej dostrzegalnymi symptomami jest

niechęć do rysowania, malowania, układania puzzli i układanek. Problemy z orientacją przestrzenną mogą

objawiać się pewnego rodzaju niezręcznością. Dziecko może mieć trudności w poruszaniu się wśród przed-

miotów, rozpoznawaniu miejsc, w których przebywało wielokrotnie, określaniu położenia przedmiotów

względem siebie oraz ze zrozumieniem związanych z tym określeń, takich jak: nad, pod, za. Problemem

mogą także okazać się niektóre gry i zabawy wymagające koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dziecko takie

może mieć trudności z rozpoznawaniem przedmiotów należących do niego oraz zapamiętywaniem symboli

i znaków graficznych. Zaburzenia percepcji mogą także przejawiać się podobnie jak trudności w skupieniu

uwagi. Dziecko nie potrafiące wyodrębniać określonych obiektów z otoczenia ma trudności ze skupieniem

uwagi na wykonywanej czynności, łatwo się rozprasza.

Oczywiście każde dziecko rozwija się w indywidualnym tempie, jednak poważne odstępstwa od norm roz-

wojowych powinny nas skłonić do wizyty u specjalisty, który postawi diagnozę i określi przyczyny trudności.

Warto o to zadbać przede wszystkim dlatego, że tego rodzaju deficyty są czynnikiem ryzyka dysleksji oraz

innych problemów w uczeniu się. Wczesna interwencja pozwala natomiast w porę je skorygować. Funkcjo-

nowanie dziecka zależy od wielu czynników. Czasami dość trudno jest bez odpowiedniej wiedzy i narzędzi

określić co jest przyczyną problemu, np. obniżony poziom wytworów może być spowodowany zarówno

deficytami spostrzegania jak i niewystarczającą sprawnością grafomotoryczną.

Ćwiczenia stymulujące rozwój percepcji wzrokowej

W przypadku poważniejszych zaburzeń rozwoju zdolności percepcyjnych warto powierzyć dziecko opiece

specjalisty pedagoga lub psychologa, który opracuje indywidualny program pracy. Na początku konieczne

jest określenie rodzaju i stopnia deficytu. Jest to możliwe na podstawie wywiadu z rodzicami, obserwacji,

analizy wytworów i odpowiednich testów. Czasami konieczna bywa także konsultacja u innego specjalisty

jak neurolog czy okulista, aby określić ewentualne przyczyny trudności. Dopiero po takiej diagnozie można

stworzyć indywidualny plan pomocy. Wiele ćwiczeń rozwijających tę funkcję może być jednak przeprowa-

dzanych w domu. Zabawy takie, poza funkcją kompensacyjną, są także okazją do wspólnego spędzania

czasu. Każde z proponowanych ćwiczeń powinno być dostosowane do indywidualnych możliwości dziecka.

Zbyt trudne zadanie może zniechęcić do dalszych prób, zbyt łatwe natomiast szybko stanie się nudne a tak-

że nie będzie miało wartości stymulacyjnych. Do zajęć i zabaw stymulujących rozwój percepcji wzrokowej

należą między innymi:

Wyszukiwanie przedmiotów o określonych cechach w otoczeniu.

•

Ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów względem siebie.

•

Odnajdywanie określonych elementów na obrazku.

•

Odnajdywanie brakujących elementów obrazka.

•

Dokument został pobrany z serwisu ZamKor.

•

Układanki od 2-3-elementowych po bardziej skomplikowane.

•

Odtwarzanie wzorów z klocków.

•

Odnajdywanie różnic pomiędzy obrazkami.

•

Zabawy konstrukcyjne z wykorzystaniem różnych materiałów.

•

Odnajdywanie drogi w labiryncie.

•

Łączenie punktów.

•

Rysowanie po śladzie.

•

Układanie historyjek obrazkowych, zaczynając od dwu-trzyelementowych do bardziej rozbudo-

•

wanych.

Zabawy i ćwiczenia stymulujące rozwój ruchowy, takie jak zabawy piłką, woreczkiem gimnastycznym,

ćwiczenia orientacji przestrzennej.

Nieco starszym dzieciom można zaproponować zabawy i ćwiczenia z literami i znakami literopodobnymi,

takie jak:

Odnajdywanie określonych liter w wyrazach.

•

Odbijanie liter wg szablonu.

•

Tworzenie par jednakowych liter lub liter wielkich i małych.

•

Ćwiczenia w różnicowaniu liter o podobnym kształcie (b, d; b, p).

•

Zabawy ruchomym alfabetem, układanie wyrazów z liter i sylab, układanie podpisów do obrazków.

•

Uzupełnianie brakujących liter w wyrazach.

•

Dzielenie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i litery, przeliczanie liter i sylab w poszczególnych

wyrazach.

Szczególnie ważne jest, aby każde z proponowanych ćwiczeń było dla dziecka przyjemną zabawą a nie

żmudnym treningiem. Istotne jest zachęcanie do ukończenia rozpoczętego zadania, a także chwalenie nie

za uzyskane efekty, ale za trud włożony w wykonywaną pracę.

Literatura:

Bogdanowicz, M. : Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym , Warszawa 1991

Cieszyńska, J. ; Korendo, M. : Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulowanie rozwoju dziecka od noworodka

do 6 roku życia . Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007

Frostig M. ; Horne D. : Wzory i obrazki. Program rozwijający percepcję wzrokową. Poziom podstawowy (pod-

ręcznik) , Warszawa 1989

Frostig, M. ; Horne, D. : Wzory i obrazki. Program rozwijający percepcję wzrokową. Poziom wyższy (podręcznik) ,

Warszawa 1989

Janiszewska, B. : Ocena dojrzałości szkolnej . Wydawnictwo Seventh Sea, Warszawa 2008

•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: